Persbericht Wageningen Universiteit
19 september 2001, nr. 057
Wageningse hoogleraar Productontwerpen en kwaliteitskunde in oratie:
"Vers en onbewerkt voedsel is niet automatisch beter"
Bij het ontwikkelen van levensmiddelen zijn niet langer alleen de eigenschappen van de grondstoffen, maar vooral ook de consumentenwensen bepalend voor het ontwerp van een product. Natuurwetenschappelijke disciplines vormen nog wel de kern van de levensmiddelen-technologie, maar ze bepalen veel minder dan vroeger de richting waarin het ontwerp gaat. Omdat er voortdurend nieuwe eisen gesteld worden aan levensmiddelen is het ontwerpproces als zodanig belangrijker geworden. "Voeding raakt ons mensen diep: je wilt weten, maar vooral vertrouwen wat je in je mond stopt. Bij alle aandacht die er is voor gezond en veilig voedsel lijkt men echter soms te vergeten dat de levensmiddelen waaruit die gezonde voeding bestaat ook gemaakt moet worden. Er zijn niet zo heel veel producten die we zo van het land kunnen of willen eten. De meeste voedingsmiddelen zijn op de een of andere manier bewerkt. In het algemeen durf ik te stellen dat het voedsel daardoor beter wordt. Beter in de zin van veiligheid en voedingswaarde. Dit gaat in tegen de schijnbaar heersende trend dat vers en onbewerkt altijd te prefereren is: ik waag dat te betwijfelen". Dit stelt prof.dr.ir. Tiny van Boekel in de oratie die hij donderdag 20 september in Wageningen uitspreekt in verband met zijn benoeming tot hoogleraar productontwerpen en kwaliteitskunde bij Wageningen Universiteit.
Levensmiddelentechnologie houdt zich van oudsher bezig met de verwerking van agrarische grondstoffen tot levensmiddelen, waarbij de natuurwetenschappelijke disciplines chemie, natuurkunde, microbiologie, proceskunde worden toegepast. Volgens Van Boekel heeft dit de laatste 100 jaar - in de Westerse wereld - geleid tot een sterke verbetering van voedselkwaliteit en voedselbeschikbaarheid. Toch worden we nog regelmatig opgeschrikt door voedselschandalen, en is er een vertrouwenscrisis van de consument ten aanzien van voedsel en voeding. Een van de belangrijke redenen hiervan is dat de afstand tussen productie en consumptie tot een zekere vervreemding heeft geleid, meent Van Boekel. Het kunnen vertalen van consumentenwensen in levensmiddelen die aan die wensen op het gebied van met name voedselveiligheid en gezondheid tegemoet komen is bij productontwerpen nu een vereiste. Om dat adequaat te kunnen doen zijn nieuwe wetenschappelijke inzichten vereist op het grensvlak tussen levensmiddelentechnologie enerzijds en marktkunde en consumentenwetenschappen anderzijds. Het gebruik van mathematische modellen is, volgens Van Boekel, noodzakelijk om het ontwerpproces doelgericht te laten verlopen.
Onzekerheid
Van Boekel houdt ook een pleidooi om meer aandacht te gaan besteden aan variabiliteit
en onzekerheid ten aanzien van producteigenschappen en voedselveiligheid.
"Variabiliteit is inherent aan onze wereld en omvat bijvoorbeeld biologische variatie
in grondstoffen maar ook fluctuaties in temperatuur in koelketens. Deze variabiliteit
is altijd aanwezig. Onzekerheid weerspiegelt onze beperkte kennis, en door de
complexiteit van levensmiddelen kan deze onzekerheid behoorlijk groot zijn.
Onzekerheid kan wel worden verkleind door meer onderzoek te doen, en met name ook
door een betere integratie van disciplines", aldus Van Boekel. Hij bepleit dat bij
het doen van risico-baten analyses rekening gehouden wordt met variabiliteit en
onzekerheid en veiligheid in het ontwerp wordt ingebouwd".
Volgens Van Boekel realiseren veel mensen zich niet dat een heleboel levensmiddelen die men als natuurlijk ervaart in feite soms tamelijk vergaand bewerkt zijn. "Neem bijvoorbeeld kaas of brood; deze producten lijken totaal niet meer op de grondstoffen waaruit ze gemaakt zijn. Ze zijn door mensen ontworpen, en het zijn geen producten die je zo van de boom kan plukken. Kaas en brood bestaan al eeuwenlang, en zijn om die reden geaccepteerd en worden als natuurlijk beschouwd. De schijnbare tegenstelling tussen natuurlijk en bewerkt voedsel is ook van belang voor de huidige discussie rond biologische landbouw. Sommigen lijken te denken dat biologische producten zoveel mogelijk onbewerkt zouden moeten zijn, maar als het gaat om gezonde en veilige biologische voedselproducten, lijken bewerkingen mij essentieel. Ik wil sterk bepleiten dat de verwerkingsfase wordt meegenomen bij analyses omtrent het nut van biologische landbouw in relatie tot onze voedselvoorziening, ook als het gaat om milieueffecten", aldus Van Boekel.
NOOT VOOR DE PERS
Prof.dr.ir. M.A.J.S. van Boekel spreekt zijn inaugurele rede `Van disciplines naar
ontwerpen: Levensmiddelentechnologie in perspectief' uit op donderdag 20 september om
16:00 uur in de Aula van Wageningen Universiteit, Gen. Foulkesweg 1, Wageningen. De
tekst van de rede is op te vragen bij de Stafafdeling Communicatie: tel. 0317-484472.
Behandeld door stafafdeling Communicatie, Gert van Maanen, tel. 0317-485003.