Ingezonden persbericht


Oratie Hoogleraar Pauwels

'Pax Christi'- hoogleraar Pauwels over 'nieuw' beleid VN-vredesoperaties
VN-VREDESOPERATIE FLEXIBEL INSTRUMENT IN UITEENLOPENDE

CONFLICTSITUATIES

Met de instelling van de VN-vredesoperaties in Kosovo en Oost-Timor in 1999 was de internationale gemeenschap getuige van een vrij radicale ommezwaai in het VN-beleid ten aanzien van vredesoperaties. Daarmee lijkt de zwarte bladzijde in de geschiedenis van VN-vredesoperaties, veroorzaakt door optredens in Bosnië, Rwanda en Somalië, definitief tot het verleden te behoren, meent prof. dr. Ann Pauwels, bijzonder hoogleraar 'Beleidsmatige dilemma's bij vredesoperaties', aan de KU Nijmegen in haar oratie op vrijdag 18 januari. De leerstoel is ingesteld door Pax Christi Nederland. Mw. Pauwels is eveneens verbonden aan de Vrije Universiteit Brussel.
Pauwels stelt vast dat de Veiligheidsraad wel degelijk bevoegd is om gedurende een overgangsperiode een VN-bestuur in Kosovo en Oost-Timor te installeren, in afwachting van de onafhankelijkheid of van een definitieve regeling van de politieke status van deze gebieden. De ommezwaai in het VN-vredesoperatiebeleid is echter minder radicaal dan aanvankelijk vermoed. De eerste aanzetten daartoe werden al gegeven in het VN-Handvest, meent Pauwels: "Dit doet evenwel geen afbreuk aan de verdienste van de VN dat ze door het instellen van de overgangsbesturen er in geslaagd zijn conflicten te beheersen of op te lossen door, desnoods met geweld, niet alleen de symptomen, maar ook de oorzaken van het conflict te bestrijden. Dat voor het instellen van VN-besturen opnieuw een beroep wordt gedaan op het instrument VN-vredesoperatie, toont aan dat het een bijzonder flexibel instrument is dat in de meest uiteenlopende conflictsituaties en voor de meest uiteenlopende taken kan worden ingezet".

Kritiek
De vredesoperaties van de Verenigde Naties hebben in het recente verleden aan grote kritiek blootgestaan. Dat men zich in de gegeven omstandigheden vragen ging stellen over de opportuniteit van dit instrument ter handhaving van de internationale vrede en veiligheid was dan ook haast onvermijdelijk, zegt Pauwels. Het animo waarmee de Veiligheidsraad na het einde van de Koude Oorlog VN-vredesoperaties had ingesteld, maakte plaats voor scepticisme en twijfel.
Van de vredesoperaties in Kosovo en Oost-Timor wordt verwacht dat zij in een bepaald gebied de fundamenten leggen voor de ontwikkeling of de opbouw van een samenleving die de beginselen van de rechtsstaat erkent en dat zij daarbij, in afwachting van de oprichting en werking van democratische instellingen, tijdelijk het volledige bestuur over het gebied in kwestie uitoefenen. Het succes of falen van beide operaties is medebepalend voor het verdere VN-beleid en dus ook voor de toekomst van VN-vredesoperaties. In de oratie belicht prof. Pauwels deze nieuwe ontwikkelingen in het VN-beleid en met name de nieuwe, ongekende uitdagingen en dilemma's van de recente VN-operaties.

Kosovo en Oost-Timor
De Veiligheidsraad besloot in 1999 tot instelling van een VN-overgangsbestuur in Kosovo, de UNMIK, en stationering van de internationale troepenmacht KFOR, onder het verenigd commando van de NAVO. Van UNMIK wordt verwacht dat zij een goed werkend overheidsapparaat creëert, voorlopige democratische instellingen opricht met vertegenwoordigers van de verschillende gemeenschappen en politieke geledingen en een onafhankelijk en multi-etnisch rechtsapparaat creëert. Een goed rechtssysteem met een eerlijke en gelijke rechtsbedeling is essentieel voor handhaving van de openbare orde. Twee jaar na aanvang is er nog altijd een acuut tekort aan juridisch geschoold personeel, met name aan onpartijdige rechters en openbare aanklagers. En ondanks het feit dat Kosovo nu formeel zelfbestuur heeft verkregen is van een definitieve oplossing voor de politieke status nog geen sprake. Het VN-overgangsbestuur in Oost-Timor, UNTAET, lijkt een succes te worden. De situatie was nochtans zo mogelijk nog dramatischer dan in Kosovo. Bij aankomst van de UNTAET was er van het gerechtelijk apparaat niets meer over. Er waren gewoon geen rechters, met alle gevolgen van dien. Een groot probleem blijft hier de berechting van personen die zich hebben schuldig gemaakt aan ernstige inbreuken op het internationaal humanitair recht.

Toekomst voor VN-overgangsbestuur
Prof. Pauwels concludeert dat er nog wel degelijk een toekomst is weggelegd voor VN-vredesoperaties, zeker wanneer het gaat om het instellen van VN-overgangsbesturen: "De VN-vredesoperaties in Oost-Timor en Kosovo hebben echter ook aangetoond dat, willen deze operaties kans op slagen hebben, een bijzonder grote en langdurige inspanning van de internationale gemeenschap noodzakelijk is. Is de bereidheid om met middelen over de brug te komen er niet of onvoldoende, dan dreigt dit de werking en derhalve ook de toekomst van VN-vredesoperaties opnieuw zwaar te hypothekeren", aldus mw. Pauwels.

-einde bericht-
Noot voor de pers:

Een 'nieuw' VN-beleid ten aanzien van VN-vredesoperaties. Mythe of realiteit?, oratie prof. dr. Ann Pauwels, bijzonder hoogleraar 'Beleidsmatige dilemma's bij vredesoperaties', aan de KU Nijmegen, oratie vrijdag 18 januari. De integrale tekst is onder embargo verkrijgbaar bij de afd. Communicatie van de KU Nijmegen, tel. (024) 361 60 00 en vanaf vrijdag 18 januari, 18.00 uur te raadplegen op www.kun.nl.

Voor nadere informatie over de inhoud van de oratie kunt u contact opnemen met prof. dr. Ann Pauwels, bereikbaar op (00 32 2) 629 26 41 (VUBrussel) en op donderdag te Nijmegen, tel (024) 361 59 07, of met
dr. Bert Bomert, directeur Centrum voor Internationaal Conflict-ananalyse en -management,
tel (024) 361 56 96.