DOC/01/15
COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN
Brussel, 17.10.2001
COM(2001) 611 definitief
Verslag van de CommissieOverzicht van de EU-maatregelen na de
gebeurtenissen van 11 september en evaluatie van de verwachte
economische gevolgen
I Overzicht van de EU-maatregelen na de gebeurtenissen van 11
september
Sinds de tragische gebeurtenissen van 11 september heeft de
Europese Unie zowel op het thuisfront als op internationaal vlak
snel en beslist gereageerd. Zij heeft blijk gegeven van haar
solidariteit met de regering en de bevolking van de Verenigde
Staten en haar steun voor de thans aan de gang zijnde militaire
actie beklemtoond. Alle dertien kandidaat-lidstaten hebben meteen
hun instemming betuigd met de standpunten van de Unie.
De Commissie en de Raad zijn volop bezig met een omvattende reeks
tegenmaatregelen op diplomatiek, economisch, financieel, politiek
en veiligheidsvlak. Er hebben vergaderingen op ministerniveau
plaatsgevonden met de Verenigde Staten en er is een topontmoeting
geweest met Rusland. Voorzitter Prodi en Premier Verhofstadt zijn
na de buitengewone vergadering van de Europese Raad op 21
september naar Washington gereisd.
De EU-trojka heeft een bezoek gebracht aan Pakistan, Iran,
Saoedi-Arabië, Egypte en Syrië. Dit bezoek maakte deel uit, naast
de activiteiten van individuele lidstaten, van een gezamenlijke
poging van de Unie om de internationale coalitie tegen het
terrorisme vorm te geven.
Het Europees Parlement heeft tweemaal gedebatteerd over de
ontwikkelingen en op de politieke solidariteit ook daden laten
volgen. Niet langer dan twee dagen na de goedkeuring door de
Commissie, hechtte het Parlement zijn goedkeuring aan het voorstel
voor een verordening om de tegoeden van organisaties en personen
die verdacht worden van steun aan of financiering van
terroristische activiteiten te bevriezen.
De volle omvang van alle ondernomen acties staat beschreven in het
routeschema voor de reactie van de EU op de gebeurtenissen van 11
september dat door de Raad Algemene Zaken is aangenomen. Dit is
een "dynamisch" document, hetgeen betekent dat het voortdurend
wordt geactualiseerd.
De Europese Unie heeft met grote vastberadenheid en
doeltreffendheid op deze gebeurtenissen gereageerd. Door nauwe
samenwerking en het formuleren van één coherent antwoord dat een
waaier aan maatregelen omvat, heeft de Unie de nieuwe
internationale agenda mede bepaald. Door in te spelen op de
bezorgdheid van de burger in de huidige en toekomstige lidstaten
van de Unie, is een bijdrage geleverd tot het herstel van het
vertrouwen en een terugdringen van economische instabiliteit.
Lopende maatregelen van de Europese Unie
Stabilisering van de financiële markten
* De Europese Centrale Bank (ECB) heeft onmiddellijk maatregelen
getroffen om na de aanslag de marktliquiditeit te vrijwaren en
heeft op 17 september samen met andere centrale banken de
intrestvoet met 0,5% verlaagd.
* De Raad en de Europese Raad hebben met hun conclusies in de dagen
na 11 september ernaar gestreefd het vertrouwen van de markt
actief te stimuleren.
Een gemeenschappelijke aanpak tegen het terrorisme
* Een omvattend actieplan is aangenomen door de ministers van
Justitie en Binnenlandse Zaken, en de Commissie heeft reeds
wetgevingsvoorstellen gedaan voor een gemeenschappelijk wettelijk
raamwerk voor het terrorisme (definitie, straffen), en voor een
Europees arrestatiebevel ter vervanging van de nationale
uitleveringsprocedures.
* Men is het erover eens de samenwerking tussen de
inlichtingendiensten en de politie dringend te versterken (Europol
en Eurojust) zowel binnen de EU als met derde landen, met name de
VS.
* De Commissie heeft maatregelen voorgesteld ter versterking van de
veiligheidskenmerken van de gemeenschappelijke inreisvisa.
* Er wordt nagedacht over de vraag hoe de bestaande EU-wetgeving
(bv. inzake asielbeleid of financiële markten)
"terrorismebestendig" kan worden gemaakt.
Financiering van terrorisme en financiële misdaad
* Een bevriezing van tegoeden over heel de EU van personen en
organisaties die worden verdacht van financiering of ondersteuning
van de terreurdaden is ten uitvoer gelegd overeenkomstig de
resoluties van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties.
* De werkzaamheden zijn versneld om een definitief akkoord te
krijgen over de wijzigingen van de witwasrichtlijn. Met deze
wijzigingen worden de bestreken transacties en de reeks beroepen
waarvoor een rapportageverplichting geldt, uitgebreid.
* De werkzaamheden voor een voorstel voor een richtlijn inzake
marktmisbruik worden versneld, om te vermijden dat terroristen en
andere misdaadbenden misbruik maken van de financiële markten.
* Een wederzijds controlesysteem door financiële deskundigen uit de
lidstaten en de Commissie zal nagaan hoe de kandidaat-lidstaten de
anti-witwas-maatregelen omzetten. Dit zal geschieden in het kader
van de regelmatige controle op de omzetting van de regelgeving
voor financiële diensten door de kandidaat-lidstaten.
* De Commissie zal een leidende rol spelen om de internationale
"Financial Action Task Force" (FATF) te versterken, met name voor
een actualisering van haar mandaat en de bestaande aanbevelingen
zodat zij de financiering van terrorisme kunnen bestrijken.
* Er wordt nagedacht over de vraag hoe men grote geldstromen over de
buitengrenzen van de Unie heen aan douanecontroles kan
onderwerpen. Dit kan nodig blijken om leemten in de
witwaswetgeving op te vullen.
Humanitaire hulp
* De Europese Unie heeft steun ten bedrage van meer dan 310 miljoen
euro vrijgemaakt (waarvan meer dan 100 miljoen euro door de
Commissie) om het noodlijdende Afghaanse volk in de volgende
maanden te helpen.
* In een onmiddellijke reactie heeft de Commissie voor 5,5 miljoen
euro aan noodhulp toegekend. Ingevolge het verzoek van de
Commissie hechtten het Europees Parlement en de Raad hun
goedkeuring aan het vrijmaken van een aanvullende humanitaire
steunverlening ten bedrage van 40 miljoen euro en stemden zij in
met het verzoek van de Commissie tot een aanvullende 10 miljoen
euro. Naargelang van de evolutie van de internationale toestand
kunnen nog verdere verzoeken nodig blijken.
* De Commissie heeft via haar Bureau voor humanitaire hulp (ECHO)
een coördinatiemechanisme ingesteld om voor de Europese
humanitaire hulp een maximale impact te verzekeren.
* Aanvullende 6 miljoen euro voor voedselhulp is ter beschikking
gesteld van het Wereldvoedselprogramma.
Beveiliging van het luchtruim
* De Commissie heeft een verordening voorgesteld om in heel de Unie
uniforme veiligheidsnormen in te voeren. In het licht van het
verslag van de groep van deskundigen op hoog niveau (gepresenteerd
aan de ministers van Verkeer op 16 oktober) zullen verdere
maatregelen inzake de beveiliging van het vliegverkeer en de
luchthavens worden voorgesteld.
* De Commissie heeft ook maatregelen geschetst om
luchtvaartmaatschappijen in de EU bij te staan om het hoofd te
bieden aan de directe gevolgen van de aanslagen, met inbegrip van
de impact op het vertrouwen van de passagiers (bv. hogere
verzekeringspremies, beperktere garantie, verliezen ten gevolge
van het sluiten van het VS-luchtruim, bijkomende kosten voor de
veiligheid).
* De Commissie zal haar inspanningen versnellen om een
gemeenschappelijk transatlantisch luchtruim te ontwikkelen. Als
een eerste stap (totdat de Raad een onderhandelingsmandaat
verleent) zal de Commissie streven naar een gedragscode met de
Verenigde Staten met het oog op gelijke concurrentievoorwaarden.
* Er werden aanbevelingen geformuleerd voor de "International Civil
Aviation Organisation" met het oog op een verscherping van de
internationale veiligheidsvoorschriften voor vliegvelden en
vliegverkeer. Deze organisatie zal deze kwestie nu op initiatief
van de EU aankaarten.
* De herziening door inspectiedeskundigen van de veiligheid op de
luchthavens wordt momenteel op verzoek van de Europese Raad door
de Commissie aangepakt. De lidstaten aarzelen echter hiervoor
inspecteurs ter beschikking te stellen. Er wordt samen met de VS
een groep op hoog niveau opgezet met het oog op de coördinering
van maatregelen voor de veiligheid van het luchtruim en van
ondersteunende maatregelen voor de luchtvaartindustrie om de
concurrentie niet uit balans te brengen.
Versterking van het internationale wettelijke kader
* De Europese Raad van 21 september heeft opgeroepen tot een
spoedige toepassing van de bestaande conventies over terrorisme en
heeft zijn steun uitgesproken voor het voorstel van India voor een
algemene kaderconventie tegen het internationale terrorisme. Er
wordt gestreefd naar een spoedige goedkeuring van de bestaande
VN-instrumenten in de lidstaten van de EU en derde landen. Deze
specifieke conventies dienen echter te worden versterkt en
aangevuld. De EU speelt bij dit Indiase initiatief, dat op 15
oktober in New York is gelanceerd, een actieve rol.
Burgerbescherming
* Op 11 september is het alarmsysteem van de eenheden voor
burgerbescherming van de Commissie 24/24 uur geactiveerd. Enkele
onderdelen van de eenheid zijn in gereedheid gebracht voor steun
aan de VS, zoals opsporings- en reddingsploegen, medische hulp,
identificatieteams en psychologische bijstand.
* De directeuren-generaal bevoegd voor de burgerbescherming in de
lidstaten hadden een ontmoeting op 12 oktober. Zij bevestigden hun
voornemen om de samenwerking tussen de voor burgerbescherming
verantwoordelijke autoriteiten in geval van grote terreuracties te
versterken, binnen het kader van het communautaire mechanisme voor
burgerbescherming dat per 1 januari 2002 operationeel moet zijn.
Bedreigingen door biologische en/of chemische agentia
* De Commissie en de lidstaten zijn doende een EU-systeem te
ontwikkelen voor surveillance en beheersing van overdraagbare
ziekten, met inbegrip van een systeem voor snelle waarschuwing en
maatregelen. De communautaire wetgeving voorziet reeds in de
controle op besmettelijke ziekten bij dieren, met inbegrip van op
mensen overdraagbare ziekten.
Beveiliging van sleutelinfrastructuur en essentiële bevoorrading
* Binnen de Commissie worden reeds de behoeften nagegaan van een
versterkte samenwerking op EU-niveau ter beveiliging van
essentiële bevoorrading en netwerken. Dit komt ter aanvulling van
de binnenkort te beëindigen consultatie over het groenboek over de
continuïteit van de energievoorziening dat vorig jaar is
uitgebracht. In december zal de Raad zich beraden over stappen om
de veiligheid van de communicatienetwerken te versterken na de
mededeling van de Commissie hierover van het voorjaar.
De gebeurtenissen van 11 september hertekenen de krachtlijnen van de
buitenlandse politiek en zij stellen de Unie voor nieuwe uitdagingen.
De Raad Algemene Zaken is reeds begonnen zich hierover te beraden. Er
zijn onmiddellijk maatregelen getroffen met het oog op de
crisistoestand in Afghanistan en de buurlanden alsook op multilateraal
vlak. De Commissie heeft enkele elementen aangereikt voor een brede,
door het voorzitterschap ingeleide reflectie over de passende
beleidsantwoorden op middellange en lange termijn op het gebied van de
buitenlandse betrekkingen.
De implicaties voor de prioriteiten inzake actie en hulpmiddelen op
EU-niveau zijn verreikend. Bijvoorbeeld:
* De crisis geeft een nieuwe impuls voor de dialoog met de Arabische
en islamitische wereld;
* In het vredesproces voor het Midden-Oosten moet de Unie, in nauwe
samenwerking met de VS, erop staan dat het rapport Mitchell wordt
uitgevoerd, en dat de betrokken partijen een politiek perspectief
op langere termijn wordt geboden door de onderhandelingen zowel
met de Palestijnen als met Syrië te hervatten;
* De crisis is een verdere reden om het belang van het proces van
Barcelona te onderstrepen, vooral op gebieden als democratisering,
sociale rechtvaardigheid, het opzetten van instellingen en goed
bestuur, die in de huidige context van groot belang zijn. Dit zal
een bijdrage zijn om de hervormingen met het oog op een betere
ontwikkeling en een vooruitgang van de democratie te versnellen en
te verdiepen;
* Het buurlandenbeleid van de EU heeft als eerste prioriteit gehad
stabiliteit te stimuleren door een vooruitzicht op lidmaatschap
van de Unie voor de kandidaat-lidstaten. In het perspectief van
een ruimer Europa buiten de toekomstige EU-grenzen moeten nieuwe
partnerschapsvormen worden onderzocht die niet automatisch leiden
tot lidmaatschap en ook niet een grondslag worden voor rancune en
spanningen tussen geprivilegieerde ingewijden en uitgesloten
buitenstaanders. Het proces van Barcelona kan als voorbeeld dienen
van hetgeen in dit verband mogelijk is;
* Meer in het algemeen moet het kader voor de handelsbetrekkingen en
de samenwerking met Pakistan, India en Iran, alsook Saoedi-Arabië
en de Golfstaten worden versterkt. De Unie is met Pakistan een
omvattend pakket van handelsmaatregelen overeengekomen die in
maart dit jaar voor het eerst zijn voorgesteld. Zij beogen voor de
Pakistaanse export de toegang tot de EU te verbeteren. De Unie
moet doorgaan met de herziening van haar handel en samenwerking
met Pakistan. Met Iran dienen nu op grond van een mandaat dat de
Commissie later dit jaar zal presenteren, onderhandelingen over
toekomstige handel en samenwerking te worden aangevat. Wat de
Golfstaten betreft, moet de Unie ernaar streven snel voortgang te
maken met de onderhandelingen inzake vrije handel tussen de EU en
de samenwerkingsraad van de Golf, waarvoor onlangs een nieuw
mandaat is goedgekeurd. Dit dient te worden aangevuld met een
bredere politieke dialoog;
* Centraal-Azië zal in de komende maanden diep getekend worden door
de ontwikkelingen en de Unie moet hierop nauwgezet toezien, en
ernaar streven haar steunverlening op te bouwen, in het bijzonder
voor regionale projecten en samenwerking op het gebied van
justitie en binnenlandse zaken (vooral inzake drugs en
grenscontroles);
* De gebeurtenissen hebben ook een hernieuwde belangstelling gewekt
voor multilaterale acties, zowel op VN-niveau als elders. De
noodzaak van snelle vooruitgang op het vlak van de
Wereldhandelsorganisatie is dramatisch duidelijk geworden. Deze
gebeurtenissen hebben aangetoond dat gecoördineerde,
internationale actie kan bereiken wat een individueel handelende
staat onmogelijk vermag;
* Er lijkt nu overeenstemming te bestaan over de gedachte dat de
inspanningen om het internationale terrorisme uit te roeien
vergezeld moeten gaan van een beleid dat de oorzaken van deze
radicale ontevredenheid aanpakt, ook al moet het duidelijk zijn
dat hiermee nooit terreurdaden kunnen worden vergoelijkt. Deze
ontevredenheid vindt haar oorzaak in het ondemocratisch gedrag van
regeringen, alsook de onaanvaardbare kloof tussen arm en rijk;
milieuproblemen, misdaad, corruptie, drugs en gezondheidskwesties.
Voor de Unie is dit een gelegenheid een samenwerking te stimuleren
inzake deze nieuwe transversale kwesties op de internationale
agenda, zoals armoede en migratie, milieu, misdaad, drugs,
besmettelijke ziekten, alsook veiligheidskwesties als de
proliferatie van wapens en terrorisme;
* Op dezelfde wijze moet de bilaterale politieke dialoog van de Unie
met derde landen, die in het verleden vaak toegespitst geweest is
op mensenrechten en democratie, worden aangevuld met een meer
inhoudsvolle gedachtewisseling over regionale ontwikkeling en
veiligheid, waaronder terrorisme en zijn oorzaken;
* Ten slotte gelooft de Commissie dat de recente gebeurtenissen de
noodzaak hebben aangetoond om de mechanismen voor crisisbeheer van
de Unie te verfijnen, en meer bepaald groter gebruik te maken van
het snelle-reactiemechanisme. Dit moet met dezelfde spoed en
flexibiliteit opereren als ECHO op het vlak van de humanitaire
hulp.
Tegen deze achtergrond wil dit werkdocument nu de aandacht richten op
de mogelijke economische impact van de recente gebeurtenissen en
aanbevelingen voor het beleid inzake toekomstige actie formuleren. Het
is een eerste verslag over de maatregelen naar aanleiding van de
gebeurtenissen van 11 september. De Commissie zal de situatie op de
voet blijven volgen en indien nodig aanbevelingen formuleren.
II Impact van de gebeurtenissen van 11 september op de economie van de
EU en op specifieke sectoren
De algemene economische situatie in de wereld vóór 11 september
Vóór de dramatische gebeurtenissen van 11 september hadden alle grote
regio's in de wereld te kampen met een conjunctuurteruggang. Aan de
oorsprong hiervan ligt in de eerste plaats de stijging der olieprijzen
in 1999/2000. Hierdoor werd de inflatie in de hand gewerkt waartegen
dan de centrale banken reageerden door een verhoging van de rentevoet.
In de tweede plaats was er de ineenstorting van de internet-markt
hetgeen een dramatische val van de aandelenwaarde tot gevolg heeft
gehad. Dit alles heeft geleid tot een teruggang van de groei van de
internationale handel die vorig jaar in reële termen nog 13% bedroeg,
en dit jaar tot minder dan 2% is teruggelopen.
Door de globalisering van de financiële markten en de
internationalisering van de bedrijven werden deze schokgolven heel
spoedig overal gevoeld.
De EU heeft daarom, ondanks een goede uitgangspositie, deze teruggang
niet kunnen ontwijken. In het bijzonder hebben de stijging van de
olieprijzen, nog versterkt door de zwakke euro, en de plotse stijging
van de voedselprijzen in Europa een flinke knauw gegeven in de
koopkracht en het particuliere verbruik in de EU. In het tweede
kwartaal van dit jaar kwam de groei van het BBP nagenoeg tot
stilstand.
De impact van deze teruggang op de werkgelegenheid was in de tweede
helft van het jaar 2000 reeds voelbaar in enkele lidstaten en in
diverse mate in verschillende sectoren van de economie. In de lente
van 2001 gingen de werkloosheidscijfers niet langer terug. Sindsdien
is de werkloosheid toegenomen en naar verwachting zal zij ook in 2002
blijven stijgen. De groei van de werkgelegenheid zal naar verwachting
in 2001 en een groot deel van 2002 laag of zelfs negatief zijn.
Impact op korte termijn van 11 september
De gebeurtenissen van 11 september en de daaropvolgende politieke
ontwikkelingen versterken nog de onzekerheid die de markten, bedrijven
en verbruikers reeds in haar greep hield.
De rechtstreekse schade door de aanslag aan infrastructuur in de VS
is, gezien de schaal van de economie, beperkt. Daar tegenover staat
dat de tol aan mensenlevens erg hoog is en, samen met de nu aan de
gang zijnde militaire actie, een gevoel van onveiligheid creëert, niet
alleen in de VS, maar over heel de wereld. Er is meer angst om
risico's te nemen en minder vertrouwen. De meeste waarnemers voorzien
voor de Verenigde Staten een teruggang gedurende 2 tot 3 kwartalen te
beginnen met het derde kwartaal van dit jaar.
Japan, dat al met deflatie- en structurele problemen te kampen had,
krijgt waarschijnlijk te maken met een langere periode van stagnatie.
De EU-economie is extern vrij evenwichtig gestructureerd en door
structuurhervormingen weerbaarder gemaakt. Desondanks wordt er voor
dit jaar een groei van rond 1,5% verwacht en kan een tijdelijke
teruggang van het BBP niet worden uitgesloten.
De weerbaarheid van de EU-economie uit zich in het niveau van
vertrouwen van bedrijven en consumenten. Hoewel dit vertrouwen sterk
achteruitgaat, ligt het toch nog hoger dan het niveau dat tijdens
vroegere recessieperioden is geconstateerd.
Impact op specifieke sectoren
De financiële markten kregen te kampen met hevige, zij het tijdelijke,
turbulenties, hetgeen heeft geleid tot een grotere afkeer van het
nemen van risico's en mogelijk minder liquiditeit en grotere
risicospreiding. In reactie op de gebeurtenissen hebben de centrale
banken in heel de wereld de intrestvoeten verlaagd, waarbij zowel de
Federal Reserve in de VS als de ECB de intrestvoet met een half
percent verlaagden, en de Amerikaanse intrestvoet daarna nog eens
omlaag ging om op 1 oktober zijn laagste niveau sinds 1962 te
bereiken. Desondanks is er opnieuw vrees ontstaan over de winsten en
de lagere aandelenkoersen kunnen een belangrijke invloed hebben op het
koopgedrag van de consument.
Er is ook een impact op het mondiale verzekeringswezen. Naar schatting
lopen de vorderingen op tot een bedrag van 20 tot 80 miljard dollar.
Terwijl de eigenlijke vorderingen na de aanslagen naar verwachting
over het algemeen de financiële draagkracht van de betrokken sector
niet te boven zullen gaan, is de impact van de teruglopende
aandelenmarkt een groter punt van zorg. Reeds voor 11 september was
dit een probleem, aangezien aandelen een belangrijke proportie (30%)
uitmaken van de investeringen van de verzekeringssector.
In de luchtvaartsector(1)
is het aantal passagiers in Europa met 10% teruggelopen, en is de
luchtvloot sinds 11 september met 5% ingekrompen. Dit heeft
dramatische gevolgen voor de Europese luchtvaartmaatschappijen die
immers reeds vóór de aanslagen in de VS met problemen te kampen
hadden. De teruggang van het aantal passagiers en van de
vliegcapaciteit zal waarschijnlijk een invloed hebben op verwante
sectoren, hoewel de precieze impact nauw zal samenhangen met de duur
van de crisis en de algemene politieke constellatie.
Zowel de toerisme-industrie als toeristenbestemmingen zullen waarschijnlijk problemen ondervinden, de impact zal echter van geval tot geval verschillen. Het ergst getroffen zijn toeroperators en reisbureaus die vakanties verkopen naar bestemmingen overzee, waar de huidige gebeurtenissen een directe impact hebben, langeafstandstickets of de betere hotels in hoofdsteden. Toch is moeilijk te voorspellen in welke mate de gebeurtenissen een impact zullen hebben. Ook de mate waarin de Europese burger ervan overtuigd wordt om in 2002 binnen de Unie op vakantie te gaan en niet overzee te reizen, is onduidelijk.
III Vooruitzichten voor 2002
Mogelijk herstel in 2002 mits de politieke situatie niet verder
verslechtert
Het voorhanden zijn van een goede economische uitgangspositie, die
hoofdzakelijk is te danken aan de inspanningen voor de economische en
monetaire unie en de voorbereiding van de komst van de euro, betekent
dat voor 2002 vooruitzichten bestaan voor een herstel.
De begrotingstoestand van de lidstaten biedt ruimte voor enige
flexibiliteit en de betalingsbalans is momenteel in evenwicht. In
tegenstelling tot de Verenigde Staten hebben de particuliere
huishoudens in Europa minder schulden en meer spaarcenten. De sector
informatie- en communicatietechnologieën is minder met overinvestering
geconfronteerd en bijgevolg is Europa, buiten de specifiek betrokken
sectoren, minder getroffen door de wisselende kansen van de internet-
en ICT-markt. Na de neerwaartse bijstelling moeten de bedrijven in
staat zijn hun voorraden opnieuw op te bouwen in het licht van een te
verwachten grotere vraag.
Voorts heeft de macro-economische stabiliteit een snelle teruggang van
de inflatie tot gevolg gehad: van een piek in mei met 3,4%, is de
inflatie in september in de eurozone tot 2,5% gedaald. Naar
verwachting zet deze tendens zich voort. De stijging van de
werkloosheid zou in 2002 dankzij de herstelvooruitzichten binnen de
perken moeten blijven.
Tegen deze achtergrond moeten naar verwachting de burgers en de
huishoudens opnieuw meer gaan consumeren, hiertoe nog aangespoord door
de belastingverminderingen die in talrijke lidstaten in de loop van
het voorbije jaar zijn doorgevoerd of aangekondigd. Aangezien de
reservecapaciteit in de economie beperkt blijft, en de rentevoet
momenteel laag is, kan men verwachten dat de investeringen opnieuw
gaan toenemen zodra de vraag weer aantrekt. Het jaarlijkse groeicijfer
voor 2002 zal daarom wellicht liggen rond het cijfer van 2001.
Dit voorzichtige optimisme staat of valt met de politieke ontwikkelingen en hun impact op het vertrouwen van bedrijven en consumenten. Mocht in de Verenigde Staten de particuliere consumptie scherp achteruitgaan, zijn de vooruitzichten voor de EU veel somberder en zal de groei wellicht nog kleiner uitvallen.
De beleidsantwoorden dienen echter gebaseerd te worden op het meer
waarschijnlijke scenario van een herstel vanaf de tweede helft van
volgend jaar en een jaarlijks groeicijfer dat ligt rond hetgeen in
2001 is bereikt.
IV Aanbevelingen voor het beleid
In het licht van deze beknopte analyse gelooft de Commissie dat het
voor de Unie essentieel is de economische en politieke gevolgen van de
aanslagen in de Verenigde Staten in de eerste plaats aan te pakken
door het treffen van vertrouwenherstellende maatregelen en door het
consequent vasthouden aan de economische langetermijndoelstellingen
van de Unie.
IV.1 Een evenwichtig beleid in de EU
Met het oog op stabilisering heeft de ECB net als andere centrale
banken de markten onmiddellijk van extra geld voorzien en de
basisrentevoet op 17 september met 50 basispunten tot een niveau van
3,75% verlaagd. Onder de gegeven omstandigheden lijkt de monetaire
toestand in de eurozone in orde te zijn. Als de inflatiegroei verder
blijft dalen en de looneisen binnen zekere perken blijven - voor begin
volgend jaar zijn belangrijke loononderhandelingen gepland - is er
waarschijnlijk grotere manoeuvreerruimte voor het monetaire beleid.
Het fiscale beleid draagt reeds zijn steentje bij tot een
stabilisering van de economie. Dankzij het stabiliteits- en groeipact
hebben vroegere consolidatiemaatregelen enige manoeuvreerruimte
gecreëerd voor het begrotingsbeleid zonder het middellangetermijndoel
van een evenwichtige overheidsbegroting (of een begroting met een
overschot) in gevaar te brengen. Vasthouden aan deze doelstelling op
middellange termijn is een essentieel aspect van het antwoord op de
crisis. In het andere geval kunnen de langetermijnintrestvoeten
stijgen.
Begin 2001 hebben diverse lidstaten een substantiële
belastingvermindering doorgevoerd die voor de EU als geheel tot 0,5%
van het BBP oploopt. Voor het eerst sinds 1993 kreeg de EU-economie
aldus een omvattende fiscale impuls van ongeveer 0,3%.
Daarbij komt nog de werking van de zogenaamde automatische
stabilisatoren. Een tragere groei betekent dat de overheid minder
belastinginkomsten heeft en voor meer uitgaven komt te staan (bv.
werkloosheidsuitkeringen). De jongste schattingen wijzen op een
overheidsbegroting in 2001 van -1% van het BBP in de eurozone en -0,5%
van het BBP in EU-15, of ongeveer -0,4/0,3% van het BBP minder dan het
in de geactualiseerde stabiliteits- en convergentieprogramma's van het
vorige jaar nagestreefde niveau.
De budgettaire implicatie van de teruggang zal ook in 2002 te voelen
zijn. Naargelang van de vermindering van de groei in 2002 zullen de
automatische stabilisatoren opnieuw in werking treden met een passende
differentiatie lidstaat per lidstaat.
In verband met de budgettaire consolidatie is het van belang te
investeren in menselijk en sociaal kapitaal met het oog op een
vergroting van het groeipotentieel van de EU. Indien de teruggang
blijft aanhouden, moet het begrotingsbeleid voorzien in meer
financiering voor proactieve beleidsmaatregelen, met name met het oog
op een versnelde tenuitvoerlegging van de doelstellingen van de
strategie van Lissabon. Een dergelijke evolutie is alleen mogelijk in
een raamwerk waarover overeenstemming is bereikt en op een manier die
het stabiliteits- en groeipact volledig eerbiedigt.
IV.2 Structuurhervormingen en de strategie van Lissabon
De strategie van Lissabon wijst met nadruk op de positieve en
onderling versterkende interactie tussen het beleid op economisch,
werkgelegenheids- en sociaal vlak. Het streefdoel van de strategie,
nl. een concurrentiebekwame, dynamische en samenhangende, op kennis
gebaseerde economie blijft geldig.
Hervormingen van de economie en de arbeidsmarkt en een modernisering
van het sociale beleid dragen reeds bij tot een beter functioneren van
de economische en arbeidsmarkt in de Unie. Het voortzetten van deze
hervorming is vandaag des te belangrijker nu de Unie voor een
economische situatie staat die erg verschilt van toen de strategie van
Lissabon werd gelanceerd.
Structurele hervormingen. Al te vaak worden in economisch moeilijke
tijden dergelijke hervormingen op middellange termijn ten onrechte als
een bijkomende last gezien, terwijl zij toch een deel van de oplossing
voor de huidige problemen zijn. Het bedrijfsleven heeft zijn twijfels
geuit over de bereidheid om in het licht van de conjunctuurteruggang
in de VS en in het vooruitzicht van verkiezingen op korte termijn,
door te gaan met sleutelhervormingen ter vervolmaking van de interne
markt, met name in sectoren als energie, transport en de financiële
diensten, en met het terugdringen van bureaucratische rompslomp.
Structurele hervormingen zijn nu meer dan ooit noodzakelijk. Meer
bepaald zullen goed werkende financiële markten met een degelijke
prudentiële supervisie de Unie helpen tot een stabiliserende factor
uit te groeien. De Unie zal zo meer tegen externe schokgolven bestand
zijn. De Unie kan zo tevens alle vruchten plukken van de euro. Een
degelijk en stabiel regelgevend kader is ook van zeer groot belang om
het risico van instabiliteit het hoofd te bieden dat in een
uitgebreide Unie kan opkomen.
Toch is twijfel gerezen door de trage vooruitgang van diverse
sleutelvoorstellen die momenteel bij de Raad en het Europees Parlement
op tafel liggen, en door de ongelijke omzetting van de maatregelen
waarover reeds een akkoord is bereikt.
In de huidige context moet de Europese Unie haar engagement gestand
doen en haar langetermijndoel alsook de daartoe noodzakelijke
hervormingen niet uit het oog verliezen. Dit zal een ruggesteun zijn
voor het fiscale en monetaire beleid en meer speelruimte voor dit
beleid creëren.
Om dit te realiseren moet de Europese Raad zich opnieuw achter de
strategie van Lissabon stellen overeenkomstig het reeds afgesproken
tijdschema. Dit engagement moet echter gepaard gaan met versnelde
bespreking van bepaalde sleutelmaatregelen vóór de Europese Raad van
Barcelona in de lente van volgend jaar.
Om een tastbaar en geloofwaardig signaal te geven dat het de Unie
ernst is met de hervormingen, zou de Europese Raad de Raad moeten
opdragen om vóór de top van Barcelona spoedig tot een definitief
akkoord te komen over het telecoms-pakket, het Gemeenschapsoctrooi, en
in de financiële diensten, de ICBE-richtlijn, regels voor
grensoverschrijdende betalingen en de richtlijn inzake marktmisbruik.
Voorts dient vóór Barcelona politieke overeenstemming te worden
bereikt over het pakket inzake het gemeenschappelijke Europese
luchtruim, de richtlijn betreffende pensioenfondsen, het nieuwe kader
voor Trans-Europese netwerken, en het voorgestelde pakket inzake
overheidsopdrachten.
Voorts moeten de lidstaten het vertrouwen stimuleren door de Europese
regelgeving waarmee zij hebben ingestemd ook daadwerkelijk toe te
passen, zoals de regelgeving voor grotere concurrentie in de lokale
telecommunicatiemarkten die in januari jl. van kracht is geworden, of
de nieuwe regels voor e-handel die vanaf januari 2002 zullen gelden.
Een daadwerkelijke toepassing van deze regelgeving in alle lidstaten
zou een stimulans zijn voor de ontwikkeling van een op kennis
gebaseerde economie.
De stappen voor de vervolmaking van de interne markt moeten gepaard
gaan met inspanningen om de kwaliteit van de diensten van algemeen
economisch belang voor het grote publiek te verbeteren. Vele van deze
diensten krijgen immers een groter gewicht in tijden van economische
crisis.
Ook de Europese Investeringsbank moet een grote bijdrage leveren tot
steun voor de strategie van Lissabon (zie punt IV.4 hierna).
Werkgelegenheid. De strategie van Lissabon biedt de basisoriëntatie
voor de lidstaten om de werkgelegenheidsdoelstellingen te bereiken en
het hoofd te bieden aan de gevolgen voor de werkgelegenheid van de
huidige crisis. Er moet dringend werk worden gemaakt van de in
Lissabon beoogde hervorming van de arbeidsmarkt en de aanbevelingen
voor de voortzetting van het beleid in 2002.
Bij het verwezenlijken van deze hervormingen moet het beleid ernaar
streven dat bij het doorvoeren van veranderingen flexibiliteit en
veiligheid op elkaar worden afgestemd. Daarnaast zal de Commissie voor
het eind van het jaar een aanvullend initiatief nemen met het oog op
een verbetering van de inzetbaarheid en het aanpassingsvermogen van de
arbeidskrachten in het geval van fusie en herstructurering van
bedrijven.
De hervorming van het belasting- en uitkeringsstelsel, een actief
werkgelegenheidsbeleid, het stimuleren van mobiliteit, en investeren
in menselijk kapitaal, vooral door levenslang leren, blijven
sleutelpunten voor het beleid. Er moet grote nadruk worden gelegd op
de uitvoering van concrete maatregelen die kunnen garanderen dat het
gevoerde beleid ook de gewenste resultaten oplevert in termen van
grotere participatie en betere werkgelegenheidscijfers. Om de
toenemende werkloosheid het hoofd te bieden mogen lidstaten niet hun
toevlucht nemen tot vervroegde pensioenregelingen.
De Unie moet er ook voor zorgen dat het engagement van Lissabon om sociale uitsluiting tegen te gaan en voor iedereen de toegang tot de arbeidsmarkt en de maatschappij te verzekeren, wordt nagekomen. Ondanks de teruggang moet de modernisering van de socialebeschermings- en pensioenstelsels met het oog op sociale cohesie doorgaan. Hierbij dient ook rekening te worden gehouden met de eis van betaalbaarheid.
Ten slotte kan een versterkte investering in levenslang leren en in
gezondheids- en sociale dienstverlening, alsook een grotere nadruk op
sociale integratie mede bijdragen tot het scheppen van nieuwe banen in
sectoren waar de groei van de werkgelegenheid in bepaalde lidstaten
erg traag is geweest.
Indien de lidstaten en de Unie deze beleidsrichtsnoeren volgen, in het
bijzonder zoals in de werkgelegenheidsrichtsnoeren voor 2002
beschreven, zal dit helpen om de verwachtingen te stabiliseren en de
stijging van de werkloosheid alsook de langdurige werkloosheid tegen
te gaan, en tegelijk de beroepsbevolking op de volgende opleving
voorbereiden. Het zal een bijdrage zijn tot een bijstelling van het
werkgelegenheidsbeleid in de Unie.
IV.3 Sectoren met specifieke problemen
Het is duidelijk dat een aantal sectoren die reeds vóór 11 september
met conjunctuurproblemen te kampen hadden, door de gebeurtenissen
zwaar zijn getroffen. De Europese Unie moet openstaan voor flexibele
oplossingen voor deze sectoren, en alle steun verlenen die in het
kader van de regels van het EG-Verdrag mogelijk is.
In verband met de luchtvaartindustrie heeft de Commissie te kennen gegeven dat zij gunstig zal staan tegenover de steun van de lidstaten ter compensatie van de verliezen die zijn geleden tijdens de vier dagen dat het Amerikaanse luchtruim gesloten was en de impact op het vertrouwen van de passagiers als een gevolg daarvan. Voorts zal zij nagaan of de steun ter dekking van de verzekeringskosten boven de momenteel toegestane dertig dagen kan worden voortgezet of een dekking tot het eind van het jaar kan worden toegestaan, indien de toestand van de verzekeringsmarkt dit rechtvaardigt. Daarnaast zal de Commissie geval per geval oordelen over de versterkte samenwerking tussen luchtvaartmaatschappijen, met het oog op de verzekering van een regelmatige dienstverlening op minder gebruikelijke verbindingen, of afspraken voor de dienstregeling buiten het hoogseizoen.
Toch mogen de recente gebeurtenissen niet worden aangegrepen om acties
op nationaal niveau te rechtvaardigen die het concurrentievermogen van
de Unie en haar industrie ondermijnen. In het bijzonder mag voor de
luchtvaartindustrie de basis waarop de allerlaatste verlening van
staatssteun aan de sector is toegestaan, niet ter discussie worden
gesteld. Tegelijk zal in het huidige klimaat nauwlettend worden
toegezien op de situatie van de Europese luchtvaartsector. Een andere
aanpak zou zonder meer een rem betekenen op het noodzakelijke
consolidatieproces in een aantal sleutelindustrieën. Deze consolidatie
is belangrijk indien men wil dat de bedrijven, werknemers en
consumenten de volle vruchten van de interne markt en van de thans
aangevatte structurele hervormingen plukken.
Ten slotte zal het bij het formuleren van antwoorden op de economische
impact van de crisis op specifieke sectoren van belang zijn na te gaan
welke maatregelen in andere delen van de wereld worden getroffen. Een
raamwerk voor de coördinering van maatregelen, vooral met de VS, is
essentieel zodat EU-bedrijven niet worden gediscrimineerd en de
internationale concurrentie niet wordt scheefgetrokken. Als een eerste
stap kan voor zulk een kader worden gedacht aan een gedragscode.
IV.4. Bijdrage van de EIB
De EIB is de belangrijkste langetermijnfinancier van de EU. De EIB
sluist spaargeld door naar investeringen in sleutelsectoren van de
industrie, waaronder ook investeringen ten gunste van kleine en
middelgrote bedrijven. De Commissie spoort de EIB aan om nu haar
acties te intensiveren ter ondersteuning van de inspanningen van de
Unie om de economische activiteit in Europa te schragen. Daarbij moet
in het bijzonder de aandacht worden gericht op de financiering van
infrastructuurprojecten, steun aan de kenniseconomie en de
stabilisering van langetermijninvesteringen in sectoren die bijzonder
zwaar worden getroffen door de conjunctuurteruggang.
De EIB moet de tenuitvoerlegging van infrastructuurprojecten versnellen en het verstrekken van leningen in sectoren die bijzonder door de crisis getroffen worden, actief te vergemakkelijken, waaronder telecommunicatie en luchtverkeer. De EIB dient voorts het ter beschikking stellen van financieringsinstrumenten voor hoger-risico-operaties te versnellen, onder meer ter ondersteuning van het Europese streven naar een op kennis gebaseerde maatschappij. Door net als de particuliere banksector risico's te nemen, wil de EIB bijdragen tot een behoud van het vertrouwen in de financiële sector.
IV.5 Herstel van het vertrouwen, waaronder economische samenwerking,
op internationaal vlak
Onverwijld doorgaan met de uitbreiding. De uitbreiding van de Europese
Unie is een machtig instrument voor het creëren van een zone van
stabiliteit, veiligheid en welstand op het Europese continent. De
inspanningen van de kandidaat-lidstaten en de lidstaten voor een
uitgebreide Unie moeten worden ondersteund, zowel op het niveau van de
onderhandelingen als wat de inspanningen vóór de toetreding betreft.
De solidariteit van de kandidaat-lidstaten met de Unie na de aanslagen
in de VS heeft aangetoond dat zij klaar staan om deel te nemen aan de
internationale inspanningen voor de strijd tegen het terrorisme.
Het opstarten van een nieuwe handelsronde. Het succesvolle opstarten
van een nieuwe handelsronde in november zal ook een belangrijke
vertrouwenwekkende maatregel zijn, niet alleen voor de bedrijven in de
Unie, maar ook voor de ontwikkelde en minder ontwikkelde landen in
heel de wereld. De huidige economische onzekerheid betekent dat de
liberalisering van de handel in verbinding met een echte
ontwikkelingsdimensie belangrijker is dan ooit, zowel op economisch
als politiek vlak.
De Europese Unie moet vasthouden aan haar engagement om snel een
nieuwe ronde op te starten en nog sterker dan tevoren partij kiezen
voor een multilaterale aanpak, en ernaar streven de regionale
afspraken nieuw leven in te blazen, in het bijzonder het proces van
Barcelona met onze buren uit het Middellandse-Zeegebied.
Ontwikkeling en terugdringen van armoede. Om het even welke politieke
of militaire respons op de gebeurtenissen van 11 september moet
gepaard gaan met maatregelen om de economische en sociale impact ervan
te verminderen. Een coalitie tegen het terrorisme moet hand in hand
gaan met een coalitie voor ontwikkeling. Deze band is reeds een
realiteit in het EU-beleid voor vredesbewaring en conflictpreventie.
Ontwikkelingssamenwerking helpt etnische, sociale en regionale
spanningen terug te dringen.
Terwijl de impact van de recente gebeurtenissen in de Unie significant
is, kan de impact ervan buiten de Unie, in het bijzonder in de
ontwikkelingslanden, nog veel dramatischer zijn. Een tragere mondiale
groei, een vermindering van internationale particuliere investeringen
en het risico dat middelen bestemd voor ontwikkelingshulp worden
overgeheveld naar andere prioriteiten zijn belangrijke punten van
zorg.
Deze samenloop van omstandigheden werpt een helder licht op de
noodzaak voor de Unie om deze landen te helpen en te garanderen dat
globalisering bijdraagt tot groei en sociale rechtvaardigheid in heel
de wereld. De Unie moet:
* de prioriteiten en de mate van steunverlening voor externe acties
van de EU onderzoeken;
* haar beloften nakomen en de vervulling ervan stimuleren om de
zeven voornaamste doelstellingen voor internationale ontwikkeling,
die de staatshoofden voor 2015 zijn overeengekomen, te bereiken;
* de kwestie van officiële ontwikkelingssteun ter sprake brengen
tijdens de komende VN-conferentie over financiering voor
ontwikkeling (maart 2002);
* een oplossing vinden voor de noodzaak voor ontwikkelingslanden om
met het oog op de Rio+10 conferentie in Johannesburg, in september
2002, duurzame ontwikkeling te bereiken.
Internationale gerechtelijke en politiesamenwerking. De recente
gebeurtenissen hebben een nieuwe veiligheidsdimensie toegevoegd aan
het internationale perspectief van de Europese Unie. De Unie moet hier
het voortouw nemen. Zij moet over haar eigen horizon heenkijken en
ernaar streven instrumenten te ontwikkelen die een doeltreffende
samenwerking tussen de politie en de gerechtelijke autoriteiten ook op
internationaal niveau mogelijk maken. Een dergelijke ontwikkeling zal
een hulp zijn voor de strijd tegen het terrorisme zowel binnen de Unie
als in de rest van de wereld. Zij zal er ook toe bijdragen dat alle
landen in een mondiaal stelsel worden geïntegreerd, dat veiligheid,
welvaart en betere perspectieven voor investeringen en ontwikkeling
biedt.
Onmiddellijk na de Europese Raad van Gent zal een uitgebreide Europese
conferentie op het niveau van de ministers van Buitenlandse Zaken
worden gehouden, met vertegenwoordigers van de Unie, de geassocieerde
landen, de EVA-landen, en de landen die betrokken zijn bij het
stabilisatie- en associatieproces. Hier zullen diverse kwesties van
veiligheid en gerechtelijke samenwerking in de context van de strijd
tegen het terrorisme worden besproken. Daarnaast zijn Rusland,
Oekraïne en Moldavië uitgenodigd op de aansluitende werklunch om
dezelfde kwesties te bespreken.
Humanitaire hulp. Wat de situatie in Afghanistan betreft, heeft de
Europese Unie meer dan 310 miljoen euro vrijgemaakt (waarvan meer dan
100 miljoen euro van de Commissie) in antwoord op de humanitaire
crisis die de Afghaanse burgerbevolking treft. Deze toezeggingen
zullen samen met die van de VS en andere landen tijdens de komende
maanden volstaan voor de financiering van humanitaire operaties van de
Verenigde Naties, het Rode Kruis resp. de Rode Halve Maan, en
niet-gouvernementele organisaties (zelfs indien het rampscenario van
1,5 miljoen vluchtelingen uit Afghanistan werkelijkheid wordt). De
Europese Unie moet nu onverwijld deze toezeggingen omzetten in vaste
bijdragen om de humanitaire inspanningen tijdig bij te staan.
De humanitaire steun van de Europese Unie mag uitsluitend geleid worden door de fundamentele humanitaire beginselen als neutraliteit, transparantie en onpartijdigheid. Dit is essentieel voor de toegang en de veiligheid van zowel de noodhelpers als de getroffen bevolking.
Afhankelijk van de vraag hoe de toestand in Afghanistan maar ook in de
hele regio evolueert, moet de Europese Unie klaarstaan voor verdere
steunverlening, met name door de Commissie toestemming te verlenen om
extra middelen uit de noodreserve van de communautaire begroting te
putten.
Ten slotte moet de Europese Unie oog hebben voor de mogelijke
humanitaire gevolgen van de aanslagen in de VS voor andere "gevoelige"
regio's in de wereld. Dit is in het bijzonder het geval voor landen
waar reeds een politieke of humanitaire crisissituatie heerst of een
burgeroorlog woedt. Dit zijn voorwaarden waarbinnen terrorisme gedijt
en het land nog verder kan destabiliseren. In dergelijke gevallen moet
de Unie op het humanitaire front dezelfde vastberadenheid en energie
aan de dag leggen als nu in Afghanistan.
V. Conclusies
De Europese Unie heeft doeltreffend en onverwijld gereageerd op de
gebeurtenissen van 11 september. De uitdaging bestaat er nu in de
stuwkracht van de communautaire actie aan te houden en een strategie
te ontwikkelen om de toekomstige politieke en economische uitdagingen
op middellange en lange termijn het hoofd te bieden.
De huidige economische toestand is ernstig en in het bijzonder is deze
toestand van onzekerheid zonder precedent. Het is daarom van belang
dat de reactie van de Europese Unie enkele sleutelboodschappen bevat:
* Hoewel de Unie met een ernstige situatie geconfronteerd wordt,
betekent haar gezonde economische basis dat zij goed geplaatst is
om de huidige crisis het hoofd te bieden. Indien het politieke
klimaat niet verder verslechtert, is er goede reden voor een
voorzichtig optimisme dat vanaf de tweede helft van 2002 een
herstel mogelijk wordt. Het is van belang door goede beleidsopties
deze gezonde economische uitgangspositie te handhaven.
* De Europese Unie moet haar aandacht versterkt richten op de
middellangetermijn- en langetermijndoelstellingen van de strategie
van Lissabon. Deze aanpak moet voor de Europese Raad van volgende
lente bevestigd worden door besluiten en sleutelvoorstellen die
momenteel bij de Raad en het Europees Parlement op tafel liggen.
* De impact van de huidige gebeurtenissen op individuele sectoren
moet in het oog worden gehouden. Maatregelen (met name
veralgemeende steunpakketten) die de langetermijnvooruitzichten
van groei en concurrentievermogen in gevaar brengen, moeten echter
worden vermeden. Er moet bijzondere aandacht worden besteed aan de
impact die de verslechterende economische situatie heeft op de
sociale toestand en de werkgelegenheid.
* De Europese Investeringsbank moet een grotere bijdrage leveren
door het toekennen van leningen, met name voor
infrastructuurprojecten, ter ondersteuning van de kenniseconomie
en als steun ter stabilisering van langetermijninvesteringen, met
inbegrip van sectoren die bijzonder ernstig getroffen worden door
de teruggang.
* Mondiaal vertrouwen is ook belangrijk. Het succesvolle opstarten
van een nieuwe handelsronde moet hiertoe een sleutelcomponent
zijn. Tegelijk moet de Unie optimaal gebruik maken van de
mogelijkheden die het samenwerkings- en ontwikkelingsbeleid biedt,
vooral ten aanzien van die partnerlanden in de wereld, die in de
huidige omstandigheden kwetsbaarder zijn. Een coalitie tegen
terrorisme moet worden aangevuld met een coalitie voor
ontwikkeling waarbij de Unie het voortouw moet nemen.
* De reeks maatregelen ter verbetering van de samenwerking tegen het
terrorisme en ter bevordering van de veiligheid en de bescherming
van de Europese burgers (zoals beschreven in het routeschema van
de Raad Algemene Zaken en de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken)
moet krachtdadig worden doorgezet. Daarnaast moet aandacht worden
besteed aan aanvullende maatregelen ter actualisering en
aanpassing van EU-regels die reeds operationeel zijn of vóór de
gebeurtenissen in de VS waren voorgesteld, zoals de nieuwe regels
in verband met het witwassen van geld, of bepalingen inzake
asielverlening.
* Het vermogen van de Unie om het hoofd te bieden aan incidenten met
biologische of chemische agentia die een gevaar vormen voor de
menselijke gezondheid moet onverwijld worden versterkt, waarbij
kan worden voortgebouwd op de ervaringen van het veel efficiëntere
systeem inzake bedreigingen voor de diergezondheid dat reeds
operationeel is.
* Er dient ernstig te worden nagedacht over de beleidsantwoorden van
de Unie op middellange en lange termijn inzake buitenlandse
politiek, met als doel wereldwijd goed bestuur te stimuleren en zo
een duurzame en billijke ontwikkeling mogelijk te maken, alsook de
dialoog tussen culturen te stimuleren.
De Commissie zal de evolutie van de huidige situatie verder op de voet
volgen, erover rapporteren, en in het licht van de evaluatie ervan
aanbevelingen formuleren. Het economische jaarverslag en de
herfstprognosen van later dit jaar moeten een verdere mogelijkheid
bieden voor een evaluatie van de economische ontwikkelingen, naarmate
er meer zekerheid komt over de reactie van de markten, bedrijven en
burgers op de situatie na 11 september.
(1)
Mededeling over de economische situatie van de luchtvaartindustrie na
de aanslagen in de VS, COM(2001) 574 def., 10.10.01.