Partij van de Arbeid

INBRENG VAN OVEN (PvdA) SCHIPHOLDEBAT WOENSDAG 23 JANUARI 2002

Inleiding

Tijdens het reces ontstond flinke beroering over de berichten dat (a) drugskoeriers op Schiphol na te zijn betrapt met een dagvaarding werden heengezonden en -later - (b) dat er zelfs mensen zonder dagvaarding waren heengezonden. In verband daarmee spreken wij vandaag met de Minister van Justitie over het Plan van aanpak dat hij vorige week heeft gepresenteerd en over brieven van hem die ook op deze zaak betrekking hebben.

In december bleek de situatie op Schiphol gierend uit de hand te zijn gelopen. Harddrugssmokkel via de lucht vindt massaal plaats. De opsporing ervan stagneerde door een gebrek aan mensen en middelen. Verdachten van strafbare feiten waarop de wetgever (een maximum) van 12 jaar gevangenisstraf heeft gesteld werden niet gestraft of illusoir gestraft. Men heeft bewust de opsporing teruggeschroefd en daarmee het zekere risico genomen dat harddrugs op de Nederlandse markt kwamen die men had kunnen tegenhouden.

Dat is een flinke deuk in de rechtsstaat. Aan overtreders van lichtere strafbare feiten die wél gestraft worden, aan een overgrote meerderheid van wetsgetrouwe burgers valt dat niet uit te leggen. De overheid faalt in de effening van de rechtsstaat. Daarnaast is daar de internationale consequentie Nederland zijn verplichtingen in het kader van de bestrijding van harddrugshandel niet nakomt. Het betekent ook dat het importprobleem via de vliegvelden voor ons land verzwaard wordt omdat het gebrek aan effectieve opsporing op de toestroom van koeriers uiteraard een dynamisch effect heeft.

Er moet de regering dus alles aan gelegen zijn deze situatie zo spoedig mogelijk op orde te brengen. Met structurele maar ook met noodmaatregelen. De PvdA-fractie acht het zijn eerste opdracht te toetsen of dat plan voldoende is en erop toe te zien dat het op afdoende wijze wordt uitgevoerd. Vandaar dat wij nu eerst aandacht besteden aan Het Plan van Aanpak om te vervolgen met opmerkingen hoe het is gekomen.

Een herhaling van de decembersituatie kunnen wij ons niet veroorloven.

Plan van aanpak drugskoeriers Schiphol (18/1)

Het plan van aanpak oogt robuust en drastisch.

Het tweesporenbeleid is volstrekt juist. Als het lukt de toevoer drastisch te beperken dan hebben we een hoop problemen minder met de afvoer. Bovendien kan het de voortwoekerende verloedering in de landen van herkomst (waarvan de Antillen en Suriname tot onze eerste aandachtsgebieden behoren) tegengaan.

(NB criminaliteitsbeeldanalyse;volgt)

Spoor 1.

Het eerste spoor is wel het meest kwetsbaar. Op de NA is v.w.b. de justitiële keten immers sprake van een noodsituatie die die op Schiphol vele malen overtreft. Dat geldt de douane (brief in Trouw van douane St.Maarten!), de politie, het gevangeniswezen (van de Bon Futuro-gevangenis zijn (op een totaal van 750) 550 cellen in gebruik !), en de opsporingsmiddelen (is de "mole"al geplaatst? is het waar dat 2 in het kader van de technische bijstand door Nederland beschikbaar gestelde bolletjesslikkerstoiletten al maandenlang niet ingeklaard konden worden omdat daarvoor de invoerrechten niet zijn betaald?) Er zal daar echt een enorme inhaalslag moeten worden gemaakt. Hoe realistisch is de 100 % controle op uitgaand verkeer in 4 maanden?

Wij realiseren ons dat de Nederlandse regering het succes van spoor 1 niet in eigen hand heeft. Maar hoe wordt van hieruit bevorderd dat het toch slaagt? (het verslag van het tripartite overleg is hieromtrent uiterst summier ;wordt het TWIN-project nu pas gestart of liep het al?).

Al 5 jaar bestaat een recherchesamenwerkingsteam bedoeld voor de grensoverschrijdende georganiseerde misdaad (waaraan Nederland 10 milj. Per jaar besteedt). Waarom is die hiervoor nooit ingezet ? Sedert 2 jaar bestaat de gemengde werkgroep luchthavens (van de 3 landen van het Koninkrijk). Wat heeft die inmiddels bereikt?

(Nog wezenlijker dan een 100 % controle op de luchthaven Hato is de afscherming van Curacao tegen drugsinvoer. Dat is niet eenvoudig alleen al door het bestaan van 52 baaien en de korte afstand tot het continent. Toch is de vraag of de Kustwacht (met in 2000 een opsporingsresultaat van 4.500 kg harddrugs effectief genoeg is).

(Het Plan van aanpak zwijgt over Suriname en andere Latijns-Amerikaanse landen. Is daar niet ook veel te doen(?) In welke zin schiet Nederland's participatie in Europol tekort?

De PvdA-fractie is het eens met de verkenning van de mogelijkheden luchtvaartmaatschappijen een bijdrage te laten leveren.(Plan van Aanpak 15).

Spoor 2

De uitbreiding van controlerend, opsporend, vervolgend en berechtend personeel is prima. Dat geldt ook de invoering van de scan , de uitbreiding van de zittingsmogelijkheden en de uitbreiding van (reguliere) celcapaciteit (ook met slikkerstoiletten.), de invoering per 1 maart van de wet bevoegdheden onderzoek aan het lichaam.

Aan de invoering van de bijzondere noodcapaciteit (en dus de noodwet) valt niet te ontkomen, zeker niet zolang de aantallen koeriers nog slecht voorspelbaar zijn en het succes van spoor 1 onzeker is. Hieromtrent moet wel buiten kijf staan dat het "sobere regime" niet strijdt met de uit mensenrechtenverdragen voortvloeiende verplichtingen.

De plaatsing van meerdere personen op een één celächtige ruimte" moet bij wijze van noodmaatregel worden aanvaard . De interne veiligheid moet wel zijn gewaarborgd (d.w.z. gedetineerden moeten geen gevaar voor elkaar vormen). Het is verstandig de bewaking niet uit het (toch overbelaste) gewone penitentiair personeel te recruteren. Bewaking door leger (liefst KMAR) of particuliere bewakingsdiensten moet dan voor lief worden genomen. (Maar hoe wordt de "versnelde"opleiding geregeld?) Het regime moet het gewone regime zoveel mogelijk benaderen. Er moet naar worden gestreefd afgestraften zo snel mogelijk naar de gewone gevangenissen door te laten stromen. De noodmaatregelen behoren zo snel als de reguliere capaciteit is opgebouwd weer te verdwijnen.

In het Plan van Aanpak wordt de mogelijkheid opengelaten de noodregeling ook (op dezelfde manier) voor minderjarigen te laten gelden. De PvdA-fractie voelt daar bijzonder weinig voor. Het is ook de vraag of dat nu echt nodig is en in welke verhouding dat staat tot het Verdrag voor de Rechten van het kind. Welk percentage van de drugskoeriers wordt gevormd door jeugdigen?

Natuurlijk wordt de noodwetgeving nog apart behandeld. Wij komen daar dus nog op terug. Ook op de gevolgen voor het OM en de rechterlijke macht en alle tijdelijke voorzieningen daaromtrent. De PvdA-fractie zal de Minister in ieder geval van zeer nabij volgen. Wij zullen de ontwikkeling daarbij i.h.b. toetsen aan:


* de indiening en behandeling van de noodwet als aangekondigd;
* het "halen" van de uitbreiding van cel- en bewaarderscapaciteit;
* de ontwikkeling in de richting van een gewone situatie;
* (vooral) het niet meer wegzenden van personen verdacht van drugssmokkel op Schiphol

Wat dit laatste betreft: schriftelijke vragen gesteld. Nu vraag ik voor de toekomst de verzekering van de Minister dat dergelijke verdachten niet meer zullen worden weggezonden, met of zonder dagvaarding.

II. Brief Minister d.d. 14/1

Inhoudelijk

A.De brief geeft een beschrijving van de ontwikkelingen en de acties die door de Minister zijn ondernomen. Daarvan vindt de PvdA-fractie van bijzonder belang:

a. de plaatsing en het effect van een goederenscan op Schiphol in verband waarmee veel meer drugs dan daarvoor in de bagage kon worden gedetecteerd; dit leidde tot toename van het maagbolletjesvervoer; b. een in september ondernomen actie waarbij in 1 week 81 verdachten werden aangehouden;
c. een brief van de Staatssecretaris van Financiën (eind november) aan de Minister van Justitie + de brief van de Hoofdofficier van Justitie van Haarlem d.d. 3/12 aan het College van PG,s waaruit bleek dat de situatie onhoudbaar was geworden (De Hoofdofficier spreekt letterlijk van een "onaanvaardbare situatie".

Pas op 19/12 spreekt Korthals hierover met het college van PG's, waaraan hij een plan van aanpak vraagt.

Pas op 3/1 zou Korthals over de problematiek hebben gesproken in het tripartiete overleg met de NA en Aruba. Een week later bezoeken hoge ambtenaren de Antillen "om afspraken te maken".

Op 5/1 volgt dan de publiciteit. Het lijkt erop dat de zaak daarna in een stroomversnelling is geraakt.

commentaar

1.De beschrijving van de ontwikkeling is in ieder geval in zoverre onbevredigend dat niet blijkt waarom niet eerder (na de invoering van de goederenscan in april 2001, na de brief van Staatssecretaris Bos in juni 2001, na de geconcentreerde actie in september, maar in ieder geval na de (waarschuwende)brief van de Staatssecretaris van Financiën van eind november en de brief van de Hoofdofficier van Haarlem van 3/12 actie is ondernomen. In de tweede helft van december blijkt dan de misère op Schiphol. Had dat
-zo vraag ik de Minister- niet kunnen worden voorkomen?
2.Zeer de vraag is of er in het verleden voldoende actie richting Nederlandse Antillen en Suriname is ondernomen. (bericht in Trouw over waarschuwende brief uit 1999). Functioneren Tripartite overleg.)

3.Had de Minister de TK niet hetzij tijdens het debat van 10/12 duidelijker en uitgebreider hetzij daarna op eigen initiatief nader kunnen informeren?

4. Is de Minister zelf door zijn eigen ministerie en door het OM voor 3/12 voldoende van de , dreigende, ontwikkelingen op de hoogte gesteld?

III. Brief van de Minister d.d. 18 januari inzake het uitblijven van arrestaties van drugskoeriers op Schiphol (de ongelukken)

Bij het aantreffen (of - indien ingeslikt - vermoeden daarvan) van drugs draagt de douane de verdachten over aan het Schipholteam Het Schipholteam draagt zorg voor de verdere justitiële afhandeling.

In deze brief beschrijft de Minister 11 gevallen van drugskoeriers die tussen 11 en 31 december , met of zonder dagvaarding, zijn heengestuurd.

commentaar

De weergegeven gevallen illustreren de onmogelijke situatie die op Schiphol zijn ontstaan en de spanningen waartoe dat kennelijk heeft geleid tussen de betrokken diensten. Van een flexibel samenwerkende driehoek douane-marechaussee-OM was niet meer sprake. Dat komt (zeker in de eerste plaats) voor de verantwoordelijkheid van de Minister van Justitie.

Het gebrek aan mensen en middelen valt de betrokkenen niet aan te rekenen (zeker niet na de noodkreten die daarover - eerder - waren uitgegaan). Blijft over dat voorgeleiding aan de rechter-commissaris (in het eerste geval) beter was geweest (maar daar is tenminste nog gedagvaard ; hoe verhoudt zich dat overigens tot de mededeling van de Minister op 12/12 dat niet meer "aan de voordeur"zal worden heengezonden? Zijn de betrokkenen overigens daadwerkelijk verschenen?) terwijl de douane de laatste 7 gevallen, niet zonder raadpleging van het OM, had mogen wegzenden. (Wel is opmerkelijk dat de Minister van Justitie het in de pers heeft over disciplinaire straffen tegen betrokkenen terwijl hij daar niet over gaat en in zijn brief aan de TK d.d. 18/1 ook niet over rept !).

(Het geheel is dus zelfs zover uit de hand gelopen dat mensen zonder dagvaarding zijn weggestuurd) sommigen nog met de bolletjes in hun buik!)

Hoe verhoudt zich de gang van zaken met het interpellatiedebat op 12/12? Wat heeft de Minister tijdens de interpellatie over de heenzendingen nu precies bedoeld toen hij het had over 7 heenzendingen -van-mannelijke-drugskoeriers, waren dat nu verdachten met een beklende woon- of verblijfplaats in Nederland of zonder? En zijn ze uiteindelijk op de zitting gekomen?

voorlopig oordeel

1.langzame reactie van de Minister op de ontwikkelingen

De toestroom van drugskoeriers is vooral extern gestuurd. De ontwikkelingen in die toestroom zijn niet voor jaren precies te voorspellen. De plaatsing van de goederenscan en de actie in september zijn op zich positief te waarderen acties. Maar de stroom rees meer en meer. En daarop is niet snel genoeg ingegrepen. Niet in de richting van het voorkomen (NA, Suriname) en niet in het regelen van een adequate reactie.

Pas toen de zaak al uit de hand gelopen was (brief hoofdofficier 3/12) kwam de Minister in actie.

2.Informatie aan de Minister door OM en departement

De informatie aan de Minister van Justitie door zijn departement baart zorgen. Heeft men hem voldoende de urgentie van de zaak onder het oog gebracht? D.w.z. na de septemberactie, na de ontvangst van de brieven van de Staatssecretaris van Financiën (die heeft wel degelijk zijn plicht gedaan!), en na de ontvangst van de brief van de hoofdofficier van Haarlem door het College? Hoe kon die brief (van 3/12) de Minister pas op 7/12 bereiken wanneer daarin gesproken wordt van een onaanvaardbare situatie?

3.Informatie aan de TK

De Minister van Justitie heeft de TK spaarzaam over de ontwikkelingen geïnformeerd. Tijdens het interpellatiedebat van 12/12 is de Minister er heel kort - en dan nog omfloerst - op ingegaan. Cruciaal is daarbij dat de Minister geen gewag maakt van de (hem toen al bekende) mededeling van de hoofdofficier van Haarlem dat de diensten op zijn verzoek al tot een terughoudend aanhoudingsbeleid waren overgegaan.

Kennelijk was toen al de beleidslijn ontwikkeld dat in Nederland wonende koeriers met een dagvaarding werden heengezonden (wist de Minister daarvan?). Maar verder nog ging het voorstel van de Hoofdofficier van Haarlem , n.l. om van drugssmokkel verdachte personen zonder vaste woon- of verblijfplaats in Nederland (tot een hoeveelheid van 1 kg) met een dagvaarding heen te zenden.

4.Wij zullen de Minister nauwgezet houden aan de uitvoering van het Plan van Aanpak. Er mag intussen geen betrapte drugskoerier meer worden weggestuurd. De PvdA-fractie wil die verzekering onverkort hebben.

Conclusie

Op Schiphol is de situatie inzake de drugskoeriers behoorlijk uit de hand gelopen. De Minister van justitie heeft laat gereageerd op de signalen die hem daarover bereikten. Hij is als "wethouder van Nederland" ten volle verantwoordelijk voor de ontstane situatie, en zal die nu ook zelf moeten corrigeren.

Gezien de ontstane noodsituatie is het goed dat er nu uiteindelijk een drastisch plan van aanpak ligt. De daarbij voorgestelde noodwetgeving is in deze situatie aanvaardbaar. Wel zal bij de uitwerking ervan de naleving van mensenrechten en de interne veiligheid van gedetineerden en personeel gewaarborgd moeten zijn. De PvdA fractie zal de noodwetgeving (uiteraard) kritisch bekijken.

Er moet zekerheid bestaan dat geen drugskoeriers meer worden heengezonden.