Promotie
Strandkweek overwoekert de kwelders zonder begrazing
Door de verstorende invloed van de mens daalt dagelijks het aantal
soorten dieren en planten op aarde. Zo ook in op het oog natuurlijke
landschappen als kwelders. De opmerkelijkste verandering van de
vegetatie in vele kwelders die niet meer beheerd worden (doordat
beweiding wordt gestaakt), is de toename van strandkweek (Elymus
athericus), een natuurlijk voorkomend gras. Als gevolg hiervan daalt
de soortenrijkdom op de hele kwelder. Elke tuinier die wel eens
geworsteld heeft met de onuitroeibare wortels van de gewone kweek, kan
zich hier iets bij voorstellen. De biologe Anna-Christina Bockelmann
vroeg zich af of de verovering van de kwelders door strandkweek komt
omdat A.) de nieuwe en waarschijnlijk homogenere en stikstofrijkere
omstandigheden leiden tot een concurrentievoordeel voor soorten die
zich snel kunnen aanpassen (hoge fenotypische plasticiteit) en zich
snel vegetatief verbreiden of B.) omdat de veranderingen in de
milieuomstandigheden de natuurlijke selektiedruk veranderen en tot een
snelle adaptatie van populaties leiden? Zij onderzocht beide
mogelijkheden. Met ecologische experimenten, demografisch onderzoek
van de levenscyclus en een analyse van de genetische populatie- en
kloonstruktuur met moleculaire 'merkers', ontmaskerde zij parameters
die de invasie van E. athericus bevorderen of remmen. Het succes van
E. athericus, concludeert Bockelmann, is voor een groot deel gebaseerd
op hoge vestigingspercentages, lage mortaliteit van volwassen planten
en sterke competitiekracht voor licht. De selektiedruk op de kwelders
en de fenotypische, maar ook genetische aanpassingen van strandkweek
aan de situatie is de 'finishing touch'. Zowel model A als B gaan dus
op. Slechts intensieve begrazing en een dichte vegetatie die de
kieming beperkt, kan het voorkomen van E. athericus verminderen. De
beschreven methoden en resultaten kunnen als een modelsysteem voor de
snelle uitbreiding van andere inheemse of niet-inheemse soorten
gebruikt worden. /FC
Anna-Christina Bockelmann (Stade, Duitsland, 1971) studeerde biologie
aan de Christian Albrechts Universität in Kiel, Duitsland. Zij deed
haar onderzoek bij het Laboratorium voor Plantenoecologie, Biologisch
Centrum van de RUG, onderzoekinstituut CEES, onderzoeksschool
'Functional ecology'. Haar onderzoek werd gefinancierd door de
Deutscher Akademischer Austausch Dienst, de Hans-Böckler-Stiftung en
het Ubbo-Emmius Fonds van de RUG.
Datum en tijd
dinsdag 22 januari, 13.15 uur
Promovenda
mw. A.C. Bockelmann, tel. (00 49)4522 76 02 55, fax 00 4522 76 33 10,
e-mail: a.c.bockelmann@biol.rug.nl of bockelmann@mpil-ploen.mpg.de
Proefschrift
Ordinary and successful. The invasion of Elymus athericus in European
salt marshes
Promotores
prof.dr. J.P. Bakker en prof.dr. K. Dierssen
Faculteit
wiskunde en natuurwetenschappen
Plaats
Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen