De strijd tussen goed en kwaad
Speech van SP-voorzitter Jan Marijnissen op Festival Tomaat, 16 september
2001 in Heeswijk-Dinther
Welkom!
Het zal u niet verbazen als ik zeg dat we in de afgelopen dagen
indringend overlegd hebben of na de vreselijke gebeurtenissen in New
York en Washington dit festival nog kon doorgaan.
De eerste neiging is om te zeggen: zet er maar een streep door, waarom
zou je zo'n bijeenkomst houden nadat juist een onvoorstelbare ramp
heeft plaats gevonden?
Ik kan u zeggen: als het festival alleen maar feest zou betekenen, dan
waren we vandaag hier niet samen geweest.
Maar juist omdat dit festival méér is dan alleen maar pret, vonden we
dat we juist deze samenkomst moesten gebruiken om uitdrukking te geven
aan onze gevoelens.
We besloten het festival door te laten gaan, als manifestatie waarop
we uiting geven aan onze overtuiging dat niet in geweld en barbarij
maar in cultuur en beschaving onze toekomst gezocht moet worden.
Wie deelneemt aan een festival dat zich adverteert als een bijeenkomst
waarop de échte waarde van kunst en cultuur voorop staat - die is ook
in staat op zo'n festival inhoud te geven aan een welgemeend teken van
protest tegen de brutale aanslag op de menselijke waardigheid zoals
die afgelopen dinsdag aan de andere kant van de Atlantische Oceaan
plaatsvond.
Wij allen zijn verontwaardigd over de afschuwelijke vernietiging van
duizenden mensenlevens. Wij allen zijn solidair met de talloze
ontredderde nabestaanden van de mensen die dinsdag om het leven
kwamen.
Laten we hier ons medeleven tonen.
Tekent u alstublieft het condoleanceregister bij de ingang van het
festivalterrein. Wij zullen ervoor zorgen dat uw blijk van medeleven
op de juiste plaats terechtkomt.
Maar laten we ook duidelijk maken dat het juist nu óók zaak én taak is
om ons gevoel voor beschaving niet te verliezen, ons niet over te
geven aan de begrijpelijke, primaire gevoelens van wraak en
vergelding. Volgens president Bush zijn de VS 'in oorlog'. En omdat de
regering en de Kamer ingestemd hebben met activering van artikel 5 van
het NAVO-verdrag, zijn ook wij nu in oorlog. Maar met wie? Met een
bende terroristen? Of met een land, een groep van landen, een
continent; of een geloofsgemeenschap; of een etnische bevolkingsgroep?
Iedereen is het eens met opsporen en berechten van de organisatoren,
helpers en financiers van deze aanslag. Maar dat is iets anders dan
een oorlog uitroepen, want dat kan álles inhouden. De woorden die nu
door president Bush gebruikt worden kunnen verwachtingen wekken die
hij later wel móet waarmaken. Ik maak me daar grote zorgen over.
We hebben besloten deze bijeenkomst door te laten gaan in de
wetenschap dat de kunstenaars, performers, sprekers, muzikanten en
medewerkers allemaal mensen zijn die zich verbonden voelen met ons
festivalthema, en daarom mensen zijn die in staat zijn in hun
optredens op hun eigen kunstzinnige wijze uiting te geven aan hun
boosheid over het gebeurde.
We hebben hen gevraagd of ze wilden dat het Festival door zou gaan.
Zonder uitzondering zeiden ze daar aan te hechten, juist om de
hierboven gegeven reden. Juist in dit soort tijden waarin iedereen
zich afvraagt 'wat is het dat ons bindt, wat is het dat ons scheidt'
zijn kunst en cultuur bij uitstek de middelen om het antwoord te
vinden.
Graag wil ik hier en nu ook ingaan op de gebeurtenissen in de VS van
de afgelopen week zélf.
Het is, naar mijn mening, een vergissing om deze gruwelijke daad te
bestempelen tot een daad van agressie tegen alleen de westerse wereld.
Het is een daad van agressie tegen álle mensen die menselijke
waardigheid en verdraagzaamheid hoog in het vaandel voeren, of zij nu
in Amerika wonen, of in Nederland, in Israël of in Egypte, in Soedan
of in Zuid-Afrika; of zij nu christen zijn of moslim, atheïst of
boeddhist.
Ja, je kunt spreken van een strijd tussen goed en kwaad, zoals de
afgelopen dagen al zo vaak is gedaan - maar daarbij is 'de westerse
wereld' niet automatisch 'het goede', en de Islamitische wereld niet
automatisch 'het kwade'.
Laten we niet vergeten dat het vooral westerse landen zijn die tot op
de dag van vandaag volop steun verlenen aan kwaadaardige islamitische
regimes als dat in Saoedi-Arabië.
Laten we niet vergeten dat het met name westerse regeringen waren die
Saddam Hoessein ooit tot de tanden bewapend hebben omdat het toen zo
goed uitkwam in de strijd tegen Iran.
Laten we niet vergeten dat terroristen als Bin Laden het vak geleerd
hebben van westerse geheime diensten omdat het toen zo goed uitkwam in
de strijd tegen de Sovjet-aanwezigheid in Afghanistan
Laten we niet vergeten dat westerse geheime diensten wapens hebben
geleverd en nog altijd leveren aan islamitische terroristen in
Tsjetsjenië en Kosovo.
Laten we niet de duizenden onschuldige burgerdoden vergeten die zijn
gevallen door westerse bommen op Bagdad en Belgrado, door
raketaanvallen op Khartoem en Kabul, om maar een paar voorbeelden te
noemen.
Laten we ons elke dag weer realiseren: de scheidslijn tussen goed en
kwaad loopt dwars door de landen van de westerse wereld, dwars door de
Islamitische wereld, dwars door alle samenlevingen van de wereld.
Beschaving is in de geschiedenis gebleken een wankel bruggetje te zijn
over het ravijn van de barbarij. Het is onze verantwoordelijkheid te
blijven vechten voor het behoud van die brug, hier en op de hele
wereld.
Het ís de plicht van alle vredelievende mensen in de wereld om te
strijden tégen onrecht, geweld en agressie. Maar dat is geen strijd
die gevoerd kan worden met kruisraketten, bommenwerpers en vliegtuigen
als vliegende bommen - het is een veel moeilijker strijd, een strijd
waarin woorden en ideeën, overtuigingen en overtuigingskracht de
wapens zijn. De helden van deze strijd, de mensen die ons tot
voorbeeld zijn, zijn geen generaals of zelfs maar voetsoldaten. Het
zijn de vele, meestal naamloze miljoenen die zich wereldwijd, dag in
dag uit, inzetten voor een wereld waarin begrippen als
rechtvaardigheid, solidariteit en respect voor de menselijke
waardigheid géén loze begrippen zijn.
De aanslagen in New York en Washington hebben aangetoond dat we
daadwerkelijk allemaal één zijn in onze kwetsbaarheid op deze kleine
wereld. Misschien kan deze gebeurtenis in de VS ertoe bijdragen dat
dit besef algemeen ingang vindt en dat we er ook naar gaan handelen.
Want, als de wereld in één huis woont mág het niet zo zijn dat de
helft van de bewoners als paria's in de kelders moeten leven.
Wie het terrorisme wil uitroeien zal de voedingsbodems ervoor moeten
uitroeien. Terroristen kunnen alleen op die manier met succes worden
geïsoleerd. Dat is vele malen effectiever dan een oorlog te beginnen
waarbij weer vele onschuldigen het leven zullen laten, de spanningen
in de wereld verder zullen oplopen en de wereldvrede in gevaar
gebracht wordt.
Terug naar vandaag en ons cultuur-festival.
Ik hoop dat u de rest van de dag kunt doen wat u zich voorgenomen had:
op een verrassende manier kennis maken met de vele vormen van kunst en
cultuur, te ervaren wat de werkelijke waarde van kunst en cultuur is.
In het algemeen, maar juíst ook in tijden zoals nu, waarin we niet
weten wat de toekomst zal brengen en waarin we ons extra realiseren
dat beschaving iets is waaraan elke dag weer gewerkt moet worden.
Kunst en cultuur behoren tot de pijlers onder de beschaving. Dat
vonden we al toen we het idee voor Festival Tomaat kregen. En dat
vinden we in tijden als nu helemaal.
Ik wens u een beschaafde, ingetogen en daarom ook plezierige dag toe,
hier in de Kersouwe in Heeswijk-Dinther.
Ik bedank u nu alvast voor uw aanwezigheid en bedank de optredende
artiesten voor hun betrokkenheid en bereidheid in deze bijzondere
omstandigheden hun bijdrage te leveren aan ons enigszins aangepaste
programma.