www.sp.nl Nieuws Tomaat
Tribune 14 september 2001
Toverformule Rood voor Groen heeft gevaarlijke neveneffecten
'Natuur in de uitverkoop'
Laten we nu niet de héle Randstad volbouwen, maar zorgen dat het
Groene Hart groen blijft en dat er nog ruimte resteert om de drukte te
ontvluchten. Dat was jarenlang een belangrijk uitgangspunt in het
ruimtelijke- ordeningsbeleid. Was. Want nu is er 'Rood voor Groen'.
Een planologische vondst die het bouwen van villa's in natuurgebieden
acceptabel moet maken. 'Een uiterst legale mogelijkheid om natuur te
financieren,' volgens VVD'er Jan Helder. 'De uitverkoop van de natuur
aan de hoogst biedende,' volgens SP'er Gerard Harmes: 'We worden
collectief belazerd
Tekst: Rob Janssen Foto's: Niels van Everdinck
Wie in het zuidelijk deel van Den Haag woont, hoeft niet ver te gaan
om van landelijke rust en idylle te kunnen genieten. Aan de
zuidwestelijke rand van de stad ligt de Westlandse Zoom, een
karakteristieke tuinbouwstreek direct achter de kust. Als het weer een
beetje meezit, trekken talloze -stedelingen het gebied in om er te
fietsen, picknicken, wandelen, varen of skeeleren. Alleszins
begrijpelijk, want het landschap biedt voor ieder wat wils: van droge
duinen tot natte polders, van strandvlakten tot bosgebieden. Hier
vormen recreatie en tuinbouw één harmonie.
Maar niet lang meer. Onlangs gaf de provincie Zuid-Holland groen licht
aan de bouw van 4000 super-de-luxe villa's in het gebied Madestein
(onderdeel van de Westlandse Zoom) en gaat het geliefde stekkie van
duizenden Hagenezen op de schop. Gaan Jaguars en BMW's straks
wandelaars en fietsers van hun sokken jagen? Zullen 18 holes de
picknickplaatsen gaan verdringen? En gaan heuse Southfork-ranches de
oude tuinderhuisjes verpletteren? Oordeelt u zelf. In de nota
'Madestein, een luxe woonlocatie - Advies voor herprofilering' geeft
de gemeente Den Haag een voorzetje. 'De doelgroep moet worden gezocht
in de nieuwe of aankomende miljonairs. Voor een belangrijk deel zal
deze groep actief op zoek zijn om de recent verworven financiële
status ook kracht bij te zetten middels de woonsituatie.'
Jammer van het tot nu toe zo toegankelijke natuurgebied? Welnee,
zeggen de bestuurders, want we hebben die wonderlijke toverformule:
'Rood voor Groen'. Op planologische kaarten wordt extra bebouwing
(bijvoorbeeld woningen, bedrijfsterreinen) aangeduid met rood. De
achterliggende gedachte van 'Rood voor Groen' is vervolgens heel
simpel. Wie extra groen biedt, mag extra bouwen. Anders gezegd: wie
wil bouwen, moet met groen compenseren. Voor de Westlandse Zoom
betekent dat, dat de bouw van die 4000 villa's in Madestein
'goedgemaakt' gaat worden door natuurontwikkeling in de overige delen
van het gebied achter de duinen. Dat laatste wordt gefinancierd uit
een opslag op de villa's. Kortom: de toekomstige villabewoners betalen
een soort solidariteitsheffing voor de realisering van 'extra'
recreatie en natuur. Volgens Jan Helder van de Zuid-Hollandse
VVD-fractie in Provinciale Staten ontstaat hierdoor een
win-win-situatie. 'De onteigening van de glastuinbouw in het gebied
kost erg veel geld, want er verdwijnt een economische functie. Dat
geld is er niet, maar om de aankoop van glas voor natuur financieel
toch rond te krijgen, is in het plan een 'Rood-voor-Groen'-constructie
opgenomen.'
'Het komt er gewoon op neer dat we er allemaal voor betalen dat de rijken
exclusief kunnen wonen'
Op het eerste gezicht een elegante oplossing voor een land waarin
ruimte schaars is en 'bouwen' en 'milieu' steeds moeilijker door één
deur lijken te kunnen. Immers: als -woningbouw en natuurontwikkeling
elkaar blijkbaar kunnen vinden en versterken, wat valt er dan nog te
mopperen?
'Meer dan je denkt,' zegt Zuid-Hollands SP-Statenlid Gerard Harmes
stellig. 'Het klinkt allemaal heel leuk en aardig: de rijken betalen
mee aan de ontwikkeling van groengebied. Maar het betekent niets
anders, dan dat groengebieden waar nu íedereen van kan genieten straks
het decor zijn voor dubbele garages, grote hekken en protserige
villa's. Bovendien is het de belastingbetaler die uiteindelijk
opdraait voor die zogenaamde solidariteitsheffing: via de
belastingaftrek. De opslag van een ton op 4000 villa's levert 400
miljoen op. Aan extra hypotheekrenteaftrek kost die opslag echter
vrijwel evenveel. Het komt er gewoon op neer dat we er allemaal voor
betalen dat de rijken exclusief kunnen wonen in de schaarse rust- en
natuurgebieden.'
Volgens VVD'er Helder maakt de SP'er een 'denkfout'. Helder: 'Ook al
bouw je geen villa's in Madestein; van die hypotheekrenteaftrek wordt
toch wel gebruik gemaakt. Madestein is dus géén éxtra aanslag op de
financiën van het Rijk.' Maar waarom dan geen goedkope huurwoningen in
de Westlandse Zoom? Die zijn voor de commerciële partijen weliswaar
een stuk minder interessant, maar voor het Rijk uiteindelijk veel
goedkoper, onder meer omdat locatie- en objectsubsidies nauwelijks
meer bestaan. 'Ik zal niet ontkennen dat er vraag is naar sociale
huurwoningen,' zegt Helder, 'maar in het IOPW (Integraal
Ontwikkelingsplan Westland - red.) is overeengekomen, dat we een
kwaliteitsslag moeten leveren. Sociale woningbouw in de Westlandse
Zoom is dus niet aan de orde. Ik wil er trouwens op wijzen, dat de
villa's in Madestein echt niet exclusief voor de rijken zijn bedoeld.
In tegenstelling tot Harmes maak ik geen onderscheid tussen rijken en
niet-rijken.' Maar wie kan er één of anderhalf miljoen neertellen voor
een woning? Helder: 'Wat voor doelgroep hier precies voor ogen is,
weet ik niet.'
'We schieten er helemaal niks mee op. Sterker nog: in de praktijk zie je per
saldo meer rood dan groen'
Is het maatschappelijke nut van 'Rood voor Groen' voor wonen en
financiën op z'n zachtst gezegd al vaag, nóg mistiger wordt het
wanneer de beloofde vooruitgang van natuur en recreatie nader
bestudeerd wordt. Dit najaar neemt het kabinet een definitief besluit
over de Tweede Maasvlakte in -Rotterdam. Natuurorganisaties gingen
-akkoord met de uitbreiding van de haven, nadat het havenbedrijf en de
gemeente -beloofden bij wijze van compensatie de ontwikkeling van 750
hectare nieuw natuurgebied te steunen. Hierbij gaat het om een gebied
bij Rhoon ten zuiden van de havenstad. 'Daar begrijp ik nou echt
helemaal niks van,' reageert SP-Kamerlid Remi Poppe. 'Dat gebied is
een heel mooi 17de-eeuws boerenlandschap. Wat wil je daar nou aan
ontwikkelen? Een recreatiegebied van maken? Onzin, er wordt nu al
volop gerecreëerd, net als in de Westlandse Zoom. Van boerengroen
natuurgroen maken: daar zie ik echt de vooruitgang niet van in. Men
ruilt gewoon de ene bekoring in voor de andere. De Rood voor
Groen-constructie is enkel een papieren garantie om de
natuurbestemming van een gebied vast te leggen. Anders zou er helemáál
geen compensatie zijn en dan gaat het hele verhaal niet op. We
schieten er dus helemaal niks mee op. Sterker nog: in de praktijk zie
je per saldo meer rood dan groen. 'Rood voor Groen' gaat ten koste van
het landschap.'
De paradox is compleet: terwijl er alleen al in Zuid-Holland miljarden
worden besteed om de risico's op aantasting van het Groene Hart uit te
sluiten, wordt er onder het mom van 'natuurontwikkeling' weer net zo
gemakkelijk aan de natuur geknabbeld.
'Alleen mensen met geld als water schieten er iets mee op. In feite
subsidieert de overheid het graaiklimaat'
'We worden echt compleet voor de gek gehouden,' beaamt SP'er Gerard
Harmes. 'Dat hele compensatie-idee is een regelrechte smoes om de
laatste stukjes groen in de uitverkoop te kunnen gooien. Enkel voor de
beeldvorming komen ze dan met die compensatie aanzetten. Eigenlijk zou
het Rijk natuurgronden moeten aankopen, maar daarvoor ontbreekt het
geld. 'Rood voor Groen' wordt vervolgens mooi verpakt en gepresenteerd
als dé betaalbare oplossing waar iedereen beter van wordt. Niet dus.
Alleen mensen met geld als water schieten er iets mee op. In plaats
van op te treden, subsidieert de overheid in feite het graaiklimaat
waarvan enkel de allerhoogste inkomensgroepen en het bedrijfsleven de
vruchten plukken. En de politiek hobbelt er maar wat achteraan. Alleen
onze fractie stemde tegen die 4000 villa's op Madestein. Dat zegt wel
genoeg. En wat betreft die hypotheekrenteaftrek... die noem ik wel
eens de grootste inkomensvervalser van Nederland.'
Dat de aftrekbaarheid van de hypotheekrente de vraag naar luxe villa's
doet stijgen, lijkt even logisch als het feit dat deze de
huizenprijzen de lucht in katapulteren. Zou afschaffing ervan dan niet
ook een win-win-situatie opleveren? Jan Helder: 'Dat is een discussie
op zich die in de Tweede Kamer gevoerd moet worden.' 'Precies,' zegt
Remi Poppe, 'daarom bepleiten wij een 'aftopping' van de
hypotheekrenteaftrek op zo'n 420.000 gulden. Als de hypotheek
daarboven komt, dan betaal je het zelf maar. Kijk, die aftrek wakkert
de behoefte aan peperdure huizen kunstmatig aan. Binnen Europa is geen
enkel land zo gul met aftrekbaarheid van de hypotheekrente als
Nederland. In sommige landen bestaat hij niet eens. We moeten af van
de situatie dat het grote geld de ruimtelijke ordening in Nederland
bepaalt.'
Overigens slikte het Zuid-Hollandse college van Gedeputeerde Staten na
hevig aandringen van de SP-fractie het voorstel in om publieke gelden
in de vorm van milieusubsidies te gebruiken 'om bij te dragen aan de
aantrekkelijkheid van de hoogwaardige woonmilieus'. In dat geval zou
er naast 'Rood voor Groen' sprake zijn van nog een nieuwe
planologische term: 'Groen voor Rood'