2 november 2001
Turkse islam vernederlandst
Als gevolg van de migratie en de interactie met de Nederlandse
samenleving, is de Turkse islam in Nederland aan het veranderen. De op
Turkije gerichte oriëntatie maakt plaats voor een oriëntatie op de
Nederlandse samenleving. Het streven is gericht op integratie en
belangenbehartiging van Turken in de Nederlandse samenleving. Dit
brengt met zich mee dat de ideologie zich min of meer onafhankelijk
van de Turkse politieke situatie ontwikkelt. De bestuurders van Turkse
islamitische organisaties in Nederland functioneren niet langer als
verlengstukken van de Turkse politiek, maar zijn zich steeds bewust
van hun positie als vertegenwoordigers van een minderheidsgroep.
Cultureel antropoloog Kadir Canatan, zelf afkomstig uit de Turkse
gemeenschap, toont dit aan de hand van uitgebreid veldwerk aan in zijn
proefschrift Turkse islam. Perspectieven op organisatievorming en
leiderschap. Hij promoveert op vrijdag 2 november 2001 aan de Erasmus
Universiteit Rotterdam.
De Turkse islam in Nederland kent een grote diversiteit en wordt
vertegenwoordigd door een groot aantal groepen en hun organisaties.
Oorspronkelijk werden deze organisaties opgezet door de zogenoemde
gastarbeiders, de eerste generatie migranten die in de jaren zestig
van de twintigste eeuw naar Nederland werd gehaald om het tekort aan
laagopgeleiden op de arbeidsmarkt aan te vullen. De organisaties die
vooral in de jaren zeventig en begin jaren tachtig gericht waren op
het land van herkomst, maakten in de afgelopen periode steeds plaats
voor de organisaties die georiënteerd zijn op de Nederlandse
samenleving. Naast belangstelling voor de sociaal-culturele
activiteiten ontstond ook interesse voor de maatschappelijke
vraagstukken.
Deze verschuiving in de oriëntatie van de Turks-islamitische
organisaties heeft te maken met de opkomst van de tweede generatie in
de verenigingsbesturen. Om tegemoet te komen aan de verwachtingen van
de jongere achterban en de maatschappelijke omgeving, haalden de
eerste generatie leiders in het midden van de jaren tachtig jongeren
in hun bestuursgelederen, met als gevolg ingrijpende veranderingen in
de organisaties. Het profiel van de nieuwe leiders verschilt nogal van
dat van de oude garde. De tweede generatie kent de Nederlandse taal en
cultuur beter, kan makkelijk communiceren met de omgeving en is meer
geïnteresseerd in de maatschappelijke en politieke vraagstukken in
Nederland dan van die in Turkije.
De institutionalisering van de islam in Nederland omvat naast de
vorming van organisaties, tevens het geven van (een nieuwe) invulling
aan normen, waarden en betekenissen van de islam in de context van de
Nederlandse samenleving. Dit is geen geruisloos verlopend proces,
integendeel. De leiders van islamitische organisaties laten zich
bepalen door de maatschappelijke verhoudingen en de culturele
tradities uit het land van herkomst enerzijds. En dienen zich
anderzijds op de hoogte te stellen van de maatschappelijke
verhoudingen en politieke tradities in de Nederlandse context. Zij
moeten dus zowel rekening houden met de verwachtingen van hun
achterban en tegelijkertijd met de vereisten van de Nederlandse
samenleving en haar instituties. Omdat zulke verwachtingen en
vereisten niet altijd overeenkomen, en soms zelfs tegenstrijdig zijn,
functioneren de voormannen van de Turks-islamitische organisaties in
een zeker spanningsveld.
In dit spanningsveld zijn de jonge leiders, die de belangen van hun
generatie vertegenwoordigen, gevoelig voor de Nederlandse situatie. De
voormannen van de eerste generatie daarentegen handhaven de
traditionele structuur en opvattingen, en houden veranderingen als
onwenselijk tegen. De opkomst van de nieuwe leiders en de invloed van
de Nederlandse samenleving blijken echter niet te stuiten.
Promotoren: prof.dr. A.C. Zijderveld, Algemene Sociologie en prof.dr.
J. Veenman, Economische Sociologie, in het bijzonder
arbeidsmarktvraagstukken.
Noot voor de pers
Promotie: vrijdag 2 november 2001, 13.30 uur
Plaats: Woudestein, Senaatszaal
Info: bij de promovendus, tel (010) 218 0952
e-mail k.canatan@chello.nl