Milieuvriendelijk middel aardappelmoeheid
1 september 2001
STW-onderzoekers aan de Universiteit van Amsterdam hebben in hun laboratorium de stof nagemaakt die aardappelcystenaaltjes uit hun winterslaap wekt. Toedienen van de stof aan een proefveld wekte de aaltjes voortijdig waarna ze stierven door voedselgebrek. Het aaltje is wereldwijd berucht als veroorzaker van de aardappelmoeheid.
Normaal worden jonge aardappelcystenaaltjes in het voorjaar uit hun beschermende cyste gelokt door een wekstof die de aardappelplant uitscheidt. De cyste is het opgezwollen afgestorven vrouwtje dat een paar honderd bevruchte eicellen kan bevatten. De jonge aaltjes bewegen naar de groeiende wortel van de aardappelplant. Vervolgens dringen ze de wortels binnen om hun leven als parasiet te beginnen. De groei van de plant vertraagt en de productiviteit loopt terug.
De Amsterdamse chemici zochten naar een milieuvriendelijke manier die cystenaaltjes om de tuin leidt. Basis van de strategie is de kunstmatige bereiding van de lokstof solano-eclepine A die jonge aardappelplanten via de wortels afscheiden.
Solano-eclepine A is echter een complexe chemische verbinding waarvan de molecuulstructuur pas in 1992 is ontrafeld. De stof telt negen chemische spiegelpunten (stereocentra genoemd) en bevat zeven ringvormige molecuulgroepen. De ringen zijn drie-, vier-, vijf-, zes- of zevenhoekig.
In het STW-onderzoek is het gelukt om de ingewikkelde zevenring met aanhangende moleculaire groepen te reconstrueren. Bovendien slaagden de chemici erin om vier van de zeven moleculaire ringen aan elkaar te koppelen in de configuratie van solano-eclepine A. De biologische activiteit van deze op solano-eclepine A gelijkende stoffen werd getest. Twee derivaten hadden een veelbelovende wekactiviteit.
In toekomstig onderzoek zullen onderzoekers zich concentreren op het testen van allerlei afgeleide stoffen van solano-eclepine A. Die testen moeten leiden tot een biologisch actieve wekstof die de industrie eenvoudig kan bereiden en die kan dienen als een milieuvriendelijk gewasbeschermingsmiddel tegen aardappelmoeheid.
Boeren kunnen dan het aardappelcystenaaltje gaan bestrijden met de wekstof. Ze moeten een braakliggend besmet perceel behandelen met de kunstmatig bereide wekstof. De stof wekt de aaltjes in de bodem, maar omdat er geen voedselbron voor hen is, sterven ze. Het volgende seizoen kan de boer aardappels verbouwen zonder gevaar voor aardappelmoeheid.
De onderzoekers hebben in het laboratorium en in het veld de bestrijding van de aaltjes via de lokstof met succes uitgeprobeerd. Bij een optimale toepassing van de lokstof kunnen elke tweede jaar in plaats van om de vijf jaar aardappels op hetzelfde perceel worden verbouwd.
Nadere informatie bij:
* drs. Jorg Benningshof (UvA, Vakgroep Organische Chemie)
* tel. 020 5255488, fax 020 5455670
* e-mail
* Promotie 14 september