INFODROME
Verkiezingsprogramma's schieten te kort
Infodrome heeft in samenwerking met andere organisaties de
verkiezingsprogramma's van PvdA, VVD, CDA, D66 en GroenLinks grondig
beoordeeld op de mate waarin zij oog hebben voor de
informatiesamenleving. Zien de partijen dat de samenleving structureel
aan het veranderen is, en op welke wijze geven ze hiervan blijk in de
concrete beleidspunten die zij voorstaan in hun programma's? De
bevindingen zijn samengebracht in het rapport 'Nieuwe Kleren van de
Keizer'. Dit rapport is op 21 maart verschenen.
Op vrijdag 22 maart wordt hierover gedebatteerd door Dick Benschop (PvdA), Hella Voûte-Droste (VVD), Joop Wijn (CDA), Francine Giskes (D66) en Femke Halsema (GL), onder leiding van Peter van Ingen. Wim Derksen (RPB en lid stuurgroep Infodrome) verzorgt de inleiding, aan de hand van vijf door Theo van Gogh geregisseerde filmimpressies over de visie van de partijen (m.m.v. Loes Luca en Peer Mascini).
Consequenties van informatierevolutie nauwelijks doorzien
Infodrome constateert dat PvdA, VVD, CDA, D66 en Groenlinks nog te
weinig doorzien van de eisen die de informatiesamenleving stelt. Vier
van de vijf partijen - D66 is de uitzondering - noemen in hun
verkiezingsprogramma's de informatierevolutie als een belangrijke
maatschappelijke kracht die ingrijpende veranderingen teweegbrengt.
Maar daar blijft het bij. De genoemde partijen hebben nauwelijks zicht
op de manier waarop maatschappelijke verhoudingen veranderen en
presenteren geen plannen om met deze veranderingen om te gaan.
Infodrome beoordeelt de verkiezingsprogramma's van PvdA en CDA met het
rapportcijfer 6. De andere partijen scoren onvoldoende: VVD 5, GL en
D66 een 4.
Methodiek
Bij het toetsen van de verkiezingsprogramma's liet Infodrome zich
inspireren door de methodiek van het Centraal Planbureau. Zoals het
CPB de verkiezingsprogramma's op hun economische merites doorrekent,
zo wil Infodrome in deze studie de plannen toetsen op de mate waarin
ze aansluiten bij een informatiesamenleving in wording. Onze pretentie
is zuiver wetenschappelijk: we hebben een
informatiesamenlevingsmeetlat ontwikkeld waarmee we kunnen vaststellen
of een programma aandacht besteedt aan de voornaamste maatschappelijke
krachten die door de informatierevolutie worden opgewekt en of een
programma argumenten aanvoert waarom de gepresenteerde
beleidsvoornemens hierin passen. Het gaat er dus niet om te toetsen of
de plannen wel goed of haalbaar zijn: dat moeten de kiezers uitmaken.
De meetlat dient alleen om te bekijken of de partijen aandacht
besteden aan deterritorialisering, vernetwerking, vervlechting,
informatiemacht en de menselijke factor van (publieke) organisaties.
D66: geen oog voor verplaatsing politiek
D66 haalt zijn oude agenda van democratische vernieuwing weer eens te
voorschijn. Deze partij houdt er in haar programma geen rekening mee
dat ook buiten het Haagse Binnenhof belangrijke politieke besluiten
worden genomen. D66 heeft geen oog voor wat 'de verplaatsing van de
politiek' wordt genoemd, waardoor allerlei subpolitieke groeperingen
steeds belangrijker worden.
GroenLinks: overheidssturing als pleister
GroenLinks wil de kwaliteiten van burgers veel meer gaan benutten
omdat de overheid het alleen niet meer af kan. Dat is een mooie
samenvatting van de uitdaging die de informatierevolutie betekent voor
de overheid. Als het erop aan komt valt GroenLinks echter geheel terug
in de oude modus, waarin de overheid weet wat goed is voor burgers en
ze dienovereenkomstig probeert te dresseren.
VVD: markt in het kwadraat
Van alle partijen is de VVD het meest expliciet in het benoemen van de
noodzaak van een nieuwe politiek en overheid als antwoord op een
fundamenteel veranderende samenleving. Maar daar blijft het bij. De
VVD spreekt zich alleen maar uit voor marktwerking met hier en daar
een sterkere overheid, zonder dat in verband te brengen met de
informatierevolutie. Over de complexe manier waarop publiek en privaat
verstrengeld raken lezen we niets in het VVD-programma.
CDA: halve uitwerkingen
Het CDA is de enige partij die het nieuwe medium internet heeft
ingezet om ideeën voor zijn verkiezingsprogramma te genereren.
Bovendien beschikt het CDA met zijn traditionele aandacht voor het
middenveld over goede papieren om het verschuivende politieke veld te
blijven begrijpen. Maar ook bij deze partij gaat iets mis. Het
ontbreekt aan een strategie om met de toenemende ontgrenzing van onze
nationale staat om te gaan en om de informationele complexiteit van de
samenleving hanteerbaar te maken. Het CDA-programma vertoont ook
ideeënarmoede waar het gaat over de nieuwe eisen die gesteld worden
aan bijvoorbeeld privacy en onderwijs.
PvdA: teveel hooi op de vork
De PvdA tenslotte besteedt veel aandacht aan de informationalisering
van de samenleving, maar kampt met een oud manco van de
sociaal-democraten: alles tegelijk willen. Net als Groenlinks wil de
PvdA particulier initiatief meer benutten voor publieke belangen.
Anders dan Groenlinks wijst de PvdA hier en daar op middelen om deze
doelstelling te verwezenlijken, bijvoorbeeld een informatierecht in de
voedingssector. Maar tegelijkertijd wil de PvdA dat de overheid bij de
uitoefening van controle de touwtjes strak in handen houdt. You can't
have the cake and eat it.
Veel hiaten in programma's
Wat er niet in staat stemt ons nog kritischer. Geen van de partijen
stelt de vraag of het huidige auteursrecht nog wel past bij een
informatiesamenleving, laat staan dat er beleid op dat gebied wordt
voorgesteld. De spanningen die ontstaan wanneer de informatierevolutie
de 'oude economie' raakt, worden mooi geïllustreerd door de discussie
over het Napster en Kazaa (een Nederlandse fabrikant van
filesharing-software). Behalve de PvdA, heeft verder geen van de
partijen het over de problematiek van de kwetsbaarheid van
ICT-infrastructuur, terwijl iedereen, zowel in het beroepsleven als
privé, steeds meer afhankelijk is van adequaat functionerende
informatie- en communicatietechnologie.
De politieke partijen houden ook onvoldoende rekening met de
vernetwerking van onze samenleving. Overheid, bedrijven, burgers en
belangenorganisaties opereren steeds meer in onderling afhankelijke
netwerken, waardoor politieke besluiten op allerlei plekken in het
netwerk tot stand komen. In een of andere vorm komt deze waarneming
bij alle partijen terug. Maar geen enkel van de door ons onderzochte
verkiezingsprogramma's houdt zich bezig met de gevolgen van deze
verplaatsing van de politiek voor de inrichting van onze democratie en
het bestaansrecht van de politieke partijen.
Positie en rol Infodrome
Een van de doelstellingen van Infodrome is het voeden van het
politieke debat over de informatiesamenleving. Dit onderzoek, dat een
experiment is, vloeit voort uit die doelstelling. Met dit rapport
willen we een bijdrage leveren aan het verkiezingsdebat.
Het rapport is aan te vragen bij Infodrome. Vanaf vrijdag 22 maart is
de tekst ook beschikbaar op de site:
www.infodrome.nl/lopendezaken/keizerindex.html
Het debat vindt plaats op vrijdag 22 maart, vanaf 16.00 uur in 'The
Grand', Oude Raadszaal, Oudezijds Voorburgwal 197, Amsterdam.
Aanmelding en vragen: Femke Graas 020 - 5510859
21 mrt 02 10:46