Referendum Nieuws, 14 juli 2001
1 JANUARI 2002 REFERENDUM INGEVOERD IN NEDERLAND
Gisteren werd bekend dat de Tijdelijke Referendumwet (Trw), die alle
Nederlanders voor het eerst een beperkt recht geeft om een niet-bindend
correctief referendum aan te vragen op alle bestuurlijke niveaus, volgens
plan in september in het Staatsblad verschijnt en op 1 januari 2002 ingaat.
Een historisch moment.
De wet werd afgelopen dinsdag door de Senaat goedgekeurd. CDA, SGP,
Christen-Unie en het VVD-lid Ginjaar stemden tegen, de rest van de Senaat
(PvdA, D66, rest VVD, GroenLinks, SP) stemden voor. Tegelijk werden ook de
Grondwetswijziging in eerste lezing aangenomen en het
"burgemeestersreferendum" goedgekeurd.
"Tijdelijke" referendumwet
De Trw is van kracht tot 1 januari 2005. Dan moet volgens de paarse plannen
de Grondwetswijziging zijn ingevoerd die de bindende versie van dit
correctieve referendum mogelijk maakt. Aangezien de Grondwetswijziging na de
komende verkiezingen nog eens door een twee-derde meerderheid moet worden
goedgekeurd, is echter absoluut niet zeker dat deze ooit wordt ingevoerd.
Met name de spanningen tussen de VVD en D66 in de coalitie maken het
allerminst zeker dat de paarse coalitie na de verkiezingen van 15 mei a.s.
wordt doorgezet. Wat dan gebeurt met de Trw, is onduidelijk. Op Kamervragen
van GroenLinks hiernaar wilde minister De Vries (Binnenlandse Zaken) - die
het correctief referendum in 1997 "een tijdbom onder het representatieve
stelsel" noemde maar hem als consequentie van zijn nieuwe baan nu moet
verdedigen - niet ingaan.
Uitgekleed
Zoals bekend loopt de Trw geheel parallel met de Grondwetswijziging, alleen
is de eerste niet bindend. Dit houdt in:
- Alleen correctieve referenda zijn toegestaan, referenda over nieuwe, door
burgers aangedragen onderwerpen niet.
- Alleen referenda over wetten en (gemeentelijke en provinciale)
verordeningen zijn toegestaan; besluiten die niet de vorm van wet hebben
(zoals de Betuwelijn en de uitbreiding van Schiphol) niet.
- Belangrijke onderwerpen zijn uitgezonderd, zoals belasting en begroting,
het koningshuis en internationale verdragen.
- De handtekeningendrempel is zeer hoog met 600.000 op nationaal niveau (5
procent van de kiezers), 5 procent van de kiezers op provinciaal niveau en
(afhankelijk van de grootte) 5 tot 10 procent van de kiezers op gemeentelijk
niveau.
- De handtekeningen moeten binnen twee termijnen van drie en zes weken door
burgers worden gezet op het stadhuis. Het Referendum Platform heeft actie
gevoerd voor verruiming hiervan; mede als gevolg hiervan is nu ook
toegestaan dat burgers hun handtekening per brief naar het gemeentehuis
sturen.
- Er is een hoge en ingewikkelde opkomstdrempel: minimaal 30 procent van
alle kiesgerechtigden moet 'nee' zeggen tegen een wet of verordening om haar
ook tegen te houden. Als 4 miljoen mensen komen stemmen (op nationaal
niveau) en 90 procent stemt tegen de wet, dan gaat de wet toch door.
- De Trw wordt de landelijke norm. Gemeenten en provincies mogen er geen
eigen (betere) referendumregels op nahouden. Het Referendum Platform voerde
actie voor beleidsvrijheid op lager niveau. Dit heeft er (slechts) in
geresulteerd dat gemeenten en provincies die op 15 februari 2001 een eigen
referendumverordening hadden (en die doorgaans veel beter is dan de Trw),
deze mogen behouden tot de Grondwetswijziging ingaat. Ook mogen gemeenten
referenda met eigen voorwaarden houden over door de Trw onderwerpen die
buiten de reikweidte van de Trw vallen. De range hiervan is echter
marginaal.
Als we dit afzetten tegen de directe democratie in bijvoorbeeld Zwitserland,
dan is de Trw uiterst mager:
- Referenda zijn in Zwitserland altijd bindend.
- Het volksinitiatief bestaat nagenoeg overal in Zwitserland.
- Er zijn vrijwel geen uitgezonderde onderwerpen.
- De handtekeningendrempel voor een correctief referendum op nationaal
niveau in Zwitserland is 1 procent.
- Activisten kunnen op straat handtekeningen inzamelen op lijsten.
- De inzamelingstermijn voor een correctief referendum is 4 maanden.
- Er bestaan nergens opkomstdrempels.
"Burgemeestersreferendum"
Het burgemeestersreferendum, waardoor burgers invloed kunnen uitoefenen op
de benoemingen van burgemeesters, is eigenlijk een beetje boerenbedrog. Bij
een referendum nemen burgers direct politieke beslissingen. Bij een
verkiezing worden de functionarissen gekozen die alle politieke beslissingen
nemen waarover burgers geen referendum aanvragen. Bij het
"burgemeestersreferendum" gaat het dus niet om een referendum maar om een
traditionele verkiezing. En dan nog een zeer indirecte en halfbakken
verkiezing. Tot nog toe werden burgemeesters benoemt door de Commissaris der
Koningin, die op zijn beurt wordt benoemd door de zelfbenoemde Soeverein
alhier, Beatrix. Nu mag de gemeenteraad kandidaten voorstellen aan de
Commissaris, die er echter van mag afwijken. En via het
"burgemeestersreferendum" kunnen burgers weer een niet-bindend advies geven
aan de gemeenteraad wat het niet-bindende advies van de gemeenteraad aan de
Commissaris. De gemeenteraad hoeft dit advies echter niet over te nemen en
bepaalt zelf uberhaupt of het "burgemeestersreferendum" gehouden wordt. Het
moge duidelijk zijn dat zij dit doorgaans niet doet als de bevolking echt
een andere kant op wil dan de politieke elite.
De VVD heeft gelijk als ze zegt dat dit een gedrocht is - ware het niet dat
zij daarvan zelf de hoofdoorzaak is...
De tekst van de Trw (kamerstuk 27034 nr 216):
http://overheid-op.sdu.nl/cgi/showdoc/pdf/ew:48419/3/7/KST51466.pdf
De tekst van de Grondwetswijziging (kamerstuk 27033 nr 1-2): http://overheid-op.sdu.nl/cgi/showdoc/pdf/ew:48419/4/20/KST44308.pdf
De tekst van het "burgemeestersreferendum" (kamerstuk 25444 nr 11): http://overheid-op.sdu.nl/cgi/showdoc/pdf/pn:48419/1/5/KST48157.pdf
++++ Referendum Nieuws is de email nieuwslijst van het Referendum Platform,
geredigeerd door Arjen Nijeboer. Stuur dit bericht door naar vrienden,
kennissen of geestverwanten. Geef uzelf of anderen op voor Referendum Nieuws
op www.referendumplatform.nl ++++