European Commission
MEMO/02/23
Brussel, 13 februari 2002
Vraag & Antwoord
Over de clementieregeling
Hoeveel kartels zijn er ontdekt en beboet sinds de goedkeuring van de
oorspronkelijke clementieregeling in 1996?
Sinds de clementieregeling in 1996 werd goedgekeurd, heeft de
Commissie in de volgende 16 kartelzaken waarin ondernemingen
meewerkten met de onderzoekers, beschikkingen aangenomen:
Legeringstoeslag (1998), British Sugar (1998), Voorgeïsoleerde buizen
(1998), Griekse veerdienstmaatschappijen (1998), Naadloze stalen
buizen (1999), FETTCSA (Zeevervoer, 2000), Lysine (2000),
Grafietelektroden (juli 2001), SAS-Maersk Air (juli 2001),
Natriumgluconaat (oktober 2001), Vitaminen (november 2001), Belgische
brouwerijen (december 2001), Luxemburgse brouwerijen (december 2001),
Citroenzuur (december 2001), Zinkfosfaat (december 2001) en
Zelfkopiërend papier (december 2001).
Bij deze 16 zaken samen gaat het om een boete van in totaal 2,240
miljard euro.
De vermindering van de boeten op grond van de clementieregeling in de
hierboven genoemde zaken loopt uiteen van volledige immuniteit tegen
boeten (100% vermindering), in het geval van zeer vroege en
onafgebroken medewerking, tot een kleine vermindering (10%), voor
ondernemingen die niet actief meewerkten tijdens het onderzoek, maar
de feiten in de mededeling van punten van bezwaar ook niet betwistten.
Hoeveel ondernemingen hebben sinds 1996 een clementieverzoek
ingediend?
Sinds de clementieregeling werd goedgekeurd, hebben meer dan 80
ondernemingen in een kartelzaak een verzoek in het kader van deze
regeling ingediend.
Aan hoeveel ondernemingen is tot nu toe volledige immuniteit tegen
boeten verleend?
Slechts aan drie ondernemingen is volledige immuniteit verleend:
Rhône-Poulenc voor twee van de drie vitaminekartels waarbij het
betrokken was (zie IP/01/1625 van 21 november, 2001), Brasserie de
Luxembourg (een dochteronderneming van Interbrew) in de zaak
betreffende de Luxemburgse brouwerijen (zie IP/01/1740 van 5 december
2001), en Sappi in de zaak van het zelfkopiërend papier (zie
IP/01/1892 van 20 december 2001).
Daarnaast is aan twee ondernemingen een zeer grote vermindering van de
boete toegekend vanwege hun doorslaggevende samenwerking in een vroeg
stadium, overeenkomstig deel B van de clementieregeling van 1996. Dat
geldt voor Fujisawa in de in the natriumgluconaat-zaak (80%
vermindering) en Cerestar in de
citroenzuur-zaak (90% vermindering) (zie IP/01/1743 van 5 december
2001). Voor deze twee ondernemingen werd de boete aanzienlijk
verminderd, maar zij kwamen niet in aanmerking voor volledige
immuniteit omdat zij pas hun medewerking verleenden nadat de Commissie
om inlichtingen had verzocht. Zij hebben zich niet geheel uit zichzelf
bij de Commissie gemeld.
Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen de nieuwe en de oude
regeling?
De afgelopen vijf jaar heeft de clementieregeling van 1996 een
belangrijke rol gespeeld bij het ontdekken en beboeten van geheime
kartels. Dat blijkt bijvoorbeeld duidelijk uit het grote aantal
beschikkingen en de boeten in 2001, die in totaal bijna 2 miljard euro
bedroegen. Maar om de regeling nog doeltreffender te maken en het voor
ondernemingen aantrekkelijker te maken om zich te melden, is het met
de nieuwe regels gemakkelijker geworden om volledige immuniteit te
krijgen en hebben de ondernemingen meer zekerheid over het feit dat
zij niet zullen worden beboet of over de vermindering die zij kunnen
verwachten.
In de oude regeling was een van de voorwaarden om voor volledige
immuniteit in aanmerking te komen, dat een onderneming niet het
initiatief had genomen tot een kartel of daarin een bepalende rol
had gespeeld. Waarom is die voorwaarde geschrapt?
Deze regeling is uiteindelijk bedoeld om de Commissie te helpen bij het opsporen en beëindigen van kartels. De doeltreffendheid van onze instrumenten hangt in belangrijke mate af van de duidelijkheid en de zekerheid die zij bieden. De ervaring heeft geleerd dat het begrip "initiatiefnemer" nogal vaag is (het is zelden duidelijk wie het initiatief heeft genomen tot een kartel: wie is de leider in een kartel van twee of drie? Hoeveel leiders kunnen er zijn?), wat tot op zekere hoogte de doeltreffendheid van de regeling ondermijnt. De belangrijkste voorwaarde voor een onderneming om in aanmerking te komen voor volledige immuniteit, naast het feit dat zij zich als eerste meldt, is dat zij andere ondernemingen niet tot deelname aan de inbreuk mag hebben gedwongen. Dit is een duidelijke norm, waarmee ook de gevallen worden uitgesloten die werden beoogd met de voorwaarde dat een onderneming niet het initiatief mocht hebben genomen. Hoe zeker zijn ondernemingen dat zij volledige of gedeeltelijke immuniteit verkrijgen, en wanneer krijgen zij die zekerheid?
De nieuwe regeling biedt ondernemingen veel meer zekerheid. Zij horen
snel of zij in aanmerking komen voor immuniteit, en indien dat het
geval is, wordt hun schriftelijk voorwaardelijke immuniteit toegekend.
Indien zij de vereiste volledige en onafgebroken medewerking verlenen,
wordt deze voorwaardelijke immuniteit in de desbetreffende
eindbeschikking definitief.
Ook voor ondernemingen die een verzoek tot vermindering van de
geldboete indienen, biedt de nieuwe regeling meer zekerheid en
transparantie, want zij worden uiterlijk op de datum van kennisgeving
van de mededeling van punten van bezwaar op de hoogte gesteld van de
vermindering die zij kunnen verwachten.
Hoeveel EU-landen hebben een eigen clementieregeling?
De Commissie is niet de enige die zo'n regeling in kartelzaken kent.
Verschillende EU-lidstaten hebben onlangs ook een clementieregeling
ingevoerd. Dat geldt voor Duitsland, Frankrijk, het Verenigd
Koninkrijk en, meer recentelijk, Ierland. In verschillende andere
lidstaten wordt de mogelijkheid om een dergelijke regeling in te
voeren momenteel onderzocht (onder andere in Denemarken, Nederland en
Zweden).
De nieuwe EU-regeling is in bepaalde opzichten vergelijkbaar met de
Amerikaanse antitrustregeling waarbij ondernemingen die informatie
verstrekken die leidt tot de ontmaskering van een kartel, « zero
dollar » boete krijgen opgelegd, alsmede met de clementieregeling van
de Canadese autoriteiten.
Over de activiteiten met betrekking tot kartels
Hoeveel kartelbeschikkingen zijn er tot nu toe vastgesteld en welk
bedrag aan boeten is daarmee gemoeid?
Tot nu toe zijn ongeveer 50 kartelbeschikkingen vastgesteld waarbij
boeten werden opgelegd (49 om precies te zijn). De eerste twee
kartelbeschikkingen dateren van 1969 en hadden betrekking op kinine en
verfstof. In de jaren negentig werden 21 beschikkingen vastgesteld
(41%) en in 2000 en 2001 11 (22%).
Er is dus sprake van een opmerkelijke toename van het aantal kartels
dat wordt ontdekt en vervolgd. Dat blijkt ook uit het feit dat het
totaalbedrag van de boeten die de Commissie in 2001 heeft opgelegd,
hoger was dan het totaalbedrag van alle boeten in de periode daarvoor,
d.w.z. tussen de oprichting van de EG en het jaar 2000.
Waar gaat dat geld naartoe ?
Het geld van de boeten die de Commissie oplegt gaat naar de
EU-begroting en leidt dus tot een vermindering van de nationale
bijdragen van de lidstaten aan die begroting. Zo stroomt het
uiteindelijk terug naar de Europese belastingbetaler.
Hoeveel kartels worden er momenteel onderzocht ?
Omdat alle lopende kartelonderzoeken uiteraard vertrouwelijk zijn,
kunnen we daarover geen nadere bijzonderheden geven, maar momenteel
lopen er ongeveer 40 onderzoeken naar verdachte kartelactiviteiten.
Die hoeven echter niet allemaal te leiden tot een beschikking waarbij
een boete wordt opgelegd.
Hoe lang duur een kartelonderzoek?
De Commissie gaat niet over één nacht ijs bij het beboeten van
ondernemingen en zij onderzoekt alle beschikbare gegevens zorgvuldig
voordat zij een besluit neemt. Bovendien moet zij de betrokken
partijen voldoende informatie en tijd geven om hun verdediging te
regelen en de procedure uiteraard in zoveel officiële talen voeren als
nodig is (11 voor de eindbeschikking). Door al deze waarborgen is de
procedure betrekkelijk ingewikkeld, wat tot gevolg heeft dat
onderzoeken twee tot drie jaar in beslag kunnen nemen. Dat betekent al
een verbetering ten opzichte van het verleden, en er worden
maatregelen getroffen om deze termijn voor zover mogelijk verder te
verkorten, maar de speelruimte blijft beperkt.
Door wie worden kartels onderzocht?
Alle operationele anti-trustdirectoraten van DG Concurrentie zijn
betrokken bij het onderzoeken en vervolgen van kartels. Daarnaast
heeft de Commissie echter in december 1998 een anti-karteleenheid
opgericht. Zij heeft daartoe besloten omdat kartelleden steeds
geraffineerdere methoden gebruiken om hun activiteiten verborgen te
houden en hun sporen uit te wissen. Bovendien is het aantal
kartelzaken na de invoering van de clementieregeling aanzienlijk
toegenomen, waardoor extra middelen nodig waren. Tenslotte gaat het
bij kartels om grote zaken, waarbij veel ondernemingen betrokken zijn
en ingewikkelde procedures worden gevolgd.
Kartelbestrijding
Wat is de rechtsgrond voor de bestrijding van kartels?
De rechtsgrond voor de kartelbestrijding wordt gevormd door artikel 81
van het EG-Verdrag, dat als volgt luidt:
Artikel 81
1. Onverenigbaar met de gemeenschappelijke markt en verboden zijn alle
overeenkomsten tussen ondernemingen, alle besluiten van
ondernemersverenigingen en alle onderling afgestemde feitelijke
gedragingen welke de handel tussen lidstaten ongunstig kunnen
beïnvloeden en ertoe strekken of ten gevolge hebben dat de mededinging
binnen de gemeenschappelijke markt wordt verhinderd, beperkt of
vervalst en met name die welke bestaan in:
a) het rechtstreeks of zijdelings bepalen van de aan- of
verkoopprijzen of van andere contractuele voorwaarden,
b) het beperken of controleren van de productie, de afzet, de
technische ontwikkeling of de investeringen,
c) het verdelen van de markten of van de voorzieningsbronnen,
d) het ten opzichte van handelspartners toepassen van ongelijke
voorwaarden bij gelijkwaardige prestaties, hun daarmede nadeel
berokkenend bij de mededinging,
e) het afhankelijk stellen van het sluiten van overeenkomsten van
de aanvaarding door de handelspartners van bijkomende prestaties
welke naar hun aard of volgens het handelsgebruik geen verband
houden met het onderwerp van deze overeenkomsten.
2. De krachtens dit artikel verboden overeenkomsten of besluiten zijn
van rechtswege nietig.
3. De bepalingen van lid 1 van dit artikel kunnen echter buiten
toepassing worden verklaard
* voor elke overeenkomst of groep van overeenkomsten tussen
ondernemingen,
* voor elk besluit of groep van besluiten van
ondernemersverenigingen, en
* voor elke onderling afgestemde feitelijke gedraging of groep van
gedragingen die bijdragen tot verbetering van de productie of van
de verdeling der producten of tot verbetering van de technische of
economische vooruitgang, mits een billijk aandeel in de daaruit
voortvloeiende voordelen de gebruikers ten goede komt, en zonder
nochtans aan de betrokken ondernemingen
* a) beperkingen op te leggen welke voor het bereiken van deze
doelstellingen niet onmisbaar zijn,
* b) de mogelijkheid te geven, voor een wezenlijk deel van de
betrokken producten de mededinging uit te schakelen.
Wat is de hoogste boete die de Commissie kan opleggen?
Dat is geregeld bij Verordening nr. 17 van 1962, de verordening over de toepassing van de artikelen 81 en 82 van het EG-Verdrag.
Krachtens artikel 15, lid 2, van die verordening kan de Commissie
ondernemingen die opzettelijk of uit onachtzaamheid inbreuk maken op
artikel 81, lid 1, of artikel 82 van het EG-Verdrag, bij beschikking
geldboeten opleggen van ten minste duizend en ten hoogste één miljoen
euro, of tot een bedrag van ten hoogste tien procent van de omzet van
elk van de betrokken ondernemingen in het voorafgaande boekjaar,
indien bedoeld bedrag hoger is dan één miljoen euro.
Heeft de Commissie wel eens een boete opgelegd van zo'n 10 procent van
de omzet?
Ja, in een beperkt aantal gevallen heeft de Commissie dit maximum
opgelegd. In deze gevallen zijn de boeten in het algemeen echter
uiteindelijk op grond van de clementieregeling lager uitgevallen.
Welke procedure volgt de Commissie bij het onderzoeken van kartels?
Voor het onderzoeken van kartels geldt de standaardprocedure voor alle
antitrustzaken die is vastgesteld in Verordening nr. 17 van 1962.
Heeft de Commissie het laatste woord?
Tegen alle kartelbeschikkingen kan beroep worden ingesteld bij het
Gerecht van eerste aanleg en vervolgens bij het Europese Hof van
Justitie. De beschikkingen van de Commissie kunnen dus grondig worden
getoetst door deze instanties, die de boeten kunnen verhogen of
verlagen indien zij dat nodig vinden.
Moeten de ondernemingen de boeten betalen indien zij beroep instellen?
Nee, ondernemingen hoeven niet noodzakelijk hun boete onmiddellijk te
betalen indien zij beroep instellen bij het Gerecht van eerste aanleg.
Zij moeten in dat geval de Commissie echter wel een bankgarantie
verstrekken die zowel de hoofdsom van de boete als de rente dekt.
Table of the cartel decisions in 2001
Case
Firm Amount (EUR million)
Aminoacids ADM 47.3
Ajinomoto 28.3
Kyowa 13.2
Cheil 12.2
Sewon 8.9
TOTAL 109.9
Graphite electrodes SGL Carbon AG 80.2
UCAR International Inc 50.4
VAW Aluminium AG 11.6
SDK (Showa Denko K.K) 17.4
Tokai Carbon Co.Ltd. 24.5
Nippon Carbon Co.Ltd. 12.2
SEC Corporation 12.2
C/G (Carbide Graphite Group 10.3
TOTAL 218.8
SAS/Maersk Air SAS 39.375
Maersk Air 13.125
TOTAL 52.5
Sodium Gluconate Akzo Nobel N.V.(Glucona) 9
Archer Daniels Midland Company Inc. (ADM) 10.13
Avebe B.A. (Glucona) 3.6
Fujisawa Pharmaceutical Company Ltd. 3.6
Jungbunzlauer AG 20.4
Roquettes Frères S.A. 10.8
TOTAL 57.53
Vitamins
Infringement 1 (vitamin A)
Hoffmann La Roche 85.5
BASF 46.17
Aventis 0
TOTAL 131.67
Vitamins
Infringement 2 (vitamin B2)
Hoffmann La Roche 42
BASF
18.9
Takeda 8.78
TOTAL
69.68
Vitamins
Infringement 3 (vitamin B5)
Hoffmann La Roche 54
BASF 34.02
Daiichi 23.4
TOTAL 111.42
Vitamins
Infringement 4 (vitamin C)
Hoffmann La Roche 65.25
BASF 14.68
Merck 9.24
Takeda 28.28
TOTAL 117.45
Vitamins
Infringement 5 (vitamin D3)
Hoffmann La Roche 21
BASF 7.56
Aventis 5.04
Solvay 9.1
TOTAL 42.7
Vitamins
Infringement 6 (vitamin E)
Hoffmann La Roche 99.75
Aventis 0
BASF 89.78
Eisai 13.23
TOTAL 202.76
Vitamins
Infringement 7 (Beta Carotene)
Hoffmann La Roche 48
BASF 43.2
TOTAL 91.2
Vitamins
Infringement 8 (Carotinoids)
Hoffmann La Roche 46.5
BASF 41.85
TOTAL 88.35
Citric Acid Haarmann & Reimer Corp. 14.22
Hoffmann La Roche 63.5
Archer Daniels Midland Company Inc 39.69
Jungbunzlauer AG 17.64
Cerestar Bioproducts B.V. 0.17
TOTAL 135.22
Luxembourg brewers Brasserie de Luxembourg Mousel-Diekierch SA 0
SA Brasserie Nationale-Bofferding 0.4
Brasserie de Wiltz 0.024
Brasserie Battin 0.024
TOTAL 0.448
Belgian brewers
Bilateral cartel
Interbrew 45.675
Alken-Maes/Danone 44.043
TOTAL 89.718
Belgian brewers
Private Label cartel
Interbrew 0.812
Alken-Maes 0.585
Haacht 0.27
Martens 0.27
TOTAL 1.937
German banks Commerz Bank AG 28
Dresdner Bank AG 28
Bayerische Hypo- und Vereinsbank AG 28
Deutsche Verkehrsbank AG 14
Vereins- und Westbank AG 2.8
TOTAL 100.8
Zinc phosphate
Britannia Alloys & Chemicals Limited 3.37
Dr. Hans Heubach GmbH & Co. KG 3.78
James M. Brown Limited 0.94
Société Nouvelle des Couleurs Zinciques S.A. 1.53
Trident Alloys Limited 1.98
Waardals Kjemiske Fabrikker A/S 0.35
TOTAL 11.95
Carbonless paper Arjo Wiggins Appleton Plc (AWA) 184.27
Papierfabrik August Koehler AG 33.07
Zanders Feinpapiere AG 29.76
Bolloré SA 22.68
Mitsubishi HiTech Papers Bielefeld GmbH 21.24
Torraspapel SA 14.17
Papeteries Mougeot SA 3.64
Distribuidora Vizcaina de Papeles S.L. 1.75
Carrs Paper Ltd 1.57
Papelera Guipozcoana de Zicunaga SA 1.54
Sappi Limited 0
TOTAL 313.7
Table of the largest cartel cases (in terms of total fines)
Total amount per case
*fines reduced by Court judgments
Year Case Total amount ( million)
2001 Vitamins 855.22
2001 Carbonless Paper 313.69
1998 TACA 272.940
2001 Graphite Electrodes 218.8
2001 Citric Acid 135.22
1994 Cartonboard* 119.38
2000 Amino acids (Lysine) 109.990
1994 Cement* 109.335
2001 German Bank Charges 100.8
1999 Seamless steel tubes 99
1998 Preinsulated pipes 92.21
2001 Belgian breweries 91.655
1994 Steel beams* 79.550
1986 Polypropylene* 67.850
2001 Sodium Gluconate 57.53
2001 SAS/Maersk Air 53
1998 British Sugar* 48.8