NAi
NAi-persbericht, 31 augustus 2001
Een Schoone Stad
Willem Nicolaas Rose (1801-1877) - stadsarchitect en Rijksbouwmeester
tentoonstelling
22 september 2001 t/m 20 januari 2002
Van 22 september 2001 tot en met 20 januari 2002 wijdt het Nederlands
Architectuurinstituut (NAi) een overzichtstentoonstelling aan Willem
Nicolaas Rose. Door zijn vele artikelen, architectuurtheoretische
voordrachten en baanbrekende ontwerpen behoort Rose, samen met H.P.
Berlage en P.J.H. Cuypers, tot de belangrijkste Nederlandse
architecten van de negentiende eeuw. Rose werd in 1839 tot
stadsarchitect van Rotterdam benoemd en bleef daar tijdens en na zijn
Rijksbouwmeesterschap in Den Haag (1858-1867) als ingenieur-adviseur
actief. Uit recent onderzoek blijkt dat Rose niet alleen kan worden
gezien als ontwerper van civieltechnische projecten en gebouwen zoals
het Coolsingelziekenhuis, maar bovenal als een stedenbouwkundig
regisseur in een snel groeiende havenstad. In een eerste
overzichtstentoonstelling worden met niet eerder geëxposeerde
tekeningen uit voornamelijk het Gemeentearchief Rotterdam, Rose's
experimenteerdrift en de diversiteit van zijn werk getoond. De
tentoonstelling in het NAi is de afsluiting van het Rose-jaar, een
initiatief van Rotterdam 2001 Culturele Hoofdstad van Europa.
Rose was een bevlogen vernieuwer die in zijn ontwerpen risico's wilde
en durfde nemen. Aan de hand van vier thema's: ordening,
representatie, gezondheid en bedrijvigheid worden de ideeën van Rose
uitgelicht. Daartoe zijn in de Balkonzaal twee lange wanden van ruim
12 meter lang uit houten pallets opgebouwd. Daarop zullen niet eerder
geëxposeerde tekeningen uit voornamelijk het Gemeentearchief Rotterdam
getoond worden. Deze tekeningen worden afgewisseld met foto's, waarop
de uitgevoerde werken van Rose in het stadsbeeld van Rotterdam en Den
Haag te zien zijn.
Rotterdam, een snelgroeiende havenstad In tegenstelling tot andere
Hollandse steden maakte Rotterdam in de eerste helft van de
negentiende eeuw een behoorlijke economische en demografische groei
door als gevolg van de snelgroeiende transitohandel. De keerzijde was
dat de stad deze ontwikkeling ruimtelijk gezien niet aankon. De
scheepsbouw en handel namen zodanig toe dat er een groot gebrek aan
havens, kades, pakhuizen en
lig-, los- en laadplaatsen ontstond. De snelle toename van het aantal
inwoners veroorzaakte een groot tekort aan woonruimte en problemen bij
het vuilafvoersysteem. Vanaf zijn aantreden als stadsarchitect in 1839
tot aan zijn dood in 1877 heeft Rose talloze ontwerpen gemaakt met
oplossingen voor de snelle bevolkingstoename, de knellende
verkeersinfrastructuur, de slechte volksgezondheid en de
brandgevaarlijke situatie.
de geordende stad Rose's stedenbouwkundige ontwerpen werden steeds
voorafgegaan door een grondig onderzoek, waarmee hij een nieuwe weg
insloeg in de benadering van grootschalige projecten. Rose had een
voorliefde voor rechthoekige bebouwingsblokken en straten. Daarnaast
bracht hij met pleinen, representatieve straten en ensembles van
gebouwen, monumentale accenten in de stadsdelen aan. Belangrijke
ontwerpen waren het Eerste en Tweede Coolpolderproject (1843, 1858),
het Eerste en Tweede Feijenoordproject (1843, 1862) en het uitgevoerde
Eerste en Tweede Nieuwe Werk - nu Scheepvaartkwartier (1842, 1851).
de representatieve stad Rose was zich zeer bewust van het representatieve karakter van de stad. In groter verband ontwierp hij daartoe pleinen met monumentale gebouwen, representatieve straten en fraai vormgegeven bruggen, wachterhuisjes en hekwerken. Een tweede belangrijk aspect van representatie betrof de gevelopbouw. Waarheid en karakter waren in die tijd twee sleutelbegrippen in de discussie over welke stijl een architect in zijn architectuur moest hanteren. Rose speelde in deze nationale discussie een belangrijke rol. Rond 1840 introduceerde hij met het ontwerp voor het Coolsingelziekenhuis (1838-1840) de rondbogenstijl in Nederland. Voor Rose impliceerde de rondbogenstijl een ernstig en deftig karakter en was deze zeer geschikt om een soortgelijk gevoel op de toeschouwer over te brengen. Tekeningen van de spraakmakende gebouwen uit Den Haag zoals het voormalig Ministerie van Koloniën (1858-1859) en de Hoge Raad (1851) aan het Binnenhof krijgen binnen dit tweede thema een plaats.
de gezonde stad De binnenstad van Rotterdam had door de enorme
bevolkingsverdichting te kampen met wateroverlast, vervuiling en
stank. Grootschalige projecten als het Eerste en Tweede Waterproject
(1842-1854) behelsden het zuiveren van het water door onder meer het
dempen van sloten en het aanleggen van riolen. Daarnaast maakte Rose
talrijke ontwerpen voor nieuwe krankzinnigengestichten en gebouwen
voor armen en syfilislijders. Het Coolsingelziekenhuis gold door de
introductie van nieuwe materialen en installaties en de plattegrond,
jarenlang als modernste ziekenhuis in Europa.
de bedrijvige stad Rose legde zich toe op het verbeteren van de
verkeersinfrastructuur en het creëren van voldoende kaden voor de
toenemende scheepvaart. Allereerst liet hij een groot deel van de
houten ophaalbruggen vervangen door ijzeren basculebruggen. Niet
alleen het gebruik van ijzer, maar ook de vormgeving en rijke
ornamentatie maakten de bruggen tot een zeer kenmerkend onderdeel van
het nieuwe stadsbeeld. In groter verband projecteerde hij nieuwe
verkeersroutes en ontwierp hij voor het toenemende aantal schepen in
totaal vier nieuwe kades. Voor deze laatste grootschalige ingreep
introduceerde Rose een nieuw type kade in Rotterdam, de basaltkade.
Met dank aan: Gemeentearchief Rotterdam, Stichting Van Wijngaarden - Boot
meer informatie NAi publieksinformatie
Voor nadere informatie en beeldmateriaal kunt u zich wenden tot de afdeling communicatie van het NAi (Martine Heijnen, Astrid Karbaat, Cornelis Krul), tel 010-4401271, fax 010-4366975, e-mail: info@nai.nl.
NAi
Nederlands Architectuurinstituut - Museumpark 25 - 3015 CB Rotterdam tel. 010-4401200 - fax 010-4366975 - info@nai.nl
veranderd: woensdag, 5 september 2001