Ministerie van Buitenlandse Zaken
---
Status gevangenen in Guantanamo Bay
Interim Regering
ISAF
Military Technical Agreement
Extractieplannen
Amerikaanse militaire presentie in de regio
Stationering jachtvliegtuigen van de coalitie
C130 en KDC10
Fregatten
Aan de Voorzitter van de
Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Ministerie van
Buitenlandse Zaken Directie Politieke Zaken Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den
Haag
Datum Auteur W.R.M. Jurgens
Kenmerk Telefoon 070 - 348 6164
Blad /7 Fax 070 - 348 4638
Bijlage(n) -- E-mail dpz@minbuza.nl
Betreft Stand van zaken terrorismebestrijding en ISAF
C.c.
Zeer geachte Voorzitter,
Zoals toegezegd informeren wij u hierbij, mede namens de Minister voor
Ontwikkelingssamenwerking, over de politieke en militaire ontwikkelingen in
en rondom Afghanistan, alsmede over de stand van zaken ten aanzien van de
inzet van Nederlandse militairen in de International Security Assistance
Force (ISAF) en de operatie "Enduring Freedom". Tevens komen kort de
humanitaire aspecten en de wederopbouw aan bod.
Politiek
Interim Regering
Tijdens de eerste weken van 2002 heeft de Afghaanse interim regering een
aantal belangrijke stappen gezet in de vorming van een effectief
staatsgezag. Zo nam de Interim Regering het principebesluit tot invoering
van de dienstplicht. Dit moet een eerste stap zijn naar het formeren van een
nationaal leger. Daarnaast wordt gewerkt aan het opzetten van een Afghaanse
politiemacht. Interim-minister van Binnenlandse Zaken Qanooni heeft
verklaard dat deze uit 30.000 man uit moeten bestaan en afkomstig zou moeten
zijn uit alle provincies.
De Afghaanse Interim Regering heeft dringend behoefte aan financiële
middelen voor het opzetten van een bestuurlijk apparaat. Een woordvoerder
van de speciale gezant van de Verenigde Naties Brahimi meldde dat het land
vrijwel bankroet is. De Verenigde Staten zullen de komende dagen bevroren
Afghaanse tegoeden met een totale waarde van 221 miljoen dollar vrijgeven.
Het geld van de Centrale Bank van Afghanistan wordt in het kader van
sancties tegen het Taliban-regime sinds 1999 vastgehouden door de
Amerikaanse autoriteiten. Kaboel kan ook rekenen op ongeveer 23 miljoen
dollar aan niet-betaalde belasting van Amerikaanse vliegtuigmaatschappijen
voor gebruik van het Afghaanse luchtruim. Nederland heeft deze week als
eerste 2 miljoen dollar ter beschikking gesteld ten behoeve van het
functioneren van de Interim Regering nadat reeds eerder een bedrag van 1
miljoen dollar was overgemaakt.
De Veiligheidsraad nam deze week een ontwerpresolutie aan inzake het
vrijgeven van de tegoeden van de Afghaanse luchtvaartmaatschappij Ariana
Airlines. Daarnaast besloot de Veiligheidsraad deze week unaniem dat de
maatregelen, die oorspronkelijk tegen Afghanistan onder het internationaal
niet erkende Taliban-bewind zijn genomen, niet langer territoriale werking
hebben. Dit betekent dat de sancties niet langer van kracht zijn voor
Afghanistan onder de nieuwe regering. De sancties blijven wel van kracht
tegen de Taliban en leden van Al-Qaida.
Buitenlandse betrekkingen
Verschillende buitenlandse delegaties bezochten recent Afghanistan. Premier
Blair maakte in de eerste week van januari zijn opwachting bij de Interim
Regering van premier Karzai. De afgelopen week werd Kaboel bezocht door de
minister van Buitenlandse Zaken van de Verenigde Staten, Colin Powell.
Powell is de hoogste Amerikaanse functionaris die Afghanistan bezoekt in
vijfentwintig jaar. Hij zal tevens de Afghanistan-conferentie in Tokio
bijwonen.
Verschillende landen hebben vertegenwoordigers in Kaboel geplaatst of
treffen daartoe voorbereidingen. Op zondag 20 januari jl. arriveerden twee
Nederlandse diplomaten in Kaboel. De Nederlandse aanwezigheid in Kaboel zal
ressorteren onder de Nederlandse ambassade in Islamabad. Voorbereidingen
worden getroffen voor mede-accreditatie van de ambassade in Islamabad bij de
Interim Regering te Kaboel. Verdere versterking van deze ambassade zal in
het licht van de ontwikkelingen nader geïnventariseerd worden. Ook Pakistan
behoort tot de landen die diplomatieke betrekkingen hebben aangeknoopt met
het nieuwe regime in Kaboel. Pakistan streeft naar een goede verhouding met
het nieuwe Afghaanse bestuur.
Afghaanse leiders in het westen van het land onderhouden nauwe contacten met
Iran. Zorg bestaat over berichten inzake wapenzendingen vanuit Iran naar het
gebied. De Verenigde Staten hebben Iran gewaarschuwd het Afghaanse
interim-bestuur niet te destabiliseren en geen vluchtende Al Qaida-leden te
assisteren of gastvrijheid te verlenen. Iran ontkent ten stelligste iedere
beschuldiging in deze richting en zegt te willen samenwerken met de
Afghaanse leider Karzai en te willen bijdragen aan stabilisatie en vrede in
Afghanistan.
De strijd tegen terrorisme is een strijd voor het behoud van onze normen en
waarden. De regering is daarom van mening dat gevangengenomen Taliban- en
Al-Qaida-strijders behandeld dienen te worden conform de regels van het
internationaal recht, zoals onder andere is vastgelegd in de Geneefse
Conventies. Hoewel niet vergeten moet worden dat het hier gaat om personen,
die verdacht worden te behoren tot de netwerken die verantwoordelijk worden
geacht voor de aanslagen van 11 september, dienen de rechten van deze mensen
te worden gerespecteerd. Nederland zal dit standpunt in contacten met de
Verenigde Staten naar voren brengen.
Militair
Interim Regering
---
De minister van Defensie van de Interim Regering, Fahim Khan, heeft zijn
visie gegeven op de organisatie van het toekomstige Afghaanse leger. In elke
provincie zou een divisie (ongeveer 7000 man) gelegerd moeten worden. Elk
van deze divisies zou vervolgens enkele honderden manschappen leveren voor
de divisie die in Kaboel moet worden gelegerd.
Op 4 januari jl. ondertekende de Britse Commandant van de ISAF,
brigade-generaal McColl, een Military Technical Agreement (MTA) met de
Afghaanse autoriteiten. Hierin zijn afspraken gemaakt over de wijze van
optreden van de ISAF en de samenwerking van de ISAF met de Interim Regering.
De Afghaanse eenheden zullen zich terugtrekken in de kazernes en deze alleen
verlaten na toestemming van de Interim Regering en kennisgeving aan de
commandant van de ISAF. Tevens werd vastgelegd dat de troepenleverende
landen te allen tijde jurisdictie behouden over hun eigen militairen. De
troepenleverende landen werden bij de totstandkoming van het MTA betrokken
via het "Committee of Contributors to ISAF", dat onder Brits voorzitterschap
wekelijks te Londen bijeenkomt.
Rules of Engagement
Tijdens de bijeenkomst van dit "Committee of Contributors" op 8 januari jl.
verklaarden de troepenleverende landen zich, door ondertekening van een
daartoe strekkend Memorandum of Understanding, tevens akkoord met afspraken
betreffende de operationele samenwerking in de ISAF onder Britse leiding.
Tot deze afspraken tussen de troepenleverende landen en het VK behoren
tevens de "Rules of Engagement" voor de operatie. Deze zijn robuust en
passen bij het Hoofdstuk VII-karakter van deze operatie. Deze zullen u
separaat ter vertrouwelijke inzage worden aangeboden.
Ontplooiing
Op dit moment zijn er in totaal ongeveer 1000 militairen in Kaboel
gearriveerd. Ruim 600 Britse militairen zetten onder meer het hoofdkwartier
op en maken de vliegvelden geschikt voor de aankomst van de hoofdmacht. Om
die grote toestroom van vliegtuigen, mensen en materieel aan te kunnen,
moeten er diverse verbeteringen en aanpassingen aan de vliegvelden en de
infrastructuur van Bagram en Kaboel worden aangebracht. Vooral het herstel
van Kaboel International Airport heeft hoge prioriteit. Tevens is een Franse
compagnie van ongeveer 300 militairen gearriveerd. Vanwege de beperkte
mogelijkheden om het personeel in te vliegen, zal de ontplooiing van de
hoofdmacht naar verwachting nog enkele weken in beslag nemen.
De eerste elementen van het Duits-Nederlands-Oostenrijks-Deense
voordetachement, waaronder alle 34 Nederlandse militairen, zijn via Trabzon
(Turkije) aangekomen in Kaboel. De tussenstop in Turkije is noodzakelijk,
omdat de KDC-10 vooralsnog niet kan landen in Afghanistan. Ten aanzien van
de ontplooiing draagt Nederland zorg voor de verplaatsing van al het
personeel naar Afghanistan en zal Duitsland het merendeel van het materieel
en de noodzakelijke voorraden invliegen. Vanwege slechte weersomstandigheden
en de beperkte invliegmogelijkheden duurt de verplaatsing van zowel
personeel als materieel langer dan verwacht. Op 21 januari 2002 heeft de
commandant van het Duits-Nederlands-Oostenrijks-Deense detachement 'Initial
Operational Capabillity' afgekondigd. Dit betekent dat ook voor de
Nederlandse troepen de termijn van zes maanden voor operationele inzet is
ingegaan.
De Nederlandse militairen uit het voordetachement treffen voorbereidingen
voor de komst van de hoofdmacht en zijn op kleine schaal reeds aangevangen
met de uitvoering van de operationele taken. De Nederlandse militairen
begeleiden de colonnes vanuit het vliegveld Bagram naar Kaboel, de Duitse
militairen voeren samen met de Afghaanse politie de eerste patrouilles uit
in de stad. Ook de Britse en Franse militairen voeren op beperkte schaal
operationele taken uit.
De situatie in de stad is volgens de berichten relatief rustig, al lijkt er
wel sprake te zijn van een toename in de criminaliteit. De Afghaanse
strijdgroepen hebben zwaar materieel uit centrale punten in de stad
teruggetrokken en het wapenbezit op straat lijkt af te nemen. De situatie is
nog te onoverzichtelijk om te concluderen dat de Afghaanse militaire
eenheden - die soms moeilijk als zodanig herkenbaar zijn - zich terugtrekken
in de kazernes. Er zijn echter geen aanwijzingen dat zij zich niet zullen
houden aan de afspraken van het MTA. De inwoners van Kaboel reageren in
grote meerderheid positief op de komst van de ISAF.
Zoals uiteengezet tijdens het Algemeen Overleg van 22 december jl. hebben de
VS het VK toegezegd de ISAF in noodsituaties te hulp te komen. Er hoeft niet
aan getwijfeld te worden dat de VS de ISAF, waaraan een groot aantal
NAVO-bondgenoten deelneemt, de helpende hand toesteekt als de nood aan de
man komt. De regionale Amerikaanse commandanten die onder US Central Command
(CENTCOM) vallen hebben hiertoe inmiddels opdracht gekregen. Tevens heeft de
commandant van de ISAF afspraken gemaakt met de Amerikaanse regionale
commandanten en zullen procedures voor de verdere samenwerking nader worden
uitgewerkt. Zoals bekend heeft CENTCOM de bevoegdheid om te voorkomen dat de
activiteiten van de ISAF en operatie "Enduring Freedom" strijdig met elkaar
zijn.
De toezegging van de VS om de ISAF in noodsituaties te hulp te komen is niet
afhankelijk van het VK als "lead nation" en geldt voor de duur van de
operatie. Deze conclusie is onder meer gebaseerd op de militaire opdracht
die de Amerikaanse regionale commandanten hebben ontvangen van CENTCOM. De
VS hebben voldoende militaire capaciteit in de regio beschikbaar, ook op de
langere termijn. Ook na het vertrek van het VK als "lead nation" blijft een
aantal NAVO-landen aan de ISAF deelnemen. Op het moment dat het VK wordt
opgevolgd door een andere "lead nation", leidt dat overigens niet tot
terugtrekking van alle Britse militairen uit de operatie.
"Enduring Freedom"
Thans bevinden zich in Afghanistan nog Al-Qaida en Taliban verzetshaarden,
waartegen de VS aanvallen uitvoeren. De Amerikaanse bombardementen in het
oosten en zuiden van Afghanistan gaan door. Ook na het opruimen van deze
verzetshaarden zullen de VS volgens de planning militaire capaciteit in
Afghanistan achter de hand houden. Een concrete aanwijzing daarvoor is dat
de mariniers in Kandahar binnenkort afgelost worden door landmachteenheden.
Bovendien bevinden zich altijd Amerikaanse vliegdekschepen in de Perzische
Golf en de Arabische Zee.
Verschillende landen van de internationale coalitie tegen het terrorisme
leveren een militaire bijdrage aan de Amerikaanse militaire capaciteit in de
regio. Frankrijk, dat deelneemt aan de ISAF, zal naar verwachting medio
februari een aantal Mirages stationeren op het vliegveld te Manas (Kirgizië)
voor "close air support"-taken. Ook de F16-jachtvliegtuigen van Nederland,
Denemarken en Noorwegen die op verzoek van de VS, zoals bekend, ten noorden
van Afghanistan zouden worden gestationeerd, zullen deze taken krijgen.
Vanwege beperkte ruimte op het beoogde vliegveld en een wijziging in de
Amerikaanse plannen is de plaatsing van de Nederlandse (en de Deense en
Noorse) F16's thans verschoven naar het tweede kwartaal van dit jaar. Zoals
bekend vallen deze gevechtsvliegtuigen (zowel de Franse als de Nederlandse,
Deense en Noorse) onder operatie "Enduring Freedom". Ze zullen dan ook, net
als alle andere militaire eenheden van de door de VS geleide internationale
coalitie tegen het terrorisme, onder bevel staan van CENTCOM. Aangezien
CENTCOM uit een breed arsenaal aan middelen kan putten, is de veiligheid van
de Nederlandse militairen in de ISAF niet afhankelijk van de stationering
van de Nederlandse F16's in de regio.
De Nederlandse C-130 en KDC-10 worden thans ingezet voor de verplaatsing van
het Duits-Nederlandse ISAF-bataljon. Zodra de ontplooiing voltooid is,
zullen beide toestellen weer beschikbaar komen voor de operatie "Enduring
Freedom". De C-130 zal volgens planning gestationeerd worden op het
vliegveld Manas in Kirgizië en zal deel uitmaken van een
Noors-Deens-Nederlands transportdetachement. Het statusverdrag voor de
Nederlandse militairen zal op korte termijn getekend worden. De KDC-10 zal,
zoals eerder gemeld, op de Amerikaanse basis in Qatar gestationeerd worden.
Ook het statusverdrag voor deze stationering zal op korte termijn
ondertekend worden. In beide statusverdragen die Nederland afsluit, is het
voorbeeld van andere landen van de internationale coalitie in de strijd
tegen het terrorisme gevolgd. Het is niet mogelijk gebleken volledige
nationale jurisdictie over het eigen personeel te bedingen. Vanwege het
belang van de respectievelijke stationeringen en de mogelijkheden om met
operationele maatregelen de juridische risico's te beperken, is besloten
hiermee in te stemmen. Andere landen hebben vergelijkbare verdragen
getekend.
Op 4 januari jl. is het Nederlandse fregat Hr. Ms. Philips van Almonde
begonnen met de uitvoering van "Intelligence, Surveillance and
Reconnaisance"-taken en het escorteren van schepen. Op 14 januari jl. is
tevens de Hr. Ms. Van Amstel uitgevaren richting de Arabische Golf voor
inzet in het kader van operatie "Enduring Freedom". Op dezelfde dag is de
Hr. Ms. Van der Hulst vertrokken naar het Caribische gebied, voor inzet
onder bevel van US Southern Command. Er wordt thans, mede in het licht van
de opvattingen van de VS over de juridische status gevangen van Al-Qaida- en
Talibanstrijders, met coalitiepartners overlegd over de vereiste rechtsgrond
van maritieme interdictie-operaties rondom het Arabisch schiereiland.
Humanitair en wederopbouw
Tijdens de Tokio-conferentie over de reconstructie van Afghanistan op 21 en
22 januari a.s. wordt gesproken over het door de Wereldbank, UNDP en Asian
Development Bank opgestelde document 'preliminary needs assessment for
recovery and reconstruction'. Het voorlopig karakter van het document is een
gevolg van de tijdsdruk waaronder het document tot stand diende te komen.
Alle gegevens en conclusies van het document dragen derhalve slechts een
indicatief karakter.
Namens de regering neemt de Minister voor Ontwikkelingssamenwerking deel aan
de Tokio-Conferentie. De Minister voor Ontwikkelingssamenwerking zal uw
Kamer op de hoogte brengen van de uitkomsten van de conferentie.
Humanitair
De veiligheidssituatie in Afghanistan is nog steeds zorgelijk en belemmert,
met name in het zuiden, de hulpverlening. Door de openstelling van de
grenzen en het herstel van het vliegveld in Kaboel is de hulpverlening in de
rest van Afghanistan in het algemeen goed op gang gekomen. De nood is voor
het grootste deel van het Afghaanse volk nog altijd hoog. De WHO is evenwel
optimistisch over het verloop van de hulpverlening.
De Minister van Buitenlandse Zaken De Minister van Defensie
Kenmerk DPZ-012/2002
Blad /1
===