Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den
Haag Directie Mensenrechten en Vredesopbouw Afd. Vredesopbouw en Goed
Bestuur Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag
Datum 5 juli 2001 Auteur A. H. Gosses
Kenmerk DMV-01/101 Telefoon 070 - 3484049
Blad /1 Fax 070 - 3485049
Bijlage(n) 1 E-mail AH.GOSSES@MINBUZA.NL
Betreft Beleidskader voor GMV-landen
Zeer geachte Voorzitter,
Tijdens het overleg over de begrotingsbehandeling van Buitenlandse Zaken op
1 en 2 november 2000 zegde ik toe de Kamer een notitie te zullen sturen over
het beleidskader voor de GMV-landen.
Na rijp beraad heb ik echter besloten geen verder uitgewerkt algemeen
beleidskader op te stellen. De situatie in elk van de 18 GMV-landen is
daarvoor te landenspecifiek. Wel is er een algemene checklist opgesteld met
behulp van analysekaders van o.a. de Wereldbank en de Britten en op basis
van ervaringen opgedaan in enkele GMV-landen met het uitvoeren van een
analyse op het terrein van Goed Bestuur, Mensenrechten en Vredesopbouw.
Hierbij zend ik u een kopie van deze checklist als bijlage.
In mijn brief van 27 oktober 2000 heb ik de Kamer geïnformeerd over de stand van zaken in de 18 GMV-landen. Ik zeg u toe dat ik u na het zomerreces en nog voor de begrotingsbehandeling van Buitenlandse Zaken 2002 een herziening zal sturen van de stand van zaken in de GMV-landen.
De Minister voor Ontwikkelingssamenwerking,
Eveline Herfkens
Aanknopingspunten voor een GMV-programma
Een Checklist
* Goed bestuur
Participatief Bestuur
Participatie is een vereiste voor goed bestuur. Participatie draagt bij aan
de ontwikkeling van effectief beleid dat beter aansluit bij de behoeften van
de bevolking. Participatie is tevens van belang voor adequate controle van
de bevolking op het beleid en het handelen van overheid.
Volksvertegenwoordiging
Zijn de uitvoerende, wetgevende en rechterlijke macht gescheiden?
Zijn er vrije en eerlijke verkiezingen?
Is er een goed functionerend kiesregister?
Is er een onafhankelijke kiescommissie?
Beschikken politieke partijen/groeperingen over voldoende capaciteit?
Beschikken burgers over voldoende informatie/capaciteit om politiek en
bestuurlijk te participeren?
Is informatie voor een ieder even toegankelijk (uitsluiting van bepaalde
groepen)?
Hoe functioneert het parlement?
Wat wordt er gedaan 'civic education'?
Maatschappelijk middenveld
Zijn er effectieve mogelijkheden voor inspraak in overheidsbesluiten?
Kan er bezwaar aangetekend worden tegen overheidsbesluiten (bijv. Ombudsman,
nationale mensenrechtencommissie)?
Zijn er maatschappelijke organisaties die bijdragen aan meer participatie
van de bevolking in het bestuur?
Zijn de wettelijke en politieke randvoorwaarden voldoende faciliterend voor
ontplooiing van het maatschappelijk middenveld?
Is er sprake van onafhankelijke media?
Wat is het draagvlak van NGO's?
Vrouwen/Minderheden
In hoeverre nemen vrouwen en minderheden (effectief) deel aan politiek,
bestuur en besluitvorming?
Welke economische, taalkundige, etnische en andere maatschappelijke
barrières bestaan er voor participatie?
Decentralisatie/lokaal bestuur
Is er sprake van een decentralisatiebeleid?
Zijn er in verhouding meer taken gedecentraliseerd dan bevoegdheden en
financiële middelen (deconcentratie/devolutie)?
Hoe sluiten de verschillende overheidsniveaus op elkaar aan?
Beschikken lokale overheden over voldoende (toegang tot) informatie en
capaciteit?
Welke rol spelen politieke processen en machtstructuren in het
decentralisatieproces/lokaal bestuur?
Transparant Bestuur
Transparantie en het afleggen van rekenschap bevordert de kwaliteit van het
overheidsbeleid en de overheidsfinanciën en dragen bij aan de bestrijding
van corruptie. Transparantie betekent de beschikbaarheid van meer
informatie, zodat burgers (tevens civil society en private sector) betere
keuzes kunnen maken en actiever kunnen participeren en controleren.
Voorlichting
Is de beschikbare informatie over het overheidsbeleid en de
overheidsfinanciën recent, volledig en toegankelijk voor allen?
Zijn wetten en regelingen openbaar toegankelijk en voorzien van voldoende
toelichting?
Is onafhankelijk geproduceerde en kwalitatief goede statistische informatie
voorhanden?
Hoe zijn de vrijheid, de diversiteit, het bereik en de toegankelijkheid van
de media?
Controle
Houden rekenkamer, parlement, ombudsman en mensenrechtencommissie effectief
en onafhankelijk toezicht op het overheidsbeleid, de overheidsfinanciën en
het handelen van de overheid?
Zijn rapporten van rijksbegroting en rekenkamer openbaar?
Op welke wijze kan corruptie verminderd worden en zijn hiertoe al
initiatieven ontplooid?
Is het duidelijk in hoeverre vrouwen en minderheden baat hebben van
overheidsinvesteringen en -dienstverlening?
Rechtmatig, Rechtszeker en Rechtvaardig Bestuur
Rechtmatigheid, rechtszekerheid en rechtvaardigheid bepalen in grote mate de
kwaliteit van het overheidsbestuur. Voor goed bestuur is het van groot
belang, dat er wetten en (formele en informele) regels bestaan die richting
geven aan het openbare leven en die faciliterende randvoorwaarden vormen
voor de sociale, politieke, economische en culturele ontwikkeling van allen.
Rechterlijke macht
Heeft iedereen toegang tot recht (is het gerecht competent en
non-discriminatoir, is informatie vrij beschikbaar, hoe hoog zijn de
kosten)?
Wat is de kwaliteit/capaciteit van de rechterlijke macht (OM,
rechtbanken/rechters, advocatuur)?
Is er sprake van onafhankelijke rechtsspraak, wat zijn de knelpunten?
Overlappen traditionele, religieuze en formele rechtssystemen elkaar?
Hoe is (de toegang tot) de rechtsbijstand voor burgers geregeld?
Politie en justitieel apparaat
Hoe functioneren politie, veiligheidsdiensten en gevangeniswezen?
Wordt er opgetreden tegen mensenrechtenschendingen?
Hoe staat het met de kwaliteit en de naleving van wet- en regelgeving (m.n.
burgerlijk recht, strafrecht en bestuursrecht)?
Naleving van mensenrechten
Effectief Bestuur
Effectief bestuur draagt bij aan de bestrijding van armoede. Doeltreffend
overheidsgezag en doelmatige inzet van overheidsmiddelen in dialoog met de
bevolking stimuleren de ontwikkeling van een land. Effectief bestuur is zeer
nauw gerelateerd aan participatie, transparantie en rechtmatigheid. Bij het
bevorderen van effectief bestuur staan capaciteitsversterking (kennis,
expertise en vaardigheden) en institutionele ontwikkeling centraal.
Capaciteit/Institutionele ontwikkeling
Hoe is de capaciteit en de kwaliteit van de centrale en lokale
overheidsinstellingen (inclusief nationale bureaus voor statistiek en
beleidsplanning, belastingdienst en kadaster)?
Wat is de kwaliteit van de dienstverlening van de overheid, vindt er
corruptie plaats?
Zijn wet- en regelgeving en de politieke omgeving voldoende faciliterend om
effectief te besturen?
Wat is de kwaliteit van de rijksbegroting?
Hoe is het financieel beheer van de overheid?
Is er voldoende capaciteit voor het innen van belastingen
Is er sprake van afnemende hulpafhankelijkheid?
Armoedebestrijding
Voert de overheid een evenwichtig budget, inclusief militaire en sociale
bestedingen?
Maken wet- / regelgeving en instellingen een open, participatief en duurzaam
economisch verkeer mogelijk?
Is het gevoerde beleid gericht op vrouwen en minderheden?
Hoe vindt herallocatie van middelen plaats (verdelingsbeleid), zijn er
groepen die worden uitgesloten?
Hoe is de financiële dienstverlening aan de particuliere sector?
* Bescherming en bevordering van mensenrechten
Zijn de belangrijkste VN-mensenrechtenverdragen (BUPO, ESOCUL, CAT, CERD,
CEDAW, CRC) ondertekend en geratificeerd? Zijn er voorbehouden gemaakt die
in strijd zijn met 'purpose and spirit' van het verdrag? *
Werkt de overheid mee aan VN-toezichtsmechanismen (verdragscomité's) en VN
speciale rapporteurs?*
Zijn er nationale toezichtsmechanismen zoals een nationale onafhankelijke
mensenrechtencommissie en verschillende mensenrechtenngo's?
Hoe staat het met de implementatie en naleving van mensenrechtennormen, met
name t.a.v. van:
kwetsbare groepen, zoals b.v. minderheden, vrouwen, kinderen, inheemse
volken
non-discriminatiebeginsel en tolerantie
vrijheid van meningsuiting
vrijheid van godsdienst en overtuiging
verbod op marteling en andere wrede en onmenselijke bestraffing
doodstraf (wetgeving en toepassing)
- Vindt vervolging plaats van daders van mensenrechtenschendingen?
Hoe is de positie van mensenrechtenngo's en mensenrechtenacivisten?
Hoe wordt in het algemeen door de overheid omgegaan met economische, sociale en culturele rechten? Zijn er NGO's die zich met ESC-rechten bezighouden?
Worden er initiatieven genomen op het gebied van mensenrechteneducatie?
* In het geval het een land betreft dat lid is van de Raad van Europa, geldt
bij de eerste vragen tevens de vraag of men het EVRM heeft geratificeerd en
hoe het met de implementatie daarvan is gesteld/ samenwerking RvE
mechanismen.
* Vredesopbouw
Vredesopbouw is gerelateerd aan de vaak niet duidelijk te onderscheiden
fasen van een conflict. Ruwweg kan een onderscheid gemaakt worden tussen
drie soorten activiteiten:
activiteiten gericht op het voorkomen van conflicten;
activiteiten die tot doel hebben bij te dragen aan het oplossen van een
conflict;
interventies die beogen in een post-conflict situatie het fragiele
vredesproces te consolideren.
Dit beleidsterrein is nog weinig ontwikkeld, hoewel verschillende
activiteiten onder de noemer vredesopbouw kunnen worden gebracht. Te denken
valt aan versterking van de lokale capaciteit om conflicten op een vreedzame
wijze op te lossen, de rol van de media, conflictmanagement, het tegengaan
van de proliferatie van kleine wapens.
In dit kader wordt ook aandacht geschonken aan de hervorming van de security
sector. De security sector bestaat zowel uit organisaties die de bevoegdheid
hebben om geweld te gebruiken of te verordoneren om de staat en haar burgers
te beschermen als uit de civiele structuren die verantwoordelijk zijn voor
het management van deze organisaties.
In de loop van najaar 2000 zal het beleidsveld vredesopbouw verder invulling
en inkadering krijgen.