Nederlands Kanker Instituut
Uitreiking Antoni van Leeuwenhoekprijs 2001
---
---
Cellen die beschadigd zijn door bestraling of medicijnen stoppen
tijdelijk met delen. Tijdens die pauze repareren ze hun DNA, waardoor
ze later weer normaal kunnen doordelen. Die pauze wordt veel sneller
ingezet dan lang werd aangenomen. Bovendien is het niet het
kanker-eiwit p53 die de celdeling direct stopzet, maar een plotselinge
afname van het eiwit cycline-D1. De kennis van dit mechanisme biedt
aanknopingspunten om geneesmiddelen te ontwikkelen die kankercellen
gevoeliger maken voor behandeling met bestraling of chemotherapie.
Voor de ontdekking ervan ontvangt dr. Reuven Agami op 14 januari de
Antoni van Leeuwenhoekprijs 2001.
Bestraling en chemotherapie zijn erop gericht kankercellen te doden
door hun DNA te beschadigen. Als de beschadigde tumorcellen doorgaan
met delen, zorgen ze er uiteindelijk zelf voor dat ze doodgaan
(apoptose). Maar de toegebrachte DNA-schade blijkt veelal niet alle
tumorcellen te doden. Kankercellen, die zich ongeveer elke 24 uur
delen, maken gebruik van een reparatiemechanisme dat bedoeld is om
normale cellen gezond te houden. Ze lassen een delingspauze in,
tijdens welke ze de DNA-schade zoveel mogelijk repareren, waarna ze
kunnen doordelen.
Stopzetting binnen half uur
Onderzoeker Reuven Agami stelde vast dat niet het eiwit p53 de pauze
inlast. Dit eiwit remt weliswaar de celdeling, maar begint daar pas
mee tien uur nadat de schade is toegebracht; een lange periode op een
celdelingstijd van een etmaal. Agami ontdekte dat echter binnen een
half uur na het optreden van de DNA-schade een plotselinge afbraak van
het eiwit cycline D-1 te zien is. Cycline D-1 stimuleert de deling van
cellen. De snelle afbraak van dit eiwit geeft de tumorcellen
gelegenheid hun DNA te repareren.
Medicament
De ontdekking van de snelle afbraak van cycline D-1 in tumoren na
bestraling en chemotherapie biedt aanknopingspunten om te zoeken naar
middelen die tumoren gevoeliger maken voor deze behandelingen. Als het
lukt de afbraak van cycline D-1 in behandelde tumoren ongedaan te
maken, dan krijgen de kwaadaardige cellen veel minder gelegenheid zich
te herstellen.
Antoni van Leeuwenhoekprijs
Reuven Agami (1965) is vanaf 1998 als postdoc in de groep van prof.
dr. René Bernards verbonden aan het Nederlands Kanker Instituut/Antoni
van Leeuwenhoek ziekenhuis (NKI/AvL). Vanaf 1 oktober 2001 is Agami
aangesteld als AvL-fellow. De Antoni van Leeuwenhoekprijs wordt
jaarlijks toegekend aan een jonge onderzoeker in het NKI/AvL. De prijs
bestaat uit een bedrag van 5.700 euro, te besteden aan studie of
onderzoek. Het bedrag wordt beschikbaar gesteld door Roche Diagnostics
Nederland BV. Prijswinnaars worden aangewezen door de
Wetenschappelijke Nationale Commissie van Advies van het NKI/AvL.
Datum laatst gewijzigd: Friday, January 11, 2002