Gemeente Hoorn

5 maart 2002

Berichtgeving AVRO en Netwerk pertinent onjuist

Op maandag 4 maart 2002 hebben zowel AVRO Radio en als NRCV Netwerk uitvoerig aandacht besteed aan de gang van zaken rond de instorting van de toneeltoren. In beide nieuwsrubrieken werd vooral ingezoomd op de controlerende taak van de gemeenteraad en Bouw- en Woningtoezicht. De conclusies die de AVRO, en in haar spoor ook de NRCV, trekt zijn echter pertinent onjuist en getuigen van een `grote-stappen-snel-thuis'-journalistiek. Illustratief is de vermeende primeur dat de gemeente al geruime tijd voor de instorting wist van `doorbuigingen in de toren'. Ook vanwege andere foute conclusies achten wij het noodzakelijk hierop in te gaan.

Hieronder volgen puntsgewijs onze belangrijkste conclusies:
* De doorbuiging waarover de opzichter in zijn dagboek in week 7 schrijft, had betrekking op de dakliggers die het hemelwater niet goed konden afvoeren.
Deze doorbuiging staat los van de instorting en heeft volstrekt niets te maken met de doorbuigingen die later geconstateerd zijn en veroorzaakt zijn door de belangrijkste oorzaak van de instorting; te zwakke bout- en lasverbindingen. Dit feit is al eerder in een brief van 4 juli 2001 aan de gemeenteraad aan de orde gesteld en ook TNO maakt hiervan in zijn rapport melding.

* De gemeenteraad is regelmatig geïnformeerd. Dat voor het eerst een raadsdiscussie in november gevoerd is doet hieraan niets af.
* De president van de rechtbank te Alkmaar heeft de ontbinding van het contract met de aannemer wegens wanprestatie bekrachtigd.
* Bouw- en woningtoezicht heeft zoals te doen gebruikelijk in Hoorn en Nederland op hoofdlijnen gecontroleerd. Voor detailcontroles waren gerenommeerde bureaus aangetrokken.
* Geen enkele bij het bouwproject betrokken partij zich kan verschuilen achter de rol van Bouw- en woningtoezicht.

Aard doorbuigingen
Wat de doorbuigingen betreft het volgende. Het gaat om een hardnekkig en eerder aan de orde gesteld misverstand over de doorbuiging van het staal in de toren `maanden voor de instorting'. De AVRO baseert zich hierbij op het dagboek van de opzichter en Netwerk baseert zich op de AVRO. Het begrip `doorbuiging' komt het eerst voor in week 7 van het dagboek. Niet uitgelegd wordt waar dit begrip betrekking op heeft. Deze uitleg wordt in week 8 gegeven. Het gaat om doorbuiging boven op het dak. De dakliggers waren vlak geconstrueerd en buigen dan in de praktijk altijd iets door, waardoor het hemelwater naar binnen zou lopen en niet goed zou worden afgevoerd. Dit heeft niets, maar dan ook niets te maken met de doorbuigingen waar de monteurs van Roden Staal in week 12 over spraken en die, zo bleek achteraf, veroorzaakt werden door de zwakke bout- en lasverbindingen, die de directe aanleiding vormden voor de instorting. Ook de onderzoekers van TNO die over het dagboekverslag beschikten hebben geen verband tussen beide doorbuigingen geconstateerd.
Voor niet-technici lijkt het echter dat het om hetzelfde gaat. De AVRO heeft een geheel verkeerde conclusie getrokken. Navraag door de AVRO zou aan het licht gebracht hebben dat het in week 7 om een volstrekt andere situatie gaat, hetgeen zonder meer door de opzichter bevestigd kan worden. In de brief van 4 juli 2001 aan de gemeenteraad is openlijk gesproken over dit type doorbuiging dat afwijkt van de doorbuigingen geconstateerd in week 12. Ook het Tweede kamerlid Poppe refereert in kamervragen in juni 2001 al aan eerder geconstateerde doorbuigingen. Er is dus niets nieuws onder de zon en de AVRO doet net of dit wel het geval is.
Dat in de gepubliceerde bijlagen bij het TNO-rapport alleen een samenvatting van het dagboek van de opzichter is opgenomen, komt omdat er zaken in staan die niets met de toneeltoren te maken hebben, waaronder zeer persoonlijke opvattingen van de opzichter over aannemer en opdrachtgever. Ook zijn door de opzichter weken verwisseld (week 11 moet zijn 12 en ten onrechte loopt het dagboek door tot en met de hele week 15, terwijl na de eerste werkdag die week de toren instortte). Gelet hierop is de verontwaardiging van de opzichter over het publiceren van een samenvatting niet terecht. Bovendien betreft de samenvatting meerdere weken zoals iedereen kan lezen en niet één week zoals de opzichter vreesde.
Overigens was de volledige tekst van het dagboek in het bezit van alle bij de bouw betrokken partijen en heeft vanaf juni het TNO rapport inclusief de complete bijlagen voor leden van de gemeenteraad ter inzage gelegen.

Informeren van de gemeenteraad
Bij het begin van het project is een Klankbordgroep Schouwburg gevormd bestaande uit alle fractievoorzitters en enkele leden van de beheerscommissie schouwburg. Deze klankbordgroep is regelmatig geïnformeerd met betrekking tot ontwerp, financiën, ruimtelijke-ordeningsprocedures, aanbesteding en uitvoering van het project Schouwburg/Congrescentrum. Verschillende malen is dit project, waarvan de voorbereidingen startten in 1996 in besluitvormende zin in de gemeenteraad aan de orde geweest.
Na de instorting van de in aanbouw zijnde toneeltoren in de vroege ochtend van 10 april jl. is de Klankbordgroep diverse keren geraadpleegd over de te ondernemen stappen. Met deze stappen zijn grote juridische en financiële belangen gediend, die zich niet altijd lenen voor openbare behandeling. In eerste instantie is daarom bewust gekozen voor het informeren van de raadsfracties door de fractievoorzitter en voor het uitgebreid schriftelijk informeren van de raad in juli en september 2001. Voorts hebben vanaf het begin van de instorting van de toren steeds alle stukken voor de raadsleden ter inzage gelegen, ook het complete dagboek van de opzichter.

De gemeenteraad heeft eerst willen wachten op de resultaten van het feitenonderzoek door TNO Bouw. TNO is door alle partijen op de dag van de instorting verzocht onderzoek naar de oorzaak te verrichten. Toen de eindconclusie begin juni 2001 gepubliceerd werd waren de oorzaken zonneklaar. Vooral in de uitvoering waren belangrijke zaken niet op orde en ook controle door constructeur Aronsohn vertoonde ernstige tekortkomingen. Het is dan ook niet voor niets dat zowel de aannemer als de constructeur door de gemeente aansprakelijk zijn gesteld voor de schade.

Vanwege de conclusies in het TNO rapport was de behoefte aan een raadsdiscussie op dat moment niet aanwezig. Door het raadslid P. van der Hall zijn in juni vragen gesteld over de rol van Bouw- en woningtoezicht. Door het college is toen toegezegd hierover een aparte notitie uit te brengen. De heer Van der Hall is hiermee akkoord gegaan.

Ontbinding contract
Van belang is te vermelden dat in september de gemeente een kort geding aanspande tegen de aannemer ter uitvoering van door TNO noodzakelijk geachte veiligheidsvoorzieningen, waarover al in juni overeenstemming bestond. Op dat moment had de aannemer hoegenaamd geen activiteiten in het kader van een herstart van de bouw ondernomen. Toen een afspraak, tijdens de rechtszitting om deze voorzieningen te treffen door de aannemer niet werd nagekomen ontbond de gemeente het contract, wegens wanprestatie. Tevens speelde een rol dat TNO ook nog in andere bouwdelen allerlei tekortkomingen in de uitvoering had geconstateerd.

Deze ontbinding werd door de gemeenteraad in zijn vergadering van november bekrachtigd. In deze vergadering is uitvoerig over het project en het gebrek aan voortgang op de bouwplaats gesproken. De ontbinding van het contract werd vervolgens door de aannemer aangevochten. Alle eisen ter zake werden op 6 december door de president van de rechtbank afgewezen. De gemeente is dus door de rechter in het gelijk gesteld voor wat betreft de ontbinding van het contract op basis van wanprestatie door de aannemer.

Rol Bouw- en Woningtoezicht
Eveneens in december is de toegezegde notitie over de rol van Bouw- en Woningtoezicht in de openbare raadscommissie voor Algemeen Bestuurlijke Zaken besproken en na uitgebreide discussie door alle raadsfracties geaccordeerd. Deze notitie is beschikbaar. In tegenstelling tot hetgeen in Netwerk werd beweerd zijn er dus twee momenten van openbare politieke discussie geweest. Bouw- en Woningtoezicht toetst de aanvraag voor een bouwvergunning aan het bouwbesluit en de bouwverordening. Op het moment van toetsing waren detailtekeningen en berekeningen van het constructieve ontwerp nog niet gereed. Het is ook niet gebruikelijk dat in deze fase details, die in dit geval door de aannemer aangeleverd moesten worden, voorgelegd en beoordeeld worden.
Dat is bij grote bouwwerken in Nederland geen gebruik. Steekproefsgewijs is de hoofddraagconstructie gecontroleerd en akkoord bevonden. Deze constructie was ontworpen door Aronsohn te Rotterdam, een gerenommeerd en ISO-gecertificeerd ingenieursbureau, met specialistische kennis en programmatuur. Bouw- en Woningtoezicht is er niet om het werk van een constructeur over te doen.

De berekeningen en tekeningen van de hoofddraagconstructie waren goed van opzet. Tijdens de uitvoering van het bouwwerk heeft het door de aannemer ingeschakelde staalbedrijf BNG de constructieonderdelen gefabriceerd en gemonteerd. Dit is voor de toren door dit bedrijf niet gebeurd op basis van detailberekeningen en tekeningen maar op basis van ervaring en aannames zoals het bedrijf naderhand heeft aangegeven.

Constructeur Aronsohn heeft niet gesignaleerd dat berekeningen en tekeningen van de toren niet zijn ingediend voor controle door Aronsohn, hetgeen volgens contract wel had gemoeten. De conclusie is dat de belangrijkste fout in de uitvoering gelegen is. Controle door Aronsohn is vervolgens tekort geschoten. De gemeente had een degelijke uitvoering en een volledige controle mogen verwachten. Zo luidden de contracten en hierop waren de aanneemsom en het honorarium gebaseerd.

De aannemer is ervoor verantwoordelijk dat gebouwd wordt volgens bestek en tekeningen. Voor controle (Aronsohn Rotterdam, Bureau Bouwkunde Amsterdam, Bouwprojectmanagement Weijzen Haarlemmermeer) en dagelijks toezicht (Centraal Bureau Bouwtoezicht Arnhem) waren bekende en gespecialiseerde bureaus ingeschakeld. Het is daarom erg simplistisch dat de AVRO in haar programma stelt dat de controlerende taak van Bouw- en Woningtoezicht tekort is geschoten. Het is een makkelijke, en ook gemakzuchtige conclusie. Dat naast de uitvoering ook de controle in bepaalde opzichten niet goed is verricht valt Bouw- en Woningtoezicht niet te verwijten.

Ter afsluiting: kern van de gemeentelijke reactie is dat bijna een jaar na instorting AVRO en Netwerk oude koeien presenteren als nieuwe feiten.
De zoektocht naar `schandaaltjes' heeft het gewonnen van professionele berichtgeving.

HOORN, 5 maart 2002