Amsterdam, 1 augustus 2001
Vincent van Gogh Tekeningen
Antwerpen & Parijs, 1885-1888
Van 28 september t/m 6 januari 2002 (tentoonstellingsvleugel, niveau 0)
Unieke presentatie van tekeningen van Van Gogh uit Antwerpse en Parijse periode
In het najaar worden in het Van Gogh Museum de tekeningen getoond die Vincent van Gogh in Antwerpen en Parijs maakte. Ruim 120 bladen uit de eigen collectie worden samen met een klein aantal bruiklenen gepresenteerd. Ze geven een volledig beeld van de productie van de kunstenaar in Antwerpen (november 1885 februari 1886) en Parijs (februari 1886 februari 1888). Samen met de expositie verschijnt het derde deel van de bestandscatalogus tekeningen.
Van Gogh tekende in beide plaatsen stadsgezichten die variëren van vlotte schetsjes die hij op straat maakte tot uitgewerkte bladen in gekleurd krijt of waterverf die hij thuis voltooide. In de meeste stadsgezichten uit Parijs legde hij plekken vast uit zijn naaste omgeving: de molens van Montmartre, het uitzicht uit zijn raam, de Boulevard de Clichy en de verdedigingswerken van Parijs.
Van Gogh volgde in Antwerpen tekenlessen aan de Koninklijke Academie en werkte in Parijs op het atelier van Fernand Cormon. Op beide plekken werd de academische onderwijsmethode gevolgd, wat inhield dat men zich oefende door te tekenen naar levend model en naar gipsafgietsels van klassieke beelden. Tijdens het onderzoek naar deze grote groep tekeningen is - op basis van materiaal, papiersoort en tekenstijl - gereconstrueerd welke tekeningen in Antwerpen en welke in Parijs zijn ontstaan. De bladen die Van Gogh bij Cormon tekende, kunnen op de tentoonstelling vergeleken worden met enkele tekeningen die zijn medeleerling Henri de Toulouse-Lautrec daar in dezelfde periode maakte.
Behalve de tekeningen van Lautrec zullen op de tentoonstelling ook enkele gipsen beelden te zien zijn. Tevens worden documenten getoond die betrekking hebben op Van Goghs verblijf in de twee steden, zoals het bewijs van inschrijving aan de Antwerpse Academie, onderwijsboeken die aan die instelling gebruikt werden, en het korte briefje waarmee Van Gogh zijn broer Theo liet weten dat hij in Parijs was gearriveerd. Verder zullen de zelden getoonde schetsboeken die de kunstenaar in deze periode vulde met studies en impressies in de presentatie worden opgenomen.
Door het ontbreken van een geregelde briefwisseling Vincent woonde in Parijs immers bij Theo is ons niet bekend wanneer de kunstenaar met welk soort werk bezig was. Dit maakte het nauwkeurig dateren van de Parijse tekeningen altijd erg moeilijk. Door de bestudering van tekenmateriaal, -techniek en -stijl, is het echter mogelijk gebleken een aantal werken preciezer en soms zelfs geheel anders te dateren. In Parijs ontwikkelde Van Gogh zich van een tamelijk ouderwetse tekenaar en schilder tot een kunstenaar die deelnam aan de modernste ontwikkelingen van zijn tijd. Die evolutie voltrok zich binnen twee jaar waarin hij zich breed liet inspireren. Er zal in de tentoonstelling aandacht worden besteed aan de intrede van heldere kleuren in zijn werk en aan post-impressionistische stijlmiddelen die hij hanteerde. Ook wordt ingegaan op de invloed van Japanse prenten die zijn werk onderging. In enkele gevallen zullen de tekeningen worden vergeleken met verwante schilderijen uit de collectie die er verband mee houden.
De nauwkeurige bestudering van het papier waarop de tekeningen zijn gemaakt, heeft tot de ontdekking geleid dat sommige bladen oorspronkelijk aan elkaar vastzaten. Op de tentoonstelling zal een reconstructie van zo'n doorgescheurd vel te zien zijn.
Vooral onder de figuur- en gipsstudies die op het atelier van Cormon ontstonden, bevinden zich veel bladen die aan twee zijden betekend zijn. Enkele daarvan zullen zodanig getoond worden dat de bezoeker beide zijden kan bekijken.
Een interessant gevolg van het onderzoeken van een coherente groep tekeningen is het afschrijven van sommige werken, die voorheen aan Van Gogh werden toegeschreven. Deze tekeningen zijn eveneens in de presentatie opgenomen en de reden voor hun afschrijving zal op zaal nader worden toegelicht.
De tentoonstelling is samengesteld door Marije Vellekoop (Conservator prenten en tekeningen) en Sjraar van Heugten (Hoofd Collecties). Een deel van de tentoonstelling zal in de tweede helft van 2002 te zien zijn in de Hamburger Kunsthalle.
Collectie tekeningen in het Van Gogh Museum
Het Van Gogh Museum beheert ruim 500 tekeningen van Vincent van Gogh, de grootste en meest veelzijdige collectie ter wereld van zijn werken op papier. Deze verzameling wordt in vier delen aan het publiek gepresenteerd. De tekeningen worden vanwege hun gevoeligheid voor licht en klimaatomstandigheden slechts zelden geëxposeerd. Het is uniek dat al het werk uit een bepaalde periode in samenhang te bewonderen is.
Catalogus
In september 2001 wordt het derde deel van de bestandscatalogus tekeningen gepubliceerd, Vincent van Gogh, tekeningen 3. Antwerpen & Parijs, 1885-1888, Marije Vellekoop en Sjraar van Heugten, met medewerking van Monique Hageman en Roelie Zwikker, V+K Publishing, Blaricum Van Gogh Museum, Amsterdam, 320 pagina's met 45 entries, 124 afbeeldingen in kleur en 160 in zwart/wit, ISBN 90 74265 11 1, prijs f 99,90. Er is ook een Engelstalige editie.
Elk catalogusnummer is opgebouwd uit drie onderdelen: de technische gegevens van het kunstwerk, een catalogustekst en documentatie over herkomst, literatuur en tentoonstellingen. Een uitgebreide inleiding geeft een algemeen overzicht van de ontwikkeling van de tekeningen en van diverse aspecten van Van Goghs werkwijze in de betreffende periode.
Vincent van Gogh Tekeningen IV en V
Het vierde catalogusdeel en de bijbehorende tentoonstelling zullen gewijd zijn aan het werk dat Van Gogh in de periode 1888-90 in Arles, St.-Rémy en Auvers-sur-Oise maakte. In een aparte, vijfde publicatie zal aandacht geschonken worden aan de schetsboeken en briefschetsen van Van Gogh in de collectie van het Van Gogh Museum.
Voor meer informatie en beeldmateriaal kunt u contact opnemen met de afdeling Voorlichting van het Van Gogh Museum: 020 570 52 91 of mailen naar pressoffice@vangoghmuseum.nl