Het weer nader verklaard
Wereldozondag 2001
(links/ International Day for the Preservation of the Ozone Layer) De
16e september is door de Verenigde Naties uitgeroepen tot
Wereldozondag. De datum herinnert aan de dag waarop in 1987 het
Montreal Protocol van kracht werd. Dat verdrag voorziet in het
geleidelijk verdwijnen van ozonafbrekende stoffen uit de atmosfeer. De
ozonlaag bevindt zich tussen ongeveer 10 en 30 kilometer hoogte en
houdt de voor het leven zo schadelijke ultraviolette straling van de
zon grotendeels tegen.
De afgelopen decennia is de hoeveelheid ozon afgenomen. Dit komt
vooral door de uitstoot van CFK's (chloorfluorkoolstoffen) en andere
ozonafbrekende stoffen, zoals gebruikt in koelkasten en piepschuim.
Bezorgdheid over de ozonafname leidde, dankzij samenwerking tussen
beleidsmakers, wetenschappers, milieubeweging en industrie, tot het
Montreal Protocol. Het verdrag is inmiddels aanzienlijk aangescherpt,
omdat de ozonafbraak sterker was dan verwacht.
De afbraak van ozon is het sterkst als de temperatuur zeer laag is en
de zon schijnt. Boven het zuidpoolgebied wordt in de lente (bij ons is
het dan herfst) aan die voorwaarden voldaan. Sinds het begin van de
jaren tachtig ontstaat hier elk jaar tussen september en november het
ozongat, waarin de hoeveelheid ozon afgenomen is tot minder dan de
helft van normaal. Dankzij de maatregelen opgelegd door het Montreal
Protocol neemt sinds enkele jaren de hoeveelheid CFK's in de onderste
luchtlagen af.
Het duurt echter even voordat de veranderingen ook in de ozonlaag
merkbaar zijn. Waarschijnlijk zal dat vanaf dit jaar het geval zijn
waarna de ozonlaag een begin van herstel kan gaan vertonen. Volledig
herstel wordt niet eerder verwacht dan halverwege de 21e eeuw.
Probleem is dat het versterkte broeikaseffect het herstel vertraagt.
De opwarming van de aarde leidt op grotere hoogte juist tot afkoeling,
waardoor ook in de ozonlaag de temperatuur daalt wat vervolgens leidt
tot meer ozonafbraak.
Dat proces speelt zich ook af boven het noordpoolgebied. In een aantal
recente winters was de ozonlaag hier extreem koud waardoor de afbraak
van ozon heel snel ging. Boven het zuidpoolgebied zijn de problemen
echter het grootst. Het ozongat van 2001 ziet er tot nu toe net zo uit
als die van 1996. Vorig jaar was het ozongat groter en ontstond het
eerder. Het ziet er naar uit dat het record voor de grootte van het
ozongat op naam van het jaar 2000 blijft staan.
Met dank aan dr. Peter Siegmund, Klimaatonderzoek en Seismologie KNMI
Actuele beelden ozongat boven Antarctica
Ozon in het weer nader verklaard
Index het weer nader verklaard
Laatste wijziging: 13 september 2001
Vragen en reacties:
Harry Geurts, PR & Voorlichting KNMI
Copyright © KNMI