Geleidelijke invoering meer marktwerking in farmazorg
25 oktober 2001
Afschaffen GVS kost ruim half miljard
Het College voor zorgverzekeringen (CVZ) pleit voor een geleidelijke
versterking van de regierol van zorgverzekeraars bij de verstrekking
van farmaceutische hulp. Om hun rol bij de inkoop te versterken stelt
het CVZ voor bijlage 1 te wijzigen in een lijst waarop slechts de
stofnaam van de verschillende geneesmiddelen wordt vermeld. Dit
voorstel vermindert bovendien de administratieve belasting rond de
opname van nieuwe geneesmiddelen in het Geneesmiddelen
Vergoedingssysteem (GVS).
Pakketdifferentiatie alleen voor geneesmiddelen als middel om
onderling te concurreren op het pakket en de premie stuit op veel
praktische bezwaren. Op het moment dat de zorgverzekeraars een actieve
rol spelen in de onderhandelingen en bij het maken van afspraken met
zorgaanbieders, kunnen de vergoedingslimieten verdwijnen. Het
afschaffen van het GVS op dit moment leidt tot geraamde meerkosten van
circa 521 mln. gulden per jaar. Dit schrijft het CVZ in zijn rapport
'Flexibilisering aanspraak geneesmiddelen en pakketdifferentiatie',
dat op donderdag 25 oktober 2001 door het College is vastgesteld.
Enige tijd geleden heeft de minister van Volksgezondheid, Welzijn en
Sport (VWS) het CVZ verzocht een toets uit te voeren over de
flexibilisering van de aanspraak op farmaceutische zorg en de
mogelijkheden voor pakketdifferentiatie. Achtergrond van het verzoek
van de minister is de wens de regierol van de zorgverzekeraar te
versterken. Eén van de mogelijkheden daarvoor is om binnen de
wettelijke aanspraak het geneesmiddelenpakket per verzekeraar te doen
verschillen.
De minister vroeg het CVZ deze mogelijkheid nader te onderzoeken.
Daarbij waren drie vragen van belang: Wat betekent dit voor de
verzekerde? Wat zijn de gevolgen voor de uitvoering van de wettelijke
verzekering? Wat betekent dit voor het huidige GVS en in het bijzonder
voor de toelating van nieuwe geneesmiddelen?
De minister gaf daarbij aan dat voor de samenstelling van het
geneesmiddelenpakket voldaan moest worden aan de randvoorwaarden dat
de noodzakelijke zorg via de wettelijke verzekering beschikbaar moet
blijven en op een therapeutisch verantwoorde wijze moet worden
geleverd. Deze randvoorwaarden worden door het CVZ onderschreven en
zijn gebruikt als uitgangspunt voor het onderzoek naar de
mogelijkheden voor een meer flexibele omschrijving van de aanspraak op
geneesmiddelen, gericht op pakketdifferentiatie.
Twee opties
Voor de pakketdifferentiatie onderzocht het CVZ twee opties. In beide
opties wordt de huidige lijst met producten vervangen door een lijst
met alleen de samenstelling van de geneesmiddelen. In optie 1 omvat
het pakket ten minste één product met een dergelijke samenstelling. In
optie 2 kan de keuze verder worden beperkt tot een bepaald aantal
geneesmiddelen per GVS-cluster (groep onderling vervangbare middelen).
Beide opties bieden de mogelijkheid beperkingen aan te brengen in de
omvang van het huidige pakket. Voor beide opties geldt als voorwaarde
dat op stofnaam en niet op merknaam wordt voorgeschreven.
Het CVZ is van mening dat invoering van pakketdifferentiatie op dit
moment zeer moeilijk uitvoerbaar is. Onderzoek wijst uit dat er
onvoldoende draagvlak is bij de direct betrokkenen in verband met een
grote administratieve belasting. Pakketdifferentiatie alleen voor
geneesmiddelen als middel om onderling te concurreren op het pakket en
de premie stuit bovendien op veel problemen.
Gevolgen voor betrokkenen
Pakketdifferentiatie heeft belangrijke gevolgen voor de verzekerde, de
verzekeraar, de voorschrijver, de afleveraar en de farmaceutische
industrie. Indien de pakketten van de zorgverzekeraars verschillen
kunnen verzekerden kiezen voor een pakket-samenstelling en nominale
premie die aansluit bij hun wensen. Om verzekerden in staat te stellen
hun keuzemogelijkheden te benutten moeten transparantie en
toegankelijkheid zijn gewaarborgd.
Voor voorschrijvers zal naar verwachting een beperking van het pakket
volgens optie 1 geen uitvoeringstechnische problemen opleveren. Een
verdere beperking volgens optie 2 stuit op weerstand, omdat
voorschrijvers niet verwachten dat met meerdere verzekeraars
verschillende afspraken worden gemaakt over genees-middelenkeuze.
Voor apothekers geldt dat pakketdifferentiatie bij zowel optie 1 als
optie 2 grote consequenties heeft. Dit komt omdat in beide situaties
in meer of mindere mate sprake kan zijn van het concreet overnemen van
taken van de apotheker door de zorgverzekeraar. Het gaat dan om taken
met betrekking tot inkoop en voorraadbeheer.
De gevolgen van de inkoop door zorgverzekeraars kunnen voor de
groothandel en de industrie eveneens aanzienlijk zijn. Met name de
kleinere aanbieders lopen de kans uit de markt te worden gedrukt door
de grote, breed gesorteerde groothandels en door producenten die een
breed assortiment voeren en dus in veel marktsegmenten actief zijn.
Geneesmiddelen Vergoedingssysteem (GVS)
Invoering van een flexibele omschrijving van de wettelijke aanspraak
heeft belangrijke gevolgen voor het huidige GVS. Afschaffing van de
GVS-limieten, zonder dat er voldoende "counter-vailing power" is van
de zorgverzekeraar, zal volgens het CVZ leiden tot een stijging van de
geneesmiddelenkosten met circa 521 mln. gulden per jaar.
In het belang van de toegankelijkheid en doelmatigheid van de zorg is
het CVZ een voorstander van een centrale beoordeling van nieuwe
geneesmiddelen, zoals nu gebeurt voor opname in het GVS. Het GVS wordt
dan een GAS, een Geneesmiddelen Aanspraak Systeem.
Conclusies en aanbevelingen
1. In beginsel is het mogelijk geneesmiddelen als wettelijke
aanspraak zodanig te omschrijven dat verzekeraars pakketten kunnen
samenstellen, die voldoen aan de voorwaarde dat de noodzakelijke
zorg op een therapeutisch verantwoorde wijze kan worden geleverd.
Twee opties voor een flexibele omschrijving van de verstrekking
geven de grenzen aan waarbinnen differentiatie van de verstrekking
mogelijk is. Optie 2 geeft meer mogelijkheden voor beperkingen dan
optie 1.
2. Aan de invoering van pakketdifferentiatie ligt de veronderstelling
ten grondslag dat zorgverzekeraars onderling zullen concurreren op
basis van verschillen in hun pakketten. Bij de samenstelling
houden zij rekening met de wensen van de verzekerden. De directe
invloed van de zorgverzekeraar op de inhoud van het pakket kan
leiden tot kostenbesparingen en mede daardoor ook tot
premiedifferentiatie. Deze veronderstellingen ontmoeten vooralsnog
grote praktische bezwaren, zoals de toename van de administratieve
belasting bij zorgaanbieders en zorgverzekeraars. Ook het
voorschrijfgedrag van zorgaanbieders zou per verzekeraar moeten
worden aangepast.
3. Als middel om te concurreren moeten de verschillende pakketten op
wezenlijke onderdelen van elkaar verschillen. De zorgaanbieders
achten het echter niet aannemelijk dat met meerdere
zorgverzekeraars verschillende afspraken worden gemaakt over de
voorkeurkeuze, waardoor de pakketten van verzekeraars wezenlijk
van elkaar verschillen. Deze reële wens vanuit het veld betekent
dat het primaire doel van pakketdifferentiatie, concurrentie,
moeilijk te realiseren is.
4. Willen verzekeraars de omvang van de verstrekking kunnen bepalen,
dan zal de Ziekenfondswet moeten worden aangepast. Een dergelijke
aanpassing geldt dan niet alleen voor de farmaceutische zorg, maar
ook voor andere verstrekkingen.
5. Ondanks de praktische kanttekeningen bij de invoering van
pakketdifferentiatie biedt een deel van de voorstellen voor een
flexibele omschrijving van de aanspraak de zorgverzekeraar meer
mogelijkheden om zijn regierol binnen de zorg te versterken. De
aandacht van de zorgverzekeraar zou zich daarbij vooral moeten
richten op de inkoop van geneesmiddelen en het formulariumbeleid.
6. Het CVZ vindt het belangrijk dat zorgverzekeraars hun bestaande
bevoegdheden beter benutten. De selectie van voor te schrijven en
af te leveren geneesmiddelen kan binnen de wettelijke
verstrekkingsgrenzen in afspraken met zorgaanbieders worden
geconcretiseerd en contractueel worden vastgelegd. Het primaire
doel van deze afspraken is verbetering van de kwaliteit van de
zorg en beheersing van de eigen kosten.
7. De regierol van de zorgverzekeraar kan verder worden versterkt
door een flexibele omschrijving van de bijlage 1 van de Regeling
farmaceutische hulp. Het CVZ beveelt de minister aan de huidige
lijst met producten te wijzigen in een lijst waarop slechts de
samenstelling van de verschillende geneesmiddelen wordt vermeld.
Deze omschrijving sluit beter aan bij het huidige beleid om
geneesmiddelen op stofnaam voor te schrijven en versterkt de
positie van de zorgverzekeraar omdat een claim op een bepaald
product niet bij voorbaat vastligt. Dit voorstel vermindert
daarnaast de administratieve belasting rond de opname van nieuwe
geneesmiddelen in het GVS.
8. Een actieve rol van de zorgverzekeraar bij de inkoop van
geneesmiddelen vereist verder dat in de overeenkomsten met
apothekers duidelijke afspraken worden gemaakt. Een nieuwe
honoreringsstructuur voor apothekers is daarbij noodzakelijk. De
afspraken daarover zijn al in een vergevorderd stadium.
9. Het CVZ acht het van groot belang dat zorgverzekeraars op adequate
wijze aan hun verzekerden bekend maken welke afspraken met
zorgaanbieders zijn gemaakt over de keuze van geneesmiddelen. Deze
voorlichting dient te geschieden volgens een uniform format zodat
verzekerden goed in staat zijn onderlinge vergelijkingen te maken.
10. Voor twee belangrijke producten zal de komende jaren het octrooi
verlopen: in 2002 Losec (omzet 365 mln. per jaar) en in 2003 Zocor
(omzet 210 mln. per jaar). Door de komst van generieke producten
zijn aanzienlijke besparingen op de kosten mogelijk. Voor de
zorgverzekeraar is dit een uitgelezen gelegenheid om de komende
twee jaar zijn regierol vorm te geven. Het CVZ neemt zich voor
waar nodig de zorgverzekeraar te ondersteunen.
11. In het belang van de toegankelijkheid en doelmatigheid van de zorg
is het CVZ een voorstander van een centrale zorginhoudelijke
beoordeling van geneesmiddelen, zoals thans gebeurt ten behoeve
van opname in het GVS én de voorlichting aan het veld. Dat kan in
de vorm van een Geneesmiddelen Aanspraak Systeem (GAS).
12. Indien de zorgverzekeraars een actieve rol kunnen spelen in de
onderhandelingen en bij het maken van afspraken met
zorgaanbieders, kunnen de vergoedingslimieten verdwijnen. Een
ontmanteling van het GVS op dit moment zal leiden tot meerkosten
van circa 521 mln. gulden per jaar.
13. Het CVZ vindt de toekenning van de regierol aan de zorgverzekeraar
een goede ontwikkeling. Zij beseft echter dat de invulling daarvan
lastig is en daarom geleidelijk aan moeten plaatsvinden. Een
eerste stap is een betere benutting van de bestaande
mogelijkheden, ondersteund door een flexibilisering van de lijst
van geneesmiddelen waarop aanspraak bestaat.
Auteur: John van der Pas, telefoon 020 - 3475605
Mutatiedatum 01/10/25 14:19:39