25 september 2001
Nederlandse laboratoria voor DNA-diagnostiek protesteren tegen octrooi op
borstkankergen
Het Landelijk Overleg DNA-diagnostiek (LOD), onder
verantwoordelijkheid van de Vereniging van Stichtingen voor Klinische
Genetica, onderzoekt de juridische mogelijkheden om bij het Europees
Octrooi Bureau nietigverklaring te vragen van een octrooi op het BRCA1
gen, een gen betrokken bij erfelijke borstkanker. Samen met andere
Europese genetische centra vreest het LOD voor de gevolgen die het
octrooi kan hebben voor uitvoering van DNA-diagnostiek in de toekomst.
Ongeveer één op de tien vrouwen in de westerse wereld krijgt
borstkanker; 5-10% van de gevallen is erfelijk. Een foutje in de genen
BRCA1 of BRCA2 betekent een erfelijke aanleg voor borst- en
eierstokkanker. DNA-diagnostiek maakt het mogelijk deze fouten aan te
tonen, en wordt met name toegepast bij vrouwen uit families waarin
deze vormen van kanker bij verschillende personen of bij jonge
personen voorkomt. Op basis van de resultaten van dit onderzoek kunnen
preventieve maatregelen worden getroffen. Alle laboratoria, verbonden
aan de Stichtingen Klinische Genetica in Nederland, voeren deze vorm
van DNA-diagnostiek uit.
De BRCA1 en BRCA2 genen werden in 1994 en 1995 ontdekt. Sindsdien
wordt de test wereldwijd aangeboden door genetische laboratoria. In
januari 2001 echter heeft Myriad Genetics, een biotechnologisch
bedrijf gevestigd in de Verenigde Staten, het eerste Europese octrooi
op het BRCA1 gen verworven. In de VS had Myriad reeds octrooi op zowel
het BRCA1 als het BRCA2 gen. Het Europese octrooi maakt het in
principe mogelijk dat Myriad regels gaat stellen aan het testen van
DNA op erfelijke aanleg voor borst- en eierstokkanker door Europese
laboratoria. Het LOD vreest dat Myriad de mogelijkheden voor
diagnostiek zal beperken en de laboratoria ertoe zal verplichten
DNA-monsters voor verder onderzoek naar Myriads laboratorium in Salt
Lake City te sturen. Aan die test hangt momenteel een prijskaartje van
2680 USD.
Volgens dr. Dicky Halley, voorzitter van het LOD en werkzaam aan de
Erasmus Universiteit Rotterdam bij de faculteit der Geneeskunde en
Gezondheidswetenschappen, zou dit kunnen betekenen dat de kwaliteit
van de diagnostiek van erfelijke borstkanker achteruit gaat en dat de
kosten van deze diagnostiek onbeheersbaar worden. Een risico op
langere termijn is ook dat de deur wordt opengezet voor controle van
de commercie op DNA-diagnostiek voor andere aandoeningen, waardoor de
uitvoering van genetische testen wordt onttrokken aan de reguliere
(Nederlandse ) gezondheidszorg, terwijl tegelijk de ontwikkeling en
het onderzoek in de laboratoria worden belemmerd.
Tegen de octrooiering van het BRCA1 gen door Myriad Genetics kan tot
10 oktober 2001 bezwaar worden aangetekend. De verwachting is dat
verschillende Europese instellingen van deze mogelijkheid gebruik
zullen maken. Bij het onderzoek naar de juridische mogelijkheden
hiertoe werkt het LOD samen met de Belgische Hoge Raad voor
Anthropogenetica, die de Belgische Centra voor Menselijke Erfelijkheid
vertegenwoordigt.