OPEN UNIVERSITEIT NEDERLAND
OUNL PROEFSCHRIFT: Stress onder docenten en bankpersoneel hoog
De hoeveelheid werkstress in onze samenleving is hoog en blijkt nog
steeds toe te nemen. Dit gaat gepaard met verschillende
gezondheidsklachten, motivatieproblemen, een hoog ziekte verzuim, hoge
toetreding tot de WAO en dus ook met hoge kosten. Bepaalde kenmerken
op het werk kunnen aanleiding geven tot burnout en mensen doen
besluiten een organisatie te verlaten, maar kunnen ook leiden tot een
hoge(re) werkmotivatie.
Uit het promotieonderzoek 'Work and individual determinants of
intrinsic work motivation, emotional exhaustion and turnover
intention. A study among bank employees and teachers' dat Inge Houkes
(faculteit Sociale wetenschappen (psychologie) Open Universiteit
Nederland) op vrijdag 18 januari 2002 verdedigde aan de Universiteit
Maastricht, blijkt dat er onder docenten en bankmedewerkers specifieke
kenmerken te onderscheiden zijn die leiden tot burnout, ontslagname of
hoge(re) motivatie. Zo blijkt bijvoorbeeld dat een hoge mate van
autonomie met name leidt tot een hoge werkmotivatie, terwijl een hoge
werkdruk juist leidt tot burnout. Overigens geldt dat de effecten van
werk niet voor elke werknemer dezelfde zijn, maar afhankelijk zijn van
diens karaktereigenschappen.
Werkdruk onder docenten hoger
Houkes gebruikte voor haar onderzoek twee steekproeven: één uit de
profit sector (500 medewerkers van een grote Nederlandse bank) en één
uit de non-profit sector (644 docenten van een regionaal
opleidingscentrum). De resultaten van het onderzoek: in de eerste
plaats blijkt dat bankpersoneel te kampen heeft met een zeer hoge
werkdruk en veel onvervulde loopbaanwensen. De verloopintentie onder
bankmedewerkers is verder vrij hoog. Ook onder docenten is de werkdruk
en het niveau van onvervulde loopbaanwensen zeer hoog. Emotionele
uitputting (burnout) is ook een belangrijk probleem in deze groep. Het
komt veel voor onder docenten, meer dan bij bankpersoneel. Verder
concludeert Houkes dat de cross-sectionele hypotheses met betrekking
tot de relaties tussen werkkenmerken en effectvariabelen bevestigd
zijn in beide steekproeven. Uitdagend werk dat hoog scoort op
taakkenmerken zoals autonomie en afwisseling, is gerelateerd aan
intrinsieke werkmotivatie; werkdruk en sociale steun zijn gerelateerd
aan emotionele uitputting; en onvervulde loopbaanwensen zijn
gerelateerd aan verloopintentie.
Relatie tussen sociale steun en verloopintentie
Behalve het bovenstaande relatiepatroon worden ook enkele additionele
relaties gevonden. In de steekproef onder bankpersoneel is een relatie
gevonden tussen werkdruk en intrinsieke werkmotivatie. In de
steekproef onder docenten is een relatie aangetoond tussen
taakkenmerken en emotionele uitputting. Bovendien wordt in beide
steekproeven een relatie gevonden tussen sociale steun en
verloopintentie. Deze laatste relatie blijkt dus wat meer consistent
te zijn, terwijl de overige twee additionele relaties als
steekproef-specifiek worden beschouwd.
Frustratie
De aanwezigheid van enkele significante longitudinale paden toont aan
dat werkkenmerken (bijvoorbeeld werkdruk) zowel op de korte als de
lange termijn van invloed zijn op effectvariabelen (bijvoorbeeld
emotionele uitputting). De 'omgekeerde' longitudinale relatie tussen
verloopintentie (op tijdstip 1) en onvervulde loopbaanwensen (op
tijdstip 2) bij onderwijzers zou verklaard kunnen worden door de het
gebrek aan alternatieven voor onderwijzers. Onderwijzers met een hoge
verloopintentie hebben weinig andere mogelijkheden dan onderwijzer te
blijven. Bovendien is de problematiek op veel Nederlandse scholen
gelijksoortig. Met andere woorden, verloopintentie kan niet
gemakkelijk worden getransformeerd in daadwerkelijk verloop, met als
gevolg dat de frustratie over de loopbaanmogelijkheden binnen de eigen
instelling verder toeneemt.
Met betrekking tot de persoonskenmerken kan worden opgemerkt dat deze
wel direct van invloed zijn op de effectvariabelen, maar dat de
relaties tussen werkkenmerken en effectvariabelen niet sterk
gemodereerd worden door persoonskenmerken. Dit betekent bijvoorbeeld
dat voor zowel mensen die hoog scoren op negative affectivity als voor
mensen die laag scoren op dit persoonskenmerk, de relatie tussen
werkdruk en emotionele uitputting positief is, en dat voor beide
categorieën werknemers het verlagen van de werkdruk zinvol lijkt.
Voor meer informatie over dit persbericht kunt u contact opnemen met
het Bureau bestuursondersteuning van de Open Universiteit Nederland,
telefoon: 045-5762959.
22 jan 02 11:48