Thematisch overzicht collecties > Depot van Nederlandse Publicaties >
Dossiers
Dossier Prinsjesdag
De opening van de Staten-Generaal op 21 September 1815 te Brussel. In:
De geschiedenis van de opening der Staten-Generaal van 1814 tot 1952 /
door E. van Raalte, 1952
Pracht en praal op Prinsjesdag / Thijs van Leeuwen, Frans Smits Jr.,
Klaas Kornaat, cop. 1998
Spits 22 september 1999
Elsevier 14 september 1991
HP/De Tijd 11 september 1998
Goed besteed en niet zo zuinig ook / samengest. door H.B. Hoekstra,
1996.
De macht van ministers van Financien : en hoe collega-ministers de
schatkist ledigen / red.: J.M.M.J. Clerx, P.G.T.W. van Griensven,
R.J.J. Stevens, 1993
Literatuur
* Titels Geschiedenis Prinsjesdag
* Titels Prinsjesdag per jaar
* Titels Overheidsfinanciën
* Titels artikelen uit opiniebladen, kranten etc.
* Overig materiaal
* Links
Geschiedenis
De eerste 'prinsjesdag' in de betekenis waarin wij die nu kennen vond
plaats op 2 mei 1814. Hoewel de staatkundige verhoudingen sindsdien
sterk veranderd zijn is het principe van deze dag gelijk gebleven,
prinsjesdag is de dag waarop de koning(in) ten overstaan van het
parlement de troonrede uitspreekt. Tot de grondwetsherziening van 1848
was de inhoud van de troonrede officieel een zaak van de koning, na
1848 bepaalden de ministers wat de koning(in) zou zeggen. Het duurde
echter tot na de Eerste Wereldoorlog voordat de Troonrede zijn huidige
karakter kreeg, een schets van de stand van zaken en een presentatie
van de plannen voor het volgende parlementaire jaar.
Het voorlezen van de troonrede is geliëerd aan de opening van de
zitting van de Staten-Generaal, die sinds 1888 plaatsvindt op de derde
dinsdag van september.
Financiën
Prinsjesdag is niet alleen de dag waarop het staatshoofd de leden van
de Staten-Gerenaal toespreekt, het is ook de dag waarop de financiën
uitgebreid aan de orde komen. Dit gebeurt op drie manieren, met de
begroting, de miljoenennota en de Macro Economische Verkenning.
Na het uitspreken van de troonrede wordt in de Tweede Kamer de
begroting voor het volgende parlementaire jaar wordt gepresenteerd. De
laatste jaren is het het 'koffertje van Zalm' dat op de derde dinsdag
in september wordt geopend. De begroting bestaat feitelijk uit een
verzameling wetsvoorstellen, waarin voor elk departement de
hoeveelheid geld die per departement beschikbaar is en hoe die zal
worden besteed, wordt aangegeven. Het parlement heeft bij de
behandeling van deze voorstellen, zoals ook bij andere wetsvoorstellen
het geval is, de mogelijkheid om eventueel wijzigingen door te voeren.
De Nota over de toestand van 's Rijks financiën, kortweg de
'Miljoenennota' is het tweede belangrijke document dat op Prinsjesdag
verschijnt. De Miljoenennota geeft een beeld van de economische en
financiële situatie in Nederland. Ze bevat onder andere informatie
over de totale inkomsten en uitgaven van de overheid, de verdeling per
departement, maar ook cijfers over import en export, de verhouding
tussen werkenden en niet-werkenden, inflatie, de staatsschuld en
dergelijke. Aan de hand van deze gegevens wordt het begrotingsbeleid
toegelicht en wordt een samenvatting gegeven van de Rijksbegroting.
Het laatste belangrijke financiële stuk dat op prinsjesdag verschijnt
is de Macro Economische Verkenning (MEV). Deze komt niet, zoals de
voorgaande stukken, van het ministerie van Financiën, maar wordt
samengesteld door het Centraal Planbureau (CPB). In de MEV geeft het
CPB een voorspelling over de ontwikkeling van de economie in het
volgende jaar en de invloed van het voorgestelde beleid daarop.
Rituelen
De oorsprong van de naam 'prinsjesdag' is niet geheel duidelijk. Zeker
is echter wel dat de viering van de verjaardag de prins-stadhouder
Willem V in de 18e eeuw ook 'prinsjesdag' genoemd werd. In de
patriottentijd werd de viering deze dag een soort geuzendaad voor
oranjegezinden. Toen na de val van Napoleon de monarchie werd
ingesteld met een Oranje als staatshoofd is de naam waarschijnlijk
overgegaan op deze dag waarop koning in het openbaar verscheen.
De Gouden Koets, het geschenk van Amsterdam aan Koningin Wilhelmina
bij haar inhuldiging, werd in 1903 in gebruik genomen. Ondanks enkele
onderbrekingen in en na de Eerste Wereldoorlog, werd deze daarna
altijd gebruikt voor het vervoer naar de Ridderzaal. De troonrede
wordt overigens pas sinds 1906 in de Ridderzaal in Den Haag
uitgesproken, daarvoor werd o.a. de Trèveszaal (de vorige vergaderzaal
van de Tweede Kamer) gebruikt. De koets werd ontworpen en gebouwd door
de gebroeders Spijker en wordt getrokken door acht paarden uit de
koninklijke stallen. Op speciaal verzoek van Koningin Wilhelmina werd
de koets zo ontworpen dat zij er in zou kunnen staan en hoewel de
huidige vorstin meestal zittend het Binnenhof oprijdt, levert de
hoogte van de koets bij de toegangspoort soms nog steeds problemen op.
De rituelen van prinsjesdag dicteren ook dat de aanwezige dames
verschijnen met een passende hoofdbedekking. Het Nederlandse Ascot
geeft ieder jaar weer aanleiding tot bespiegelingen in de pers over
bijvoorbeeld de verhouding tussen de stand van de economie en het
formaat van de hoeden.
Dit dossier is bijgewerkt tot 4 september 2001
Koninklijke Bibliotheek - Nationale bibliotheek van Nederland