04 sep 2001
Nummer 118 4 september 2001
Op zoek naar wederzijds begrip in gemengde huwelijken
Drie types gelovigen
Wederzijds begrip
Dubbele loyaliteit
Curriculum vitae
Noot voor de pers
'Daer kan niet wesen groter Cruys/ Als twee geloven in een Huys.'
Voor partners in een gemengd huwelijk gaat dit oude spreekwoord
maar al te vaak op omdat de echtgenoten elkaar niet begrijpen. Wat
voor de een vanzelfsprekend is, kan voor de ander een taboe zijn.
In haar promotieonderzoek naar communicatie binnen gemengde
huwelijken, sprak theologe Gé Speelman uitgebreid met
Nederlands-Egyptische huwelijkspartners over de manier waarop zij
met elkaar en elkaars geloof omgaan. Zij promoveert op 13 september
2001 aan de Rijksuniversiteit Groningen.
In haar promotieonderzoek vraagt Gé Speelman zich af welke vormen
van communicatie Egyptisch-Nederlandse huwelijkspartners gebruiken
om tot wederzijds begrip te komen. In het theoretische gedeelte van
haar proefschrift schetst ze aan de hand van het werk van
verschillende theologen en onderzoekers hoe ieder mens beschikt
over een culturele en religieuze identiteit die van kindsbeen af
wordt opgebouwd. In een homogene gemeenschap vallen cultureel
bepaalde gewoontes helemaal niet op. Pas wanneer een gemeenschap
wordt geconfronteerd met mensen die zijn opgegroeid in een andere
cultuur met een andere religie worden de onderlinge verschillen
duidelijk. Hieruit vloeien vaak conflicten en problemen voort. Naar
die communicatieproblemen ging zij op zoek door tien
Egyptisch-Nederlandse echtparen te interviewen.
Drie types gelovigen
Speelman concludeert uit haar onderzoek dat de manier waarop
partners in een gemengd huwelijk met elkaar communiceren sterk
afhangt van de manier waarop zij in hun geloof staan. "Hoe je God
ziet, zegt veel over hoe je met mensen omgaat," betoogt Speelman.
Zij onderscheidt drie types gelovigen die ieder op een andere
manier omgaan met onderlinge verschillen. 'Kritische gelovers'
vinden dat het in het geloof vooral gaat om rechtvaardigheid en
medemenselijkheid. Ze staan kritisch tegenover regels in hun eigen
geloofsgemeenschap die een goede verhouding met medemensen
bemoeilijken. De kritische gelovers in dit onderzoek konden
begripvol communiceren met hun partners over hun
geloofsverschillen. 'Regelgelovers' vinden dit veel moeilijker. Zij
beschouwen geloven in essentie als het zo nauwkeurig mogelijk
volgen van regels en voor waar houden van dogma's en kunnen zich
maar moeilijk voorstellen dat mensen anders kunnen denken. Bij één
stel in dit onderzoek leidde dit ertoe dat een christelijke vrouw
overwoog over te gaan tot de islam omdat haar man haar anders-zijn
niet accepteerde. De derde categorie gelovers noemt Speelman
'berustende gelovers'. Dit zijn mensen die een sterke persoonlijke
individuele band hebben met God en die zich sterk door God laten
leiden in hun omgang met hun partner. Hoewel zij het
andersgelovig-zijn van hun partner soms wel konden accepteren,
waren zij weinig geneigd zich in het geloof van hun partner te
verdiepen.
Wederzijds begrip
Het zoeken naar wederzijds begrip begint bij het erkennen dat er
verschillen én overeenkomsten zijn in een relatie. Met name
kritische gelovers zijn in staat daarmee goed om te gaan. Speelman:
"Ik vond het verrassend dat mijn respondenten het ene moment
verschillen heel belangrijk vonden en een kwartier later zeiden dat
het allemaal wel meeviel en dat ze ook zoveel gemeen hadden.
Wederzijds begrip vinden ze in ieder geval niet door veel te praten
over hun onderlinge communicatieproblemen. Juist niet. Dat leidt
maar tot welles-nietes-discussies die nergens toe leiden. Stellen
die omzichtiger met elkaar omgaan, vaker hun ergernis inslikken,
komen eerder tot een werkbaar compromis dan stellen die op hun
strepen blijven staan. Eén stel houdt lijstjes bij van hun eigen
standpunten waarover ze onderhandelen. Daar werden ze allebei erg
ongelukkig van. Als je openstaat voor het feit dat er verschillen
én overeenkomsten zijn in de relatie, haal je al veel stoom van de
ketel. Daarvan kunnen we ook in de maatschappelijke discussie over
de multiculturele samenleving nog veel leren."
Dubbele loyaliteit
In hoeverre partners in staat zijn zich aan te passen aan de ander
hangt mede af van het gevoel van dubbele loyaliteit dat optreedt
wanneer iemand een deel van zijn of haar religieuze identiteit
opgeeft door zich aan het geloof van de ander aan te passen.
Speelman: "Gelovigen die veranderingen in hun geloof zien als
verbeteringen, ervaren deze als positief. Zo vertelde een
christelijke vrouw dat ze op verzoek van haar man geen varkensvlees
meer eet en dat ze dat zelf ook veel gezonder vindt. Als je je kunt
inleven in het geloof van de ander, zijn of haar familie en
gewoonten goed leert kennen, ben je in staat om samen tot
wederzijds begrip te komen. Lukt dat niet, dan is het zoeken naar
een werkbaar compromis nog de beste oplossing. Daarvoor hoef je
elkaar niet helemaal te begrijpen, maar erken je wel dat er
verschillen én overeenkomsten bestaan in je relatie."
Curriculum vitae
Drs. Gé Speelman (Hoogeveen, 1955) studeerde theologie aan de Vrije
Universiteit te Amsterdam en verrichte haar promotieonderzoek bij
het HTWI, de kerkelijke opleiding van de Nederlandse Hervormde Kerk
verbonden met de theologische faculteit van de Rijksuniversiteit
Groningen. Gé Speelman promoveert tot doctor in de theologie bij
prof.dr. M. Bons-Storm. Zij is sinds eind augustus als predikant
verbonden aan de Hervormde Kerk te Breukelen. Haar onderzoek is
gefinancierd door het onderzoeksprogramma 'Identiteit en
Vernieuwing' van de sectie Praktische Theologie van de HTWI. De
titel van het proefschrift luidt: Keeping Faith. Muslim-Christian
Couples and Interreligious Dialogue. Het proefschrift wordt
uitgegeven door uitgever Meinema te Zoetermeer onder ISBN-nummer 90
211 7027 2.
Noot voor de pers
Nadere informatie: Gé Speelman, (030)253 57 39, e-mail
:gspeelman@theo.uu.nl (werk)