Particulier opdrachtgeverschap en duurzaam bouwen
Gemeenten ervaren het al jaren: de particuliere opdrachtgevers vormen
een complexe doelgroep die moeilijk te bereiken is als het gaat om
dubo. Het realiseren van dubo in particulier opdrachtgeverschap blijft
sterk achter in vergelijking met dubo in projectmatige bouw. Er zijn
verschillende initiatieven om deze achterstand in te halen en om
structurele oplossingen te vinden. Zeker gezien het streven van
staatssecretaris Remkes (VROM) naar minstens eenderde deel particulier
opdrachtgeverschap bij nieuwbouw vanaf het jaar 2005 verdient de
particuliere opdrachtgever alle aandacht: hoe kan particulier
opdrachtgeverschap gestimuleerd worden, en hoe kan duurzaam bouwen bij
vrije kavelbouw bevorderd worden?
Een voorbeeld van de achterstand van dubo op vrije kavels is het
KAN-gebied (Knooppunt Arnhem Nijmegen): uit de monitoring over 1999
blijkt dat het aandeel duurzaam gebouwde woningen in particulier
opdrachtgeverschap nagenoeg gehalveerd is ten opzichte van het
voorgaande jaar. Dit vraagt om een specifieke aanpak.
Huidige praktijk
Stichting De Regie heeft onlangs een onderzoek in opdracht van het
ministerie van VROM en de Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting
(SEV) uitgevoerd naar de huidige praktijk bij de uitgifte van
bouwgrond door gemeenten aan particulieren. Hier uit blijkt dat het
bij particuliere opdrachtgevers voornamelijk gaat om gezinnen met
kinderen en een relatief hoog inkomen. Belangrijkste motieven voor
zelfbouw zijn de mogelijkheid de individuele woonwensen te kunnen
realiseren (maatwerk, kwaliteit, comfort) en kostenbesparing.
Het onderzoek toont aan dat de positieve ervaringen van particuliere
opdrachtgevers te maken hebben met onder meer de kwaliteit van de
stedebouwkundige en architectonische randvoorwaarden, de relatief lage
grondprijzen en de geboden vrijheid. Negatieve ervaringen hebben te
maken met een te groot aantal voorwaarden, de gebrekkige kwaliteit van
de leefomgeving, de welstandscommissie, het tempo van afhandeling van
zaken, te weinig invloed op de inrichting van de woonomgeving en de
matige betrokkenheid, helderheid en openheid van de gemeente.
Particulier opdrachtgeverschap blijkt veel tijd te kosten, en de
begeleiding door gemeenten en bouwpartijen blijkt vaak te wensen over
te laten.
Duurzaam bouwen wordt door de particuliere opdrachtgever niet of
nauwelijks geassocieerd met kansen om woonwensen als comfort,
kwaliteit en leefbaarheid te verzilveren. Het aantal bouwaanvragen met
dubo-aspecten loopt terug terwijl geringe kwaliteit van de
leefomgeving wel degelijk als negatief aspect wordt ervaren. De meeste
particuliere opdrachtgevers nemen echter dubo niet als oplossing in
overweging.
Onderzoek naar stimulansen
Er zijn verschillende initiatieven om het achterblijven van duurzaam
bouwen bij particulier opdrachtgeverschap te onderzoeken. Centraal
staat daarbij de vraag hoe dubo bij particulieren gestimuleerd kan
worden. Zo doet Rob Biemond van de gemeente Lelystad een onderzoek
naar het bevorderen van dubo bij vrije kavelbouw. Doel van het
onderzoek is te achterhalen met welke instrumenten gemeenten dubo op
vrije kavels kunnen stimuleren. Na de zomer worden de resultaten van
dit onderzoek verwacht.
De Regionale Dubo Centra doen onderzoek naar dubovoorlichting en
particulier opdrachtgeverschap. Er is een inventarisatie gemaakt van
de voorlichtingsinstrumenten die op het gebied van het stimuleren van
dubo op vrije kavels ontwikkeld worden en reeds ontwikkeld zijn.
Doelstelling is het ontwikkelen van een strategie voor een centrale
aanpak van de particuliere opdrachtgever. De Regionale Dubo Centra
vormen tevens het klankbord binnen het bovengenoemde onderzoek van Rob
Biemond.
De SEV wil met 30 à 50 gemeenten een proeftuin Kaveluitgifte Nieuwe
Stijl starten. Doel hiervan is gezamenlijk de uitdaging aan te gaan en
oplossingen te vinden voor moeilijkheden of complicerende factoren.
Daarnaast zullen nieuwe thema's en ontwikkelingen uitgewerkt worden.
Deze proeftuin inventariseert via gerealiseerde, lopende en nieuwe
experimenten en studies de verschillende methoden waarmee gemeenten
het particulier opdrachtgeverschap kunnen stimuleren, welke
belemmeringen zij daarbij ondervinden en welk instrumentarium nodig is
om daarmee om te kunnen gaan. Tijdens de SEV-manifestatie
Consumentgericht Bouwen en Royaal Wonen (10 mei 2001) werd de
inschrijving voor de proeftuin geopend. Gemeenten die de intentie
hebben concreet met particulier opdrachtgeverschap te experimenteren,
kunnen hun belangstelling kenbaar maken bij de SEV.
Dubo op vrije kavels
Vrije kavelbouw is voor een particulier een behoorlijk zware opgave.
Afdoende begeleiding door gemeente en bouwpartijen ontbreekt dikwijls.
Adviezen van architect en aannemer zijn vaak lastig te doorgronden en
worden uiteindelijk rechtstreeks aangenomen. Dat duurzaam bouwen niet
wordt meegenomen is dan wellicht niet vreemd. De voornaamste oorzaak
daarvan - naast het complexe proces - is onbekendheid bij de
particulier met het aspect duurzaamheid en de voordelen daarvan. Het
geven van informatie en advies aan particuliere bouwers vraagt veel
tijd. Individuele kavelbouw kost aan begeleiding 4 tot 6 keer meer dan
projectmatige bouw. In veel gevallen ontbreekt bij de betrokken
partijen die tijd hiervoor.
Duurzaam bouwen op vrije kavels zal een kans krijgen wanneer het niet
als een extra belasting wordt beschouwd. De wijze waarop de boodschap
geformuleerd en gepresenteerd wordt, is dus van groot belang. Een
ruime woning is immers slechts één van de wensen van de woonconsument
aan het begin van de 21 eeuw. Met het oog op maatwerk in individuele
behoeften en een eigen identiteit spreekt 46% van de potentiële
huizenkopers een voorkeur uit voor particulier opdrachtgeverschap,
voornamelijk een vrije kavel voor een vrijstaand huis. Uit het rapport
Huizenkopers in profiel van de NVB (Vereniging voor
Projectontwikkelaars) blijkt dat men bereid is hier extra geld voor op
tafel te leggen, gemiddeld 24.000 gulden. Wanneer duurzaam bouwen
wordt geassocieerd met de 5 g's van genot, gemak, gezondheid, geluk en
gewin kan een vraag worden gecreëerd. Zodra deze vraag er is, dient er
vanuit de gemeente en bouwbedrijven voldoende ondersteuning te worden
geboden.
Versterken kennisniveau en positie particulier
Geïnteresseerd in duurzaam bouwen wil de particuliere opdrachtgever zo
goed mogelijk voorbereid de gesprekken met bouwpartijen en gemeente
aangaan. Hij loopt rond met vragen als: Wat wordt er precies onder
dubo verstaan? Wat zijn de eisen? Wanneer breng ik mijn wensen in?
Welke materialen kies ik? Het Nationaal Dubo Centrum heeft tot taak de
professionele organisaties in de bouw van informatie te voorzien maar
wil de particuliere opdrachtgevers niet in de kou laten staan.
Speciaal voor hen is op de website in de rubriek Thema's informatie
opgenomen onder de titel Duurzaam bouwen voor de particuliere
opdrachtgever. Hiermee kunnen zij hun kennisniveau op dit gebied
versterken en zich een gelijkwaardige gesprekspartner tonen.
Ook op de Nationale Dubo Dag komt de specifieke benadering van de particuliere opdrachtgever aan de orde. In een aantal parallelsessies wordt een antwoord gezocht op vragen als: Hoe wordt duurzaam bouwen gekoppeld aan de 5 g's? Hoe worden vrije kavels duurzaam ingevuld? Waar hebben particuliere opdrachtgevers behoefte aan?
Inzet ministerie van VROM
Staatssecretaris Remkes is zich bewust van de noodzaak de positie van
de particuliere opdrachtgever te versterken. In een brief aan de
Tweede Kamer heeft hij onlangs zijn voornemens uiteengezet. In
samenwerking met Architectuur Lokaal en de Vereniging Eigen Huis (VEH)
wordt er een informatie- en documentatiecentrum opgezet waar mensen
terecht kunnen met vragen over alle facetten van het bouwproces. Ook
wil de staatssecretaris samen met de VEH kwalitatief verantwoorde
standaardontwerpen laten ontwikkelen, zodat particulier
opdrachtgeverschap voor een breder publiek (dus ook voor mensen met
een lager inkomen) toegankelijk wordt. In dit kader zullen middelen
uit het Innovatiebudget van het Investeringsbudget Stedelijke
Vernieuwing (IPSV) ingezet worden, aldus staatssecretaris Remkes.
Daarnaast ondersteunt Remkes initiatieven voor kennisoverdracht zoals
de informatiemarkt Heilige Huisjes van het Nederlands Architectuur
instituut (op 15 en 16 september aanstaande) en de uitgave van een
handboek met praktische tips over particulier opdrachtgeverschap door
de VEH en Architectuur Lokaal. Ten slotte wordt overwogen om samen met
de VEH en de SEV een 'zeggenschapsmeter' te ontwikkelen, die bij
bouwprojecten de mate van invloed van de consument op het ontwerp, de
inrichting en de bouw van zijn woning aangeeft.