Partij van de Arbeid

Den Haag, 13 maart 2002

BIJDRAGE VAN PETER VAN HEEMST (PVDA) AAN HET PLENAIRE DEBAT OVER HET WETSVOORSTEL BEREIKBAARHEID EN MOBILITEIT (27 552)

Dit wetsvoorstel heeft een wat roerige voorgeschiedenis. Het is - dat zijn we al bijna weer vergeten - de opvolger van de Wet op het rekening rijden, waarmee minister Jorritsma in 1997 vriend en vijand verraste.

Door deze minister van Verkeer & Waterstaat is dat voorstel in overleg met de minister van Financiën omgebouwd naar een kaderwet voor de invoering van drie mobiliteitstarieven: het spitstarief, het betaalstrooktarief en het toltarief.Tarieven die noodzakelijk zijn als sluitstuk van een doeltreffend mobiliteitsbeleid, waarvan benutten, beprijzen en bouwen onvermijdelijke elementen zijn.

Het spitstarief (ofwel het rekeningrijden) is inmiddels een zachte dood gestorven en dus resteren in dit voorstel het toltarief en het betaalstrooktarief, dat in de reclamefoldertaal van Verkeer & Waterstaat is omgedoopt tot expresbaantarief. We wachten met smart op het wetsvoorstel voor de Hofstra- ofwel kilometerheffing. Hoever is de voorbereiding gevorderd? Waarom hebben de ministers voor twee aparte wetsvoorstellen gekozen en dus de samenhang tussen de drie tarieven losgelaten?

In de campagnes tegen het rekening rijden was met name de ANWB een enthousiast pleitbezorger van de betaalstrook ofwel de expresbaan: die strook of baan biedt volgens de ANWB de automobilist de keuze tussen - we kennen de slogan allemaal nog - gratis in de file staan of tegen betaling vlot doorrijden. Even terzijde: in de wetstekst wordt de term "betaalpoort" gehanteerd en die doet mij nog te veel denken aan de gewraakte "tolpoorten", die bij het rekening rijden zouden worden ingevoerd. Kan de minister niet met een andere aanduiding komen?

De PvdA was en is matig enthousiast over met name de betaalstrook/expresbaan:


- de aanleg van deze stroken zal nogal wat ruimtelijke en milieutechnische bezwaren oproepen;


- de kans is groot dat ze vooral worden gebruikt door de automobilist met een goedgevulde portemonnee;


- het is de vraag of ze uiteindelijk een goed middel zijn in de strijd tegen de files

Maar goed, in de discussie over mobiliteit passen geen taboes en dus durven wij eenzelfde stap te zetten als de VVD heeft gedaan met de Hofstra-heffing.Dus willen wij ruimte bieden aan een of twee proeven en als die proeven succesvol zijn, dan moeten we er zeker mee verder. Wij laten ons graag door de praktijk overtuigen.

Het eerste punt dat in de wet ontbreekt, betreft de inhoudelijke winst die met de betaalstrook/expresbaan kan worden bereikt. Er wordt van alles en nog wat over criteria en evaluaties genoemd, maar wat er inhoudelijk minimaal zou moeten worden bereikt blijft ongewis. Met steun van collega Giskes heb ik daarvoor een voorstel ingediend. Wij hechten eraan dat in de wet wordt aangegeven hoe het zit: moet de congestie met minstens 30 % omlaag, de reistijd met minstens 10% versnellen, terwijl het sluipverkeer, de verkeersveiligheid en de geluidsoverlast niet mogen verslechteren? Waarom is dit niet gebeurd en wat zijn de inhoudelijke ambities van de minister?

Het tweede punt dat bij de betaalstrook/expresbaan opvalt, is dat de wet een maximumtarief vastlegt van 7 EUR. Waar is dat bedrag op gebaseerd en wat moet er gebeuren als op een betaalstrook files (niet door een ongeval of iets vergelijkbaars maar gewoon door doorslaggevend succes) ontstaan? Krijgt de automobilist dan zijn geld terug? Waar en hoe is dat geregeld? Maar belangrijker is dat hij dan gewoon weer gratis in de file staat en dat was juist niet de bedoeling. Hoe moet dat met die blije rijder op de betaalstrook?

Het derde punt betreft de proefneming. Kan de minister aangeven wie de kosten van de proef voor zijn rekening neemt als die op een mislukking uitdraait?

Over het toltarief kan ik kort zijn: wij hebben er geen bezwaar tegen als dat wordt ingevoerd voor nieuwe infraprojecten, die dankzij particuliere financiering of co-financiering eerder of extra aangelegd zijn.We zijn benieuwd naar de reactie op het voorstel van de VVD om in de wet een maximumtarief van 15 EURcent per kilometer aan de tol te stellen.Het is een merkwaardig voorstel. Het schept het levensgrote risico dat particuliere financiers afhaken omdat ze de financiering van een brug, tunnel of weg niet rendabel kunnen maken binnen dit wettelijk geregelde maximumtarief. Dat is slecht nieuws voor de mensen die graag met voorfinanciering de A2-passage bij Maastricht willen versnellen of de A13/A16 aansluiting ten noorden van Rotterdam als tolweg aanleggen. Hoe is dat aan de laatste VVD-kiezers in die regio uit te leggen?

Wij willen dat de wet klip en klaar duidelijk maakt dat het om nieuwe wegen ed moet gaan. Bestaande infrastructuur is al door de automobilisten opgebracht. Collega Eurlings heeft inmiddels mijn amendement over dit punt mee ondertekend.Ik heb nog drie aanvullende vragen: als de tolheffing volgens de toelichting op de wet wordt gehanteerd voor extra of versnelde aanleg van wegen ed zou die verduidelijking ook in de wetstekst kunnen zijn vastgelegd. Waarom is dat niet gebeurd? En in de tweede plaats wil ik weten of er in beginsel van wordt uitgegaan dat de tolheffing tijdelijk wordt geheven, namelijk tot het moment waarop de investering of de voorfinanciering is terugverdiend.Tot slot vraag ik de minister toe te lichten waarom zij ervan uitgaat dat de invoering van tol geen sluipverkeer gaat veroorzaken.

De PvdA heeft geaarzeld over de vraag of in de wet zou moeten worden vastgelegd dat een percentage x, y of z van de regionale mobiliteitsfondsen bestemd is voor openbaar vervoer. Aan de ene kant geeft dat aan welke prioriteit de wetgever toekent aan een evenwichtige benadering tussen auto en openbaar vervoer. Aan de andere kant is het uiteindelijk een verantwoordelijkheid van de regionale politiek om de eigen prioriteiten te stellen. We zijn dus extra nieuwsgierig naar de reactie van de minister op het amendement van collega Stellingwerf.

Dit wetsvoorstel heeft een moeilijke jeugd gehad. Volgens deskundigen is dat in het algemeen een voorbode van een lastige volwassenheid. Wij hadden en hebben twijfels of tol en betaalstrook een grote bijdrage zullen leveren aan het terugdringen van de files, maar we laten ons graag door de praktijk ervan overtuigen dat dit wetsvoorstel toch nog goed terecht komt.

donderdag 14 maart 2002