Rijksuniversiteit Groningen

Biologische cel kampt met files

Wie op een zondagochtend al wandelend het Damplein in Amsterdam oversteekt, zal weinig hinder ondervinden van medewandelaars. Op zaterdagmiddag is de situatie anders; het plein oversteken kan dan aanmerkelijk meer tijd kosten vanwege de drukte. In het geval van kermis is er bijna geen doorkomen aan, de drommen mensen en obstakels belemmeren dan een vrije doorgang. Deze situatie lijkt enigszins op het diffusieprobleem van een molecuul in een levende cel. Het binnenste van een cel bestaat uit een zeer ingewikkelde cocktail van moleculen, microscopische structuren en water. Voor een molecuul is het een drukke boel in de cel, vergelijkbaar met de drukte op de kermis op de Dam. Het is daarom te verwachten dat een molecuul in een cel zich minder gemakkelijk voortbeweegt dan hetzelfde molecuul opgelost in een glas schoon water. De bewegingsvrijheid van moleculen is bepalend voor de snelheid van intracellulaire biochemische reacties en geeft dus fundamentele informatie over de werking en dynamica van de cel.

Hoe groot is de bewegelijkheid van een molecuul in een cel nu precies? Het meten van moleculaire diffusie in levende cellen is geen gemakkelijke klus. Om nieuw licht op dit probleem te werpen zijn aan de Rijksuniversiteit Groningen onlangs een aantal optische meettechnieken ontwikkeld, waarmee de mobiliteit van intracellulaire moleculen direct kan worden gemeten. De resultaten van dit onderzoek beschrijft Eric Potma in zijn proefschrift. Zo werd gevonden dat bepaalde eiwitten bijna vier keer zo langzaam bewegen in de cel ten opzichte van de situatie in puur water. Opmerkelijk is dat het watermolecuul zelf in cellen ook wordt gelimiteerd in zijn bewegingsvrijheid met ongeveer een factor anderhalf. Deze studies voorspellen dat verschillende belangrijke biochemische processen in een cel een aantal maal langzamer zullen verlopen dan in een testkolfje met schoon water. /JS

Eric Potma (Sneek, 1974) studeerde scheikunde in Groningen. Hij voerde zijn onderzoek uit bij het Materials Science Centre van de RUG, onderzoeksgroep Optische Wetenschappen. Potma gaat er door in het onderzoek als post-doc.

Datum en tijd

vrijdag 19 oktober 2001, 14.15 uur

Promovendus

E.O. Potma, tel. (050)363 43 52, fax (050)363 44 41, e-mail: potma@chem.rug.nl (werk)

Proefschrift

Intracellular molecular diffusion probed with nonlinear optical microscopy

Promotor

prof.dr. D.A. Wiersma

Faculteit

wiskunde en natuurwetenschappen

Plaats

Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen