---
De Voorzitters van de Vaste Commisies voor Buitenlandse Zaken en voor
Defensie van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag
Datum 15 november 2001 Auteur h.w. van santen
Kenmerk DVB/VD603/01 Telefoon 3485241
Blad /1 Fax 3485479
Bijlage(n) 5 E-mail hw-vansanten@minbuza.nl
Betreft Recente ontwikkelingen in Afghanistan
Zeer geachte Voorzitter,
Ingevolge het verzoek van de vaste commissies voor Buitenlandse Zaken en
voor Defensie (brief van de wnd. griffier van de vaste commissie voor
Buitenlandse Zaken van 13 november jl.) om de Kamer in te lichten over de
uitkomsten van onze gesprekken in de VS en over de recente ontwikkelingen in
Afghanistan, treft u bijgaand een notitie aan. Bij gelegenheid van het debat
op 15 november a.s. zullen wij mondeling verslag doen van de uitkomst van
onze gesprekken in New York, respectievelijk Tampa en Washington.
Als bijlage zijn bijgevoegd de redevoering voor de Algemene Vergadering van
de Verenigde Naties, alsmede de interventie tijdens het open debat in de
Veiligheidsraad van 13 november.
DE MINISTER VAN DE MINISTER VAN DEFENSIE
BUITENLANDSE ZAKEN
J.J. van Aartsen mr. F.H.G. de Grave
Notitie over de recente ontwikkelingen in en met betrekking tot Afghanistan
Politiek
Wat betreft het politieke proces is de aandacht de afgelopen dagen met name
gericht geweest op New York, waar de Algemene Vergadering van de Verenigde
Naties plaatsvindt.
Vertegenwoordigers van de '6 + 2' (de 6 buurlanden, Rusland en de VS) hebben
in een verklaring op 12 november jl. hun volledige steun aan de
soevereiniteit, de politieke onafhankelijkheid en de territoriale
integriteit van Afghanistan toegezegd. Ze zijn het daarnaast eens over een
breed, multi-etnisch, politiek evenwichtig en vrij verkozen Afghaans bestuur
dat representatief is voor het Afghaanse volk en in vrede leeft met zijn
buurlanden.
Op 13 november vond een open debat van de Veiligheidsraad plaats in
aanwezigheid van de Secretaris-Generaal en de speciale vertegenwoordiger van
de Secretaris-Generaal voor Afghanistan, Lakhdar Brahimi. Hierbij deed
Brahimi verslag van zijn recente missie naar de regio, de lopende
diplomatieke inspanningen, de humanitaire actie en zijn visie op de
toekomst.
Hij presenteerde een plan van aanpak, waarbij de VN allereerst een
bijeenkomst zal organiseren met vertegenwoordigers van de Noordelijke
Alliantie en vertegenwoordigers van oppositiegroepen buiten Afghanistan
(zoals het Rome- en Cyprus-proces en de Peshawar-bijeenkomst) teneinde
overeenstemming te bereiken over een raamwerk voor het toekomstige bestuur
van Afghanistan. Tijdens deze bijeenkomst, die op korte termijn moet
plaatsvinden, zal worden besloten een Voorlopige Raad bijeen te doen komen,
bestaande uit een representatieve groep Afghanen uit alle etnische en
regionale gemeenschappen. Deze Voorlopige Raad kan vervolgens de
samenstelling van een overgangsbestuur en een actieprogramma voor de periode
van politieke transitie voorstellen, alsmede veiligheidsarrangementen. Een
zgn. 'Loya Jirga' zal vervolgens bijeen worden groepen om dit goed te keuren
en om de overgangsregering het mandaat te geven een grondwet voor te
bereiden. De overgangsperiode zou moeten worden afgesloten met het
bijeenroepen van een tweede Loya Jirga, die de grondwet zou moeten
goedkeuren en een regering vormen.
Brahimi benadrukte in het algemeen dat de oplossing voor Afghanistan van
binnenuit moet komen en breed moet worden gedragen door de Afghaanse
bevolking. Een oplossing die van buitenaf wordt opgelegd zal niet werken.
Brahimi schetste verder drie opties voor het veiligheidsarrangement: een
geheel Afghaanse vredesmacht, een multinationale danwel een VN vredesmacht.
Een geheel Afghaanse macht heeft de voorkeur, maar is voor de kortere
termijn onhaalbaar. Een VN-vredesmacht is niet aan te raden aldus Brahimi,
gelet op de lange voorbereidingstijd en de afwezigheid van een
staakt-het-vuren, waardoor de blauwhelmen het risico lopen betrokken te
raken bij eventuele gevechten. Dat laat de mogelijkheid van een
multinationale vredesmacht als de meest wenselijke optie voor de nabije
toekomst over.
In dit verband verdient vermelding dat gisteravond, 14 november, de
Veiligheidsraad unaniem resolutie 1378 aanvaardde, waarin de inspanningen
van het Afghaanse volk om op korte termijn een overgangsregering in te
stellen, worden ondersteund en de centrale rol die de VN daarbij zal spelen
wordt benadrukt. Resolutie 1378 is bijgevoegd.
Militaire ontwikkelingen in Afghanistan
Vooraf dient te worden benadrukt dat de militaire situatie op de grond in
Afghanistan zich in snel tempo wijzigt en dat veel informatie nog
geverifieerd moet worden. Bij het nu volgende dient daarmee rekening te
worden gehouden.
Ondersteund door de intensivering van het luchtoffensief van de Verenigde
Staten tegen de frontlinies van de Taliban in de afgelopen weken, is de
Noordelijke Alliantie nog voor het invallen van de winter met een offensief
begonnen. De afgelopen zes dagen hebben een opmars gezien die onder andere
is uitgemond in de inname van de Afghaanse hoofdstad Kabul op 13 november.
Jalalabad zou inmiddels zijn ingenomen, om de stad Kandahar wordt
gevochten.
De inname van de noordelijke stad Mazar-i-Sharif op 9 november was het begin
van de opeenvolging van aanvallen van de Afghaanse oppositie. De inname van
Mazar-i-Sharif stelde de Noordelijke Alliantie in staat om directe
communicatielijnen te bewerkstelligen tussen hun strijdkrachten in het
noordwesten en noordoosten van Afghanistan. De aanval op Mazar-i-Sharif werd
uiteindelijk een paar dagen later gevolgd door de inname van de hoofdstad
Kabul. Met de gelijktijdige inname van andere steden in het noordoosten,
midden en westen van Afghanistan dreigde de Taliban in het noordwesten en
noordoosten van het land in een isolement te geraken. Behoudens enkele
elementen in het noordoosten rond Taloqan-Konduz wist de Taliban haar
eenheden tactisch terug te trekken. De ingesloten eenheden leveren nog
steeds verbitterde weerstand. Ook vanuit Kabul zijn de eenheden van de
Taliban teruggetrokken.
Er moet rekening worden gehouden met het verplaatsen van Taliban elementen
naar meer bergachtige en geïsoleerde gebieden. Er moet bovendien niet
worden uitgesloten dat geïsoleerde elementen hun toevlucht zullen zoeken
onder meer Pakistan. Onduidelijk is op dit moment het gevechtspotentieel van
de islamitische vrijwilligers en de strijders van al-Qa'ida in Afghanistan.
Hoewel al-Qa'ida en met name de ondergrondse bases en gangenstelsels van de
organisatie de laatste weken hevig zijn gebombardeerd, is er momenteel geen
zicht op hun sterkte.
De successen van de Noordelijke Alliantie betekenen niet dat het doel van
het militair optreden in Afghanistan is bereikt. Dat is immers de eliminatie
van het netwerk van al-Qa'ida en de aanhouding/ eliminatie van Osama Bin
Laden. Het netwerk en de leiders zijn door de ontwikkelingen wel verder in
het nauw gebracht. Tevens heeft thans het verbeteren van de directe toegang
tot Afghanistan vanuit Uzbekistan, alsmede het heropenen van een aantal
vliegvelden ten behoeve van de aanvoer van humanitaire hulp, voor de VS
prioriteit.
De Nederlandse militaire bijdrage
Op het Central Command in Tampa werken Amerikaanse en Nederlandse militairen
met voortvarendheid aan het plannen van de inzet van de ons land aangeboden
eenheden. Het gaat daarbij onder meer om de militair-operationele en
logistieke aspecten van de inzet. Door de elkaar in hoog tempo opvolgende
militaire en diplomatieke ontwikkelingen komen de accenten in de planning
vanzelfsprekend anders te liggen. Zo wordt thans hoge prioriteit gegeven aan
de ondersteuning van humanitaire hulpverlening. Daarbij zouden het
Nederlandse KDC10 transportvliegtuig en de C130 Hercules op relatief korte
termijn kunnen worden ingezet. Ook beziet men hoe de verkenningsvliegtuigen
kunnen worden gebruikt.
Daarnaast worden plannen uitgewerkt voor maritieme operaties in het gebied
van de Arabische Zee en de Perzische Golf. Die beogen onder meer de
eventuele verplaatsing van de in Afghanistan opererende terroristische
groeperingen naar elders te signaleren en te verhinderen. Een ander deel van
de maritieme component van de Nederlandse bijdrage zal wellicht worden
ingezet in het Caribisch gebied. De VS hebben hun militaire presentie ten
behoeve van de bestrijding van de drugssmokkel tijdens de operatie "Enduring
Freedom" in dat gebied sterk verminderd. De desbetreffende Amerikaanse
schepen en maritieme patrouillevliegtuigen worden thans ingezet ter
versterking van de 'homeland defence'. Nederland levert al een bijdrage aan
de strijd tegen het drugsverkeer in het Caribisch gebied. Die kan worden
versterkt met een extra fregat, een onderzeeboot voor waarneming vanuit zee
en een of twee maritieme patrouillevliegtuigen. Zodra de hier beschreven
plannen leiden tot een besluit tot uitzending, wordt de Kamer daarover nader
geïnformeerd.