13 sep 2001
Nummer 124
11 september 2001
Regulering markt kan leiden tot crisis in de gasaanvoer
Capaciteit wordt kleiner
Opslagvat
Bescherming niet mogelijk
Noot voor de pers
Levering van gas is een zaak waarop men in ons land tot nu toe in
hoge mate kan vertrouwen. Die zekerheid verdwijnt als de plannen
voor liberalisering van de handel niet beter worden doordacht en
afgestemd op de buurlanden, zegt de Groningse econoom prof. dr. mr.
C.J. Jepma deze week in een artikel in het weekblad
Economisch-Statistische Berichten. Jepma vreest voor een gascrisis
met flinke maatschappelijke schade. Richtlijnen op basis van de
nieuwe Gaswet kunnen er voor zorgen dat de industrie en
particulieren binnenkort al getroffen worden door een wegvallend
gasaanbod.
Volgens Jepma is de kans groot dat de capaciteit van het
Nederlandse net van gasleidingen in de toekomst voor een groot deel
in beslag wordt genomen door buitenlandse distributeurs. Deze
zogenaamde 'shippers' gaan de ruimte vullen met gas dat uit het
buitenland komt en ook voor het buitenland bestemd is. Een
voorgestelde verlaging van de tarieven voor transport van gas
speelt daarin de belangrijkste rol. Het tarief dat de Gasunie nu
berekent, is internationaal gezien al laag. Als het nog verder
zakt, wordt het voor vrije handelaren in Duitsland zeer
aantrekkelijk om het gas via Nederland om te leiden. "De
goedkoopste route van Noord-Duitsland naar het Ruhrgebied loopt dan
via een omweg door Nederland," zegt Jepma.
Capaciteit wordt kleiner
Maar de tariefsverlaging is niet de enige factor. Anders dan
Duitsland en België, waar men nog even afwacht, wil Nederland
binnenkort een overstap maken van 'uurbalancering' naar
'dagbalancering'. Ook door deze overgang neemt het risico toe dat
het leidingennet overbelast raakt, vooral als aan de dagbalancering
geen strikte voorwaarden worden verbonden. Dagbalancering leidt
ertoe dat het net minder effectief wordt benut, doordat niet op
alle momenten de instroom gelijk is aan de uitstroom. Daardoor
kunnen ongewenste drukfluctuaties in het net optreden. Jepma heeft
uitgerekend dat de totale capaciteit van het net door deze
'onbalans' flink veel kleiner wordt. Een voorbeeldberekening op het
traject Zelzate-Ravenstein leert dat bij een, volgens Jepma
realistische, mate van onbalans van tien procent, de
transportcapaciteit van 500.000 m3/uur met ongeveer een kwart daalt
tot 380.000 m3/uur.
Opslagvat
Dan is er nog een derde factor. Omdat Duitsland en België de
uurbalancering handhaven wordt het voor buitenlandse shippers
verleidelijk om het Nederlandse net als tijdelijke opslagvat voor
niet één, maar 24 uur te gebruiken. Wat dan nog aan capaciteit
overblijft voor de Nederlandse behoefte is zo klein dat het in
koude perioden, als de vraag hoog is, volledig mis kan gaan. Jepma
vreest dat een crisis, vergelijkbaar met de elektriciteitscrisis
onlangs in Californië, hier dan niet uitgesloten is.
Bescherming niet mogelijk
Europese regelgeving maakt het voor Nederland in zo'n geval
onmogelijk om zijn eigen afnemers een hogere leveringsbescherming
te geven dan niet-Nederlandse afnemers, waarschuwt Jepma in het
artikel dat teruggrijpt op een in april van dit jaar afgeronde
studie. Hij wijst erop dat ook de andere maatregelen die in het
verschiet liggen de kans op een crisis alleen maar groter maken.
Omdat handelaren transportcapaciteit mogen contracteren zonder een
gasleveringsovereenkomst, wordt de kans op speculatieve handel in
die transportcapaciteit vergroot. Hierdoor kunnen eindverbruikers
van gas onder omstandigheden in het gedrang komen. De maximale
contractduur wordt in beginsel verlaagd tot vijf jaar. Ook hierdoor
neemt de kans toe dat solide marktpartijen, geïnteresseerd in
lange-termijngaslevering, worden verdrongen door handelaren die
vooral geïnteresseerd zijn in speculatief gebruik van het net.
Beleidsmakers moeten zich er beter van verwissen hoe de
beleidsmaatregelen doorwerken in beschikbaarheid van gas voor de
Nederlandse afnemers, vindt Jepma. "Het is zeker verstandig om het
beleid voor de liberalisering van de gasmarkt qua inhoud en qua
timing zorgvuldig op het beleid in Duitsland en België af te
stemmen."
Noot voor de pers
Meer informatie: prof. dr. mr. C.J. Jepma, tel. (050) 363
3710/3730, c.j.jepma@eco.rug.nl (werk)