Kamervragen en antwoorden
Medium Range Anti-Tank (MRAT) wapensysteem
02-07-2001
Antwoorden op de schriftelijke vragen van de vaste commissie voor Defensie over het Medium Range Anti-Tank (MRAT) wapensysteem.
1. Was de Javelin behalve in financieel opzicht feitelijk een betere
optie dan de Gill?
De Gill en de Javelin voldoen beide aan de gestelde eisen, de Javelin
gaat op enige punten de eisen zelfs te boven.
2. Over welke kwaliteiten beschikt de Javelin die bij de Gill
ontbreken? Wat is het programma van eisen voor het lichte
fire-and-forget systeem?
De Javelin beschikt niet over kwaliteiten die bij de Gill ontbreken.
De eisen gesteld aan het lichte fire-and-forget-systeem zijn
vastgelegd in twee uitgebreide programmas van eisen voor zowel het
systeem als de munitie. Het programma van eisen voor het systeem
berust op functionele criteria. De algemene eis is dat het systeem de
huidige en toekomstige generatie tanks en pantserinfanterie
gevechtsvoertuigen kan uitschakelen. Dat moet kunnen in uiteenlopend
terrein, onder verschillende klimatologische omstandigheden en zowel
overdag als bij verminderd zicht. De uit te schakelen voertuigen
kunnen stilstaan of rijden en kunnen voorzien zijn van explosief
reactief pantser.
3. De staatssecretaris rechtvaardigt het niet meer in beschouwing
nemen van het laatste Amerikaanse bod omdat dit strijdig zou zijn met
de verwervingsprocedure, waarin de 'best-and-final-offer' (BAFO) het
eindbod is. Is er nooit eerder afgeweken van deze zogenoemde BAFO met
eindbod en is er nooit eerder een later aantrekkelijker bod
geaccepteerd?
Voor zover mij bekend is Defensie nooit afgeweken van een BAFO om een
aantrekkelijker bod te accepteren.
4. Waarom heeft het financiële aspect de doorslag gegeven, mede gezien
het verschilbedrag van f 49 miljoen, als op alle andere terreinen de
Javelin een betere optie was?
Het verwervingsbeleid van Defensie is gericht op het verschaffen van
materieel en diensten voor de gebruikers. Er moet daarbij worden
voldaan aan de gestelde eisen, tegen zo laag mogelijke kosten.
Uitgangspunt is de operationele behoefte. De voordelen van het
Javelin-systeem wegen niet op tegen een extra uitgave van ongeveer 50
miljoen.
5. Welke zijn de modificaties waarna het Gill systeem zal voldoen aan
de gestelde eisen? Op welke manier zijn de vereiste modificaties
voorbereid? Welke ervaringen zijn er met het gemodificeerde systeem?
In het kader van een geheimhoudingsovereenkomst tussen Nederland en
Israël is het niet mogelijk gegevens over de modificaties openbaar te
maken. Een uitzondering hierop vormt een modificatie die specifiek
voor Nederland geldt. Het betreft de reductie van de zogenaamde mal
onveilig gebied, het gebied waarbinnen de veiligheid van oefenende
eenheden niet gegarandeerd is. Deze aanpassing in de software van het
wapensysteem is nodig om te kunnen voldoen aan de eis dat de
veiligheidszone niet groter mag zijn dan die van het huidige
TOW-systeem.
Met de gemodificeerde systeemdelen hebben reeds succesvolle
beproevingen plaatsgevonden. Voorafgaande aan de invoering dienen deze
delen, geïntegreerd in het totale systeem eerst nog een Type
Classificatie Programma te ondergaan. Zon programma is standaard bij
de Navo-landen en het contract voorziet hierin. Het programma zal
ongeveer een jaar na plaatsing van de order moeten worden uitgevoerd.
6. Zijn er in geval van de gedeeltelijk indirecte compensatie door de
firma Rafaël garanties gegeven?
Voor een deel van de indirecte compensatie zijn als gevolg van de
compensatie-onderhandelingen al opdrachten gerealiseerd (ongeveer 11
procent van de opdrachtwaarde), van een ander deel (ongeveer 16
procent) is de compensatie geïdentificeerd en in de bijlage bij de
compensatieovereenkomst beschreven. Over ongeveer 44 procent van de
compensatie moeten nog afspraken worden gemaakt. In de
compensatieovereenkomst is ondubbelzinnig vastgelegd dat Rafaël
verplicht is in totaal (direct en indirect) 100 procent compensatie te
realiseren.
7. In welke zin zou bij de keuze voor de Gill in algemene zin de
onzekerheid groter zijn?
Bij een keuze voor de Javelin zou vooraf volledige zekerheid hebben
bestaan over 100 procent directe invulling. Voor Rafaël, dat verplicht
is ook 100 procent compensatie in te vullen, ligt nog niet uitputtend
vast hoe dit gaat gebeuren.
8. Hoe wordt vormgegeven aan controle op de indirecte compensatie?
Het ministerie van Economische Zaken voert de gebruikelijke controle
uit op de door Rafaël aangemelde transacties. Met Rafaël is
afgesproken om de offset jaarlijks te bezien, waarbij al uitgevoerde
en toekomstige transacties worden besproken. Zo is het mogelijk
toezicht te houden op de compensatieactiviteiten. Tenslotte is de
overeenkomst nog voorzien van een boeteclausule, omdat de
oorspronkelijke uitnodiging tot prijsopgaaf dateert van vóór maart
2000.
9. Is de levering van MRAT-systemen en reserve-onderdelen voor de Gill
gegarandeerd in geval van toenemende spanningen in Israël of tussen
Israël en zijn buurlanden?
De levering is contractueel voor een periode van twintig jaar
gegarandeerd. Omdat industrieën in Duitsland en Nederland participeren
in de productie is het mogelijk, indien noodzakelijk, de gehele
productie naar deze bedrijven te verplaatsen.
10. Overweegt de regering alsnog verwerving van een zwaarder
antitank-geleide wapen? Zo nee, welke consequenties heeft dit voor de
gevechtskracht?
Nee, hierin voorzien de plannen niet. Dit heeft geen gevolgen voor de
gevechtskracht omdat de Leopard 2-gevechtstank een taak heeft in de
bestrijding van tanks op lange afstand.
11. Het Gill systeem vereist volgens Defensie een modificatie met
beperkt risico. Echter, het Gill systeem maakt gebruik van een zoekkop
werkende met een medium golflengte welke slechts gebruikt wordt in
grond-lucht-systemen en niet in grond-grond-systemen waarvoor een
lange golflengte vereist is. Kan de regering aangeven waar de genoemde
modificatie betrekking op heeft?
De modificatie betreft de reductie van de zogenaamde mal onveilig
gebied. Zie ook vraag 5.
12. Daar de batterijstroomvoorziening van Gill beperkt is zijn er, om
gedurende langere tijd met Gill te opereren, meerdere batterijen nodig
waardoor het totale gewicht niet meer door één soldaat te tillen is.
Ten tijde van de Trigat discussie was dit een halszaak voor de
Koninklijke Landmacht. Is dat nu niet langer het geval? Waarom niet?
De gewichtseis aan het MRAT-systeem betreft een volledig operationeel
systeem, inclusief één raket. Extra batterijen of raketten voor
langdurige inzet zijn hierin niet inbegrepen. Dezelfde eis was gesteld
aan de Trigat. Een volledig operationeel Trigat-systeem was te zwaar
om aan de gewichtseis te voldoen.
13. Koopt de Koninklijke Landmacht een Israëlisch systeem exclusief of
inclusief een draadgeleide mogelijkheid?
De afvuureenheid is geschikt voor het afvuren van draadgeleide
raketten en van fire-and-forget-raketten. Gezien de inzet van het
MRAT-systeem, in bedekt terrein tot 2000 meter, koopt de Koninklijke
landmacht uitsluitend raketten van de laatste categorie.
14. Zijn er andere Europese landen die inzake hun eventuele
anti-tankwapenbehoefte de voorkeur voor de Gill kenbaar hebben
gemaakt?
Sinds de stopzetting van het Trigat-project overleggen de landen die
daaraan deelnamen regelmatig over de manier waarop zij in hun
MRAT-behoefte zouden kunnen voorzien. Deze landen hebben tot nu toe
beperkte evaluaties uitgevoerd. Uit het overleg is niet gebleken dat
landen al een keuze hebben gemaakt of een voorkeur hebben voor één van
de alternatieven. Finland heeft vorig jaar besloten tot de invoering
van de Spike, de fiberoptisch geleide versie van de Gill.
15. Is het juist dat de offertes van zowel Lockheed Martin als Rafaël
per 30 juni aflopen? Zo ja, welke consequenties heeft dit, gelet op
het feit dat de Kamer de brief van de staatssecretaris na deze datum
bespreekt?
Het is juist dat beide offertes op 30 juni zijn afgelopen. Ik heb aan
Rafaël verlenging gevraagd.
16. Heeft de regering overwogen uitstel te bedingen met betrekking tot
de datum waarop de offertes aflopen?
Beide kandidaten hebben BAFO´s aangeboden met een verschil in
geldigheid van één maand. Defensie heeft de Amerikaanse overheid
verzocht de offerte van Javelin Joint Venture, die de kortste
geldigheidsduur had, met één maand te verlengen, zodat de geldigheid
van de BAFO´s van beide kandidaten op hetzelfde tijdstip zou verlopen.
17. Is de regering het eens met de stelling dat wanneer de afloopdatum
zou worden uitgesteld ook de laatste offertewijziging van Lockheed
Martin kan worden bestudeerd?
18a. Wat is er de reden van dat de laatste offertewijziging van
Lockheed Martin niet meer in beschouwing is genomen?
Defensie volgt in het verwervingsproces strikte richtlijnen. Op grond daarvan kunnen leveranciers verzekerd zijn van duidelijkheid en een gelijke behandeling. Dat geldt ook voor het vragen om een BAFO.
In het verwervingstraject van MRAT hebben de leveranciers, nadat
Defensie daarom had verzocht, offertes uitgebracht. Tijdens de
beoordeling van deze offertes en de voorbereiding van een definitieve
keuze hebben beide kandidaten tussentijds nieuwe aanbiedingen gedaan.
Om te voorkomen dat leveranciers hun offertes blijven aanpassen en
daarmee een besluit onmogelijk maken, wordt hun een BAFO gevraagd.
Alle leveranciers kunnen er van uitgaan dat Defensie vervolgens geen
aanpassingen aan de offertes zal accepteren en van plan is op grond
van deze BAFOs een besluit te nemen. Deze handelwijze is ook ten
aanzien van Javelin gevolgd.
18b. Kan de regering iets zeggen over het verschil in prijs tussen de
Gill en de Javelin als gevolg van de laatste offertewijziging van
Lockheed Martin?
De laatste offertewijziging voor de Javelin betreft een aanbod van de
Amerikaanse overheid om een aantal raketten nu niet te leveren maar op
verzoek van Nederland in voorkomend geval alsnog te bevoorraden. Dit
aanbod past niet in de verwervingsprocedure.
19. Wat is de reden dat juist nu moet worden beslist over de
verwerving van een MRAT-systeem? Waarom is niet gewacht met het
verwervingsbesluit?
De operationele behoefte van de Koninklijke landmacht aan
MRAT-systemen dateert van de jaren tachtig. De voorbereidingsfase van
de verwerving is in 1997 begonnen. Inmiddels is aan alle voorwaarden
voor een afgewogen besluit voldaan. Het verwervingsproces is
zorgvuldig doorlopen en juist daardoor heeft het langer geduurd dan
was voorzien. Het zonder meer laten verlopen van de offertetermijnen
van de aanbieders zou een hernieuwde start van de
verwervingsvoorbereiding betekenen. Dit is zowel operationeel als
bestuurlijk ongewenst.
20. De staatssecretaris schrijft dat "het Gill-systeem zal voldoen aan
de gestelde eisen na enkele modificaties die reeds zijn voorbereid".
Is er een kostenstijging verbonden aan deze modificaties? Is het waar
dat de Gill momenteel nog niet gebruiksklaar is? Waarom is niet
gewacht met het verwervingsbesluit nadat de modificaties zijn
uitgevoerd?
De kosten van deze modificaties komen geheel ten laste van de
leverancier.
Sinds 1998 is de Gill in gebruik bij de Israëlische strijdkrachten en
zijn aanvankelijk gebleken tekortkomingen verholpen. Finland en
Singapore hebben inmiddels de fiberoptisch geleide versie voor de
langere afstand, de Spike, aangeschaft. Het Gill-systeem wordt
gebruiksklaar in Nederland ingevoerd. Daarvoor moeten alle
modificaties zijn uitgevoerd en moet het complete systeem een Type
Classificatie Programma ondergaan om vast te stellen dat het
metterdaad aan de eisen voldoet. Omdat de beperking van de mal
onveilig gebied een specifiek Nederlandse eis is, wordt de benodigde
modificatie pas doorgevoerd nadat de bestelling is geplaatst.
21. Hoe zijn de levensduurkosten berekend? Zouden de levensduurkosten
van de Gill niet moeten worden aangepast na de betreffende
modificaties?
De levensduurkosten omvatten de investeringen en de exploitatiekosten
gedurende twintig jaar. Omdat de kosten van de modificaties ten laste
komen van de leverancier en in het contract de prijzen voor de
raketten en reservedelen voor een langere periode zijn vastgelegd, is
aanpassing van de levensduurkosten niet aan de orde.
22. Is de stelling juist zie onder meer het Financiële Dagblad van 20
juni 2001 dat de Javelin 12% effectiever is volgens berekeningen van
het blad Janes Defence Weekly? Zo ja, waarom is dan gekozen voor de
Gill? Zo nee, waarom is deze stelling onjuist? Heeft dat te maken met
inzetscenarios?
De Javelin is inderdaad effectiever dan de Gill. Dit blijkt uit een
effectiviteitsstudie van TNO waarbij, uitgaande van inzet van de
systemen in verschillende scenarios, een verschil in effectiviteit is
vastgesteld van 14 procent.
Echter omdat ook de Gill voldoet aan de eisen hebben de lagere
investerings- en levensduurkosten van de aanbieding van de firma
Rafaël de doorslag gegeven.
23. Is het waar dat militairen beter beschermd zijn met de Javelin?
Zowel de Javelin als de Gill zijn fire-and-forget-systemen. De
mogelijkheid ongemerkt raketten te kunnen afvuren en daarna, voordat
een tegenstander de herkomst van de raketten kan bepalen, van positie
te veranderen, levert de beste bescherming op voor de bedienaars van
antitanksystemen. Voor de individuele schutter is de beschermingsgraad
bij beide systemen, vanwege dit fire-and-forget principe, dan ook
nagenoeg gelijk.
De Javelin is over het geheel berekend 14 procent effectiever dan de
Gill (zie vraag 22). In scenarios dat eenheden in groter verband
worden ingezet tegen gemechaniseerde eenheden, biedt de Javelin een
hogere beschermingsgraad doordat meer doelen kunnen worden
uitgeschakeld.
24. Is de 100% procent directe compensatie zoals door Lockheed Martin
is aangeboden niet veel meer waard dan de onbestemde indirecte
compensatie door Rafaël?
Het ministerie van Economische Zaken streeft naar zoveel mogelijk
zekerheid voor het plaatsen van de opdracht. Aan opdrachten bij de
defensiegerelateerde industrie wordt hierbij door dit departement
prioriteit gegeven. Zo beschouwd verdient het door de Javelin Joint
Venture aangeboden programma de voorkeur. Zie ook vraag 4.
25. Is de onzekerheid van Gill zowel op het gebied van militaire prestaties als op het financiële en economische (compensatie) gebied geen reden om bij het voorhanden zijn van een gelijkwaardige c.q beter kwalitatief alternatief voor dat laatste alternatief te kiezen?
De onzekerheid van Gill op militair, financieel en economisch gebied zijn dermate beperkt, dat deze vraag negatief beantwoord moet worden.
26. Is het feit dat de potentiële verkoop van het Amerikaanse product
veel groter is en waarschijnlijk zal zijn gezien de thuismarkt en de
waarschijnlijke aankoop van de Javelin door Groot-Brittannië en
Duitsland op korte termijn, niet een extra reden, ook vanwege de
directe compensatie-effecten voor het Nederlandse bedrijfsleven, om te
kiezen voor de Javelin?
Zoals ook uit het antwoord op vraag 14 blijkt, wordt met zowel
Groot-Brittannië als Duitsland periodiek overlegd over de
MRAT-behoefte. Hieruit is niet gebleken dat de tot dusver uitgevoerde,
beperkte evaluaties al hebben geleid tot een keuze of een voorkeur
voor één van de alternatieven.
27. Heeft de regering überhaupt voldoende rekening gehouden met de
zwaarwegende belangen van de Nederlandse industrie?
In de algemene afweging zijn de operationele, financiële en industriële aspecten in beschouwing genomen. Met de belangen van de Nederlandse industrie is terdege rekening gehouden. Het financiële voordeel van de aanbieding van Rafaël heeft de doorslag gegeven.
28. Waaruit bestaat de indirecte compensatieorder van Israël?
De overeenkomst met Rafaël bevat een aantal indirecte
compensatieprojecten, waarvan enkele al zijn gerealiseerd. De
Israëlische overheid heeft ondersteuning toegezegd bij de
verwezenlijking van de compensatie. Deze ondersteuning zal grotendeels
bestaan uit overheveling van verplichtingen jegens Israël van
Amerikaanse bedrijven naar Nederland.
29. Hoe kan de regering garanderen dat een eventuele Israëlische
compensatieorder niet strijdig is met het Nederlands Buitenlands
beleid?
Een terughoudend wapenexportbeleid maakt deel uit van het Nederlandse
buitenlands beleid. Dat houdt in dat, in verband met de huidige
spanningen, de uitvoer van militaire goederen naar deze regio op dit
moment onwenselijk is. Met Rafaël en de Israëlische overheid is
afgesproken dat de compensatieorders geen militaire export naar Israël
zullen omvatten. Deze afspraken zullen in de compensatieovereenkomsten
worden vastgelegd.