15 nov 2001
Nummer 169 15 november 2001
Meer gezondheidsbeleid in grote steden en bij linkse en pluriforme
gemeenteraden
Gemeenten doen veel meer aan de gezondheid van hun inwoners dan,
ook door henzelf, wordt gedacht. De gemeenten zijn zich er vaak
niet van bewust dat maatregelen op eigenlijk alle beleidsterreinen
ook de gezondheid betreffen. Een beter besef daarvan zal volgens
mr.drs. Jitse van Dijk ten goede komen aan de volksgezondheid. Hij
bracht in kaart wat gemeenten in hun begroting aan
gezondheidsbeleid doen en waarom de een (veel) meer doet dan de
ander. Van belang zijn hierbij de mate van verstedelijking en de
samenstelling van de gemeenteraad. Hoe groter en dichter bevolkt de
gemeente en hoe linkser en gevarieerder de raad, hoe meer beleid.
Van Dijk promoveert op 28 november 2001 aan de Rijksuniversiteit
Groningen.
Witte plekken
Wonen aan water gevaarlijk
Checklist gezondheidsbeleid
Meer beleid in grote steden
Meer beleid bij gevarieerde raad
Curriculum vitae
Noot voor de pers
De gezondheid van de burgers wordt niet alleen door de gewone
gezondheidzorg beïnvloed. Er spelen ook talloze andere factoren een
rol, zoals bijvoorbeeld een schoon milieu, veilige woon- en
werkomstandigheden en gezonde leefwijzen van de burgers.
Witte plekken
Van Dijk bestudeerde bij tachtig gemeenten alle
gezondheidsmaatregelen die in de totale begroting voorkwamen, dus
ook op terreinen zoals milieubeleid, beleid met betrekking tot
wonen en werken, verkeersveiligheids-, jeugd-, ouderen- en
gehandicaptenbeleid. Van Dijk: "Hoewel uit mijn onderzoek blijkt
dat de gemeenten veel gezondheidsmaatregelen nemen, zijn er
opvallende 'witte plekken'. Op het gebied van leefwijzen, zoals
alcohol, roken, voeding en beweging, doen alle tachtig onderzochte
gemeenten alleen iets aan beweging. Ook grote gezondheidsproblemen,
zoals kanker en hart- en vaatziekten, krijgen weinig aandacht.
Mogelijk nemen de GGD'en dit voor hun rekening, maar dat zal verder
onderzoek moeten uitwijzen".
Wonen aan water gevaarlijk
De volksgezondheid wordt nog te veel gezien als een geïsoleerd
beleidsterrein. "Een voorbeeld waarbij het gezondheidsperspectief
op andere beleidsterreinen ontbreekt, is de huidige trend van
'wonen aan het water', illustreert de promovendus. "In veel
nieuwbouwprojecten grenzen de tuinen aan het water met het idee dat
mensen een bootje voor de deur willen hebben. Maar daarbij wordt
niet gedacht aan de veiligheid van kleine kinderen, die makkelijk
in zo'n slootje kunnen verdrinken. De verantwoordelijke ambtenaren
moeten zich bewust worden dat ook beleid ten aanzien van wonen
gevolgen kan hebben voor de gezondheid. Een betere afstemming
tussen de gemeentelijke afdelingen rond het beleidsterrein
gezondheid, kan de volksgezondheid bevorderen. Dat hoeft niet veel
te kosten; het gaat vooral om bewustwording."
Checklist gezondheidsbeleid
De aanleiding voor Van Dijks onderzoek was de algemene overtuiging
dat gezondheid niet hoog op de gemeentelijke agenda's staat. "Maar
uit onze inventarisatie blijkt dus dat er toch veel gebeurt. Onze
inventarisatie levert een nuttige checklist voor gezondheidsbeleid
op. Eens in de vijf jaar moeten gemeenten een Nota Gezondheid
opstellen voor het Ministerie. Met deze checklist kunnen ze precies
aangeven wat ze doen aan volksgezondheid."
Meer beleid in grote steden
Hoewel alle onderzochte gemeenten veel maatregelen nemen die de
gezondheid van de inwoners raken, zijn er onderling grote
verschillen. "De mate van verstedelijking blijkt sterk samen te
hangen met de hoeveelheid beleidsmaatregelen", zegt Van Dijk, "Hoe
groter en hoe dichter bevolkt de gemeente, hoe meer beleid. Dat is
niet erg verwonderlijk, omdat dichtbevolkte, grote steden ook meer
met gezondheidsvraagstukken te maken hebben op het gebied van
wonen, minderheden, milieu, enzovoort."
Meer beleid bij gevarieerde raad
Ook de verdeeldheid en de politieke kleur van de gemeenteraad is
een belangrijke stimulans voor de hoeveelheid maatregelen. Hoe meer
partijen in de gemeenteraad, hoe meer beleid. Van Dijk: "Dat komt
mogelijk omdat de onderlinge concurrentie de partijen aanzet om
veel voor de burger te doen." Ook de hoeveelheid linkse partijen in
de raad is van invloed: hoe linkser de raad hoe meer beleid. "Dit
verband was al langer bekend en heeft ermee te maken dat linkse
partijen meer veranderingsgezind zijn dan de rechtse. Opvallend
genoeg blijkt een lage opkomst bij de verkiezingen een gunstig
effect te hebben op de hoeveelheid beleid, terwijl je zou
verwachten dat meer politieke betrokkenheid van de burger juist tot
meer beleid zou leiden. Mogelijk zet een lage opkomst de politiek
aan om meer aan de kiezer te laten zien. Ook is het zo dat een lage
verkiezingsopkomst veel voorkomt in de grote steden en, zoals
gezegd, hangt dit samen met meer beleidsmaatregelen."
Curriculum vitae
Jitse van Dijk (Achlum, 1950) studeerde achtereenvolgens
geneeskunde, rechten en bestuurswetenschappen aan de
Rijksuniversiteit Groningen. Hij verrichtte zijn onderzoek bij de
sectie Sociale Geneeskunde van de disciplinegroep
Gezondheidswetenschappen, waar hij ook na zijn promotie blijft
werken als universitair docent. Van Dijk promoveert tot doctor in
de medische wetenschappen bij prof.dr. D. Post, prof.dr. M.
Herweijer en prof.dr. J.W. Groothoff. De titel van het proefschrift
luidt: Gemeentelijk gezondheidsbeleid. Omvang en doelgerichtheid.
Noot voor de pers