Persbericht
10 oktober 2001, nr. 064, (in English)
Historische ontwikkeling van oceanen, koraalriffen, woestijnen en meren
nopen tot herziening van rechtlijnige ecologische theorie
Ecosystemen kunnen plotseling instorten
Na tientallen jaren van gestaag toenemende beïnvloeding door de mens
kunnen veel ecosystemen plotseling een onverwachte en dramatische
omslag naar een andere toestand vertonen. Dit schrijft een
internationaal consortium van wetenschappers in een artikel van het
wetenschappelijke tijdschrift Nature dat donderdag 11 oktober
aanstaande verschijnt. Volgens prof.dr. Marten Scheffer, hoogleraar
aquatische ecologie bij Wageningen Universiteit en hoofdauteur van het
artikel, kan geleidelijke milieuverandering de veerkracht ondermijnen
terwijl er op het eerste gezicht vrijwel niets aan het ecosysteem
verandert. Het gevolg van deze verraderlijke gang van zaken is dat het
breekbaar geworden ecosysteem bij een kleine verstoring opeens kan
instorten", aldus Scheffer.
Met specialisten uit de VS, Australië en Zweden analyseerde Scheffer
studies van koraalriffen, bossen, oceanen, woestijnen en meren. "We
realiseerden ons dat er een gemeenschappelijk patroon zat in het
gedrag van deze belangrijke ecosystemen. De natuur reageert simpelweg
minder recht-toe-recht-aan dan we dachten. Soms kan je druk op een
ecosysteem steeds maar verder opvoeren zonder grote gevolgen, totdat
het plotseling ineenstort. Het is duidelijk dat we ons veel meer
moeten gaan concentreren op het begrijpen en beheren van veerkracht.
Extreme gebeurtenissen kunnen systemen doen omslaan, maar alleen als
de veerkracht door vaak minder opvallende geleidelijke veranderingen
ondermijnd is", aldus Scheffer.
Catastrofes
Het inzicht dat veel ecosystemen in een fragiel evenwicht balanceren
komt voort uit de toegenomen mogelijkheden om zulke complexe
ecologische systemen in hun geheel te kunnen bestuderen, maar ook uit
een beter begrip van catastrofale ecologische veranderingen in het
verleden. Zo blijkt de Sahara lange tijd rijk begroeid te zijn geweest
met moerassen en meren vol nijlpaarden, krokodillen en vis tot zo'n
5000 jaar geleden een abrupte omslag naar een woestijntoestand
plaatsvond.
Troebele meren
Dichter bij huis is het voorbeeld van het effect van toenemende
hoeveelheden meststoffen in de loop van de vorige eeuw op onze meren,
waar Scheffer zelf onderzoek aan doet. "Lange tijd zag je weinig
veranderen aan het heldere water waarin je visjes en ander waterleven
tussen de planten kon zien wegschieten. Tot in de zeventiger jaren
veel meren vaak van het ene op het andere jaar omsloegen naar een
troebele toestand waarin behalve blauwalgen en brasem maar weinig
voorkomt". Een vergelijkbaar probleem treedt op bij koraalriffen in
het Caribische gebied die massaal overwoekerd zijn door zeewieren,
nadat hun veerkracht door verontreiniging was ondermijnd. Ook in
oceanen lijken nu scherpe omslagen te kunnen plaatsvinden, met
verregaande gevolgen voor visserij en klimaat.
Veerkracht
"Het idee dat de natuur plotsklaps naar een andere toestand kan
omslaan is buitengewoon verontrustend", zegt Jon Foley,
klimaatsdeskundige van de Universiteit van Wisconsin en één van de
co-auteurs van het Nature artikel. "We hebben gewoon altijd geleerd om
nogal rechtlijnig te denken, maar nu blijkt dat we er niet op kunnen
rekenen dat het er in de natuur zo rechtlijnig aan toegaat". De
implicaties voor de manier waarop we met ecosystemen omgaan zijn
volgens de auteurs verregaand. De plotselinge omslagen betekenen vaak
een enorm verlies van biodiversiteit maar ook van economische waarde.
Extra problematisch is het feit dat subtiele veranderingen over eeuwen
de veerkracht kunnen ondermijnen zonder dat daar iets van te zien is,
tot het moment waarop een toevallige gebeurtenis zoals een
uitzonderlijk warme zomer of een overstroming de zaak doet omslaan.
Volgens Scheffer betekent dit dat er meer aandacht zal moeten komen
voor begrip en beheer van de veerkracht van ecosystemen.
NOOT VOOR DE PERS
Het artikel Stochastic events can trigger large state shifts in
ecosystems with reduced resilience verschijnt in Nature van donderdag
11 oktober aanstaande. Een kopie van het artikel is hier te downloaden
of beschikbaar bij de stafafdeling Communicatie, Gert van Maanen, tel.
0317-485003. Meer informatie: prof.dr. Marten Scheffer, hoogleraar
Aquatische Ecologie en Waterkwaliteitsbeheer, Wageningen Universiteit,
tel. 0317-484039 of 0344-618393 (privé), fax: 0317-484411, E-mail:
marten.scheffer@aqec.wkao.wau.nl
Behandeld door stafafdeling Communicatie, Gert van Maanen, tel.
0317-485003.
U kunt ook mailen naar de Stafafdeling Communicatie:
Office@Alg.VL.WAU.NL
Aangemaakt oktober 2001 door Gert van Maanen. Opmerkingen en vragen
mailen naar: www@www.wau.nl
Naar Homepage Wageningen UR