OPTA

Slechts het gesproken woord geldt
Embargo tot 28 juni 2001 11.30

NODEN EN NOODZAKEN OP DE TELECOM-MARKT Speech door J.C. Arnbak, voorzitter OPTA

Nationaal Overleg Telecommunicatie, 28 Juni 2001


1




Intro

OPTA heeft als belangrijkste taak ervoor te zorgen dat de telecommunicatiemarkt zo snel mogelijk verandert van een monopolie in een markt met effectieve concurrentie. OPTA houdt toezicht op de naleving van de wet- en regelgeving die deze verandering moet ondersteunen.

Vandaag wil ik twee punten aanstippen in verband met deze effectieve concurrentie. Het eerste punt betreft de gunstige ontwikkelingen in de Nederlandse telecom-markt sinds de liberalisering in 1997. Vervolgens sta ik stil bij een van de belangrijkste middelen waarmee OPTA tracht de concurrentie te bevorderen: de beoordeling van de interconnectie- en de eindgebruikerstarieven. Ik zal uiteen zetten wat het belang is en de gevolgen zijn van deze nieuwe tarieven.

IDe feitelijke ontwikkelingen in de Nederlandse telecom-markt. Hoewel de huidige berichten in de media anders doen vermoeden, is de telecommarkt verreweg de meest dynamische groeimarkt van de Nederlandse ICT-sector.

Nederlandse economie telecomsector

Groei (%) Omzetgroei (%) 25
telecomsector 20 wereldmarkt
15 Nederlandse computerservice 10 economie bedrijven ict-industrie 5

1998 2002 1998 2002

De omzet groeide jaarlijks met 22 %.
Dit is veel hoger dan de twee overige grote ICT-markten, die van de electronica-industrie resp. de computerdienstverlening. De conclusie van het CPB luidt dat de liberalisering van de telecomsector een ongeëvenaard economisch succes is en een belangrijke motorfunctie vervult in de Nederlandse economie, ondanks de huidige malaise. De gebruikersprijzen daalden met ca. 7 % per jaar.


2



Ontwikkeling belkosten via KPN, 1998-2001 /jaar
7000 '98 6000 '99 5000 '00 '01 4000
3000
2000
1000
0 weinig gemiddelde veel internetter Klein- beller beller beller zakelijk

ontwikkeling belkosten via KPN. Bron: Marktmonitor)

Voor de komende periode verwacht het CPB wel een lagere jaarlijkse groei van de telecommarkt, van rond de 9%. De initiële monopoliewinsten zijn inmiddels afgeroomd door de toenemende concurrentie (internationaal en nationale vaste telefonie; mobiele telefonie), of door tariefmaatregelen van OPTA in die deelmarkten waar nog geen keuzevrijheid voor de eindgebruikers is. Toch blijft de telecommunicatie-markt de grootste groeier in de ICT-sector, mede door de nog altijd grote groei van internet, het hoge investeringsniveau en de gestegen werkgelegenheid.

De huidige malaise in de ICT-sector wordt dikwijls in verband gebracht met de UMTS-veilingen. Dat is een nogal oppervlakkige en provinciale gedachtegang: de malaise begon in de Verenigde Staten, waar destijds nog geen 3G-veilingen waren geweest, en hield verband met het ineenstorten van de dotcom-verwachtingen van de venture capitalists en de bijbehorende exorbitante groei- en overnameplannen. Kapitaalverschaffers hebben vooral daarom vertrouwen verloren in investeringen in de sector. De telecommunicatie-wereld lijdt daar als geheel onder. Vermogen is duurder geworden. De financiële lasten van investerende bedrijven zijn daardoor hoog. Deze situatie wordt uiteraard niet beter door de irrationeel hoge biedingen op UMTS- vergunningen in enkele EU-lidstaten.
Maar de resulaten op de nationale telecommunicatiemarkten, in termen van omzet, zijn echter nog steeds goed. KPN heeft, net als andere ondernemingen, ook haar aandeel gehad in de groei van de Nederlandse telecommunicatiemarkt. Operationeel presteert het bedrijf in Nederland goed.

Nieuwkomers hebben het in het algemeen een stuk moeilijker dan de zittende incumbent, omdat hun operationele resultaten nog niet opwegen tegen de forse aanloopverliezen. Nu ook de financieringskosten stijgen voor de marktpartijen is het des te belangrijker om de concurrentie te bevorderen.


3



IIHiermee kom ik bij het tweede deel van mijn speech. In dit deel zal ik u op de hoogte brengen van de nieuwe interconnectietarieven en eindgebruikerstarieven en de gevolgen hiervan voor aanbieders en consumenten. Zowel de interconnectietarieven als de eindgebruikerstarieven moeten kostengeoriënteerd zijn. Dat wil zeggen: gebaseerd op de kosten van KPN, inclusief een redelijk rendement. De tarieven mogen dus niet te hoog zijn, maar ook niet te laag. Indien het verschil tussen eindgebruikerstarieven en interconnectietarieven te klein wordt, dreigt er prijssqueeze

De winstmarge van de concurrerende telecomaanbieders wordt dan te klein om effectief te kunnen concurreren met KPN. Door de prijssqueeze is er geen concurrentie op de markt voor telefoonverkeer binnen de regio ontstaan. Carrier-(pre)select-aanbieders en andere telco's worden hierdoor benadeeld. Het college heeft, in samenwerking met de NMa, in februari 2001 richtsnoeren uitgebracht waarin wordt aangegeven wanneer er sprake is van prijssqueeze.

In april heeft OPTA richtsnoeren gepresenteerd over de bepaling van de interconnectietarieven per 1 juli van dit jaar

Voor terminating acces diensten, het afleveren van verkeer is, in samenwerking met marktpartijen, een nieuw model ontwikkeld. Voor originating diensten, het ophalen van verkeer, blijft het EDC-model van KPN uitgangspunt. In het nieuwe model, het BULRIC-model, zijn de kosten van een hypothetische efficiënte operator maatgevend. Bij EDC zijn het echter de feitelijk door KPN gemaakte kosten. OPTA heeft voor deze differentiatie gekozen omdat er voor terminating access geen alternatief is. Bij originating diensten kan een aanbieder wel zelf kiezen om zijn klanten direct aan te sluiten.


4



Per 1 juli gelden de volgende interconnectietarieven:

Terminating acces (EDC -> BULRIC)

gemiddeld
Tarieven in tarief 2001 verschil Starttarief Verkeerstarief centen per minuut (EDC) piek dal wnt nationaal 2,1 - 30 % 2,4 2,1 1,1 0,8

regionaal 1,6 -30 % 1,7 1,7 0,8 0,6

lokaal 1,2 - 8 % 1,3 1,3 0,6 0,5

Uit deze tabellen valt het volgende af te leiden:

-de terminating tarieven dalen fors

-de tarieven voor originating acces dalen gemiddeld eveneens. Uit de tabel blijkt dat de Carrier Selecttarieven voor nationaal en regionaal (licht) dalen. De tarieven voor lokaal zullen t.o.v. huidige tarieven stijgen. Hierbij wil ik graag twee opmerkingen maken.


1) Allereerst: de stijging van de lokale originating tarieven is niet onredelijk. Vorig jaar zijn de lokale tarieven enorm gedaald, met bijna 30%, op grond van een Europese Benchmark. Dit jaar wordt pas uitgegaan van een echt kostentoerekeningssysteem, waardoor de tarieven stijgen.

2) De stijging van de lokale tarieven wordt deels ook veroorzaakt doordat KPN nu meer kosten maakt om nummercentrales gereed te maken voor lokale toegang van concurrenten.

Een belangrijke reden voor het ontstaan van prijssqueeze zijn de zogenaamde wholesale specifieke kosten. Dit zijn bedrijfskosten die KPN maakt ten behoeve van het interconnectieverkeer en doorberekent in de interconnectietarieven aan andere telco's. Maar omdat KPN niet bij zichzelf interconnectie inkoopt, levert zij zelf geen dekking voor de wholesale specifieke kosten. Ook in de bestaande kostengeoriënteerde eindgebruikerstarieven komt deze kostencomponent bij KPN niet voor.


5



Terminating en originating acces

terminating

netwerk point of netwerk a b A interconnection B Eind- terminating gebruiker

netwerk carrier select netwerk a b A operator (16xy) B Eind- originating terminating gebruiker

De verwachting is dat de Europese Commissie met de nieuwe ONP regels naar een systeem wil waarbij de incumbent netwerkdiensten inkoopt bij zichzelf, tegen precies dezelfde voorwaarden als haar concurrenten dat moeten doen. Voor een dergelijk "inkoopmodel" is overigens een systeem nodig waarbij de onderneming juridisch of boekhoudkundig gesplitst wordt in een retail en een wholesale deel. In dit toekomstige beleid koopt KPN bij zichzelf in, op precies dezelfde wijze als de andere operators bij haar inkopen. Dit leidt tot gelijkwaardige concurrentie, omdat KPN in dezelfde positie komt als de andere partijen die van haar net gebruikmaken.

In de gekozen interconnectiesystematiek van het college wordt nu al een voorschot genomen op dit toekomstige beleid van de Commissie. Er wordt een situatie nagebootst alsof KPN bij zichzelf interconnectie inkoopt. De wholesale specifieke kosten worden dan over een veel groter aantal minuten verdeeld. Het bedrag in de interconnectietarieven aan wholesale specifieke kosten per minuut daalt hierdoor dan ook sterk. Hierdoor vermindert de squeeze. Aangezien KPN nu ook interconnectie "bij zichzelf" inkoopt en daarmee bijdraagt aan de wholesale specifieke kosten, nemen haar kosten ook binnen retail toe. Toezicht op de eindgebruikerstarieven vindt plaats door middel van het price cap systeem. Afspraken over de verlaging van de eindgebruikerstarieven binnen de price cap gaat uit van een "vaste" pot van kosten. Door het inkoopmodel neemt de kostenbasis waar de price cap op gebaseerd is, toe. Het stelsel van price cap-afspraken wordt daarom gecorrigeerd voor de toegenomen kosten. Deze correctie dient vorm te krijgen door een dusdanige verlaging van de price cap verplichting van KPN dat zij geen voor- of nadelig effect ondervindt van de gewijzigde manier van toewijzen van `wholesalespecifieke kosten'. Daarom is de gewijzigde kostentoerekening omzetneutraal. Om de squeeze geheel op te lossen, heeft OPTA een herbalancering van de lokale eindgebruikerstarieven voorgesteld: een verlaging van het starttarief en een verhoging van het verkeerstarief. Dit vermindert de prijssqueeze omdat er momenteel ruime marges bestaan op het


6



starttarief, maar kleine of negatieve marges op het verkeerstarief. De herbalancering zorgt voor een dusdanige middeling dat er geen negatieve marges meer zijn op de verkeerstarieven. De herbalancering is omzet- en kostenneutraal. De kosten blijven voor de gemiddelde klant gelijk, net als de omzet van KPN.
Alleen eindgebruikers die lang bellen, zoals internetters, zullen een klein nadeel ondervinden. Kortbellers gaan er op vooruit. Door de herbalancering zullen zij niet meer de internetters en andere langbellers subsidiëren.

Verkeer binnen de regio (belbasis)

Starttarieven in centen Tarieven voor verkeer in centen

2000 2001 2000 2001 in fl in fl in euro in fl in fl in euro

piek 10 7,71 3,5 5,62 6,25 2,84 dal 10 7,71 3,5 3,05 3,31 1,50

weekend 10 7,71 3,5 2,05 2,20 1,00

Zoals u ziet zal de starttik dalen van 10 cent naar 7,7 cent. De verkeerstarieven gaan met ongeveer 10 procent omhoog. Dit heeft tot gevolg dat gesprekken in de piek die korter zijn dan drie-en-eenhalve minuut goedkoper zijn dan voorheen. Gesprekken in de dal zijn goedkoper tot 8 minuten en gesprekken in de nacht of het weekend zijn goedkoper tot een kwartier.

OPTA heeft met het huidige pakket maatregelen, de verlaging van de interconnectietarieven, het toerekenen van wholesale specifieke kosten aan retailminuten, en een herbalancering van de eindgebruikerstarieven, de squeeze opgelost.

Wat betekent dit nu voor aanbieders en gebruikers van telecommunicatiediensten in Nederland?

Marktpartijen

Inkoopkosten voor operators dalen en de eindgebruikerstarieven worden geherbalanceerd. Daardoor vermindert de squeeze en worden mogelijkheden voor concurrentie op de lokale markt vergroot.

Een verlaging van KPN's terminating tarieven zal leiden tot een meer algemene verlaging van tarieven in de terminating markt. Telco's brengen elkaar namelijk, naar een beslissing van OPTA, ongeveer dezelfde tarieven in rekening.


7



Het leeuwendeel van het internetverkeer wordt afgewikkeld via het terminating model. Veel ISP's ontvangen van de telco's kick backs, die gefinancierd worden uit de terminating vergoedingen. Een verlaging van de terminating vergoeding leidt tot lagere kickbacks, waardoor "gratis" internet nog meer onder druk komt te staan. OPTA vindt dit geen slechte ontwikkeling. Immers, bij gratis internet is er sprake van vormen van subsidie door andere bellers. Voor (te) goedkope internetdiensten wordt meebetaald door telefonerende klanten, zelfs door die vele klanten die helemaal geen gebruik maken van internet.
Door de tariefsverandering van terminating acces worden andere business cases interessanter voor aanbieders, en daarmee andere modellen van afwikkeling van internettoegang, bijvoorbeeld op basis van 06760 uitkoppeling dat al lang beschikbaar is. De afweging om naar een ander business model over te stappen wordt door veel factoren bepaald en kan per aanbieder anders uitpakken. OPTA ziet wel een aantal voordelen in andere modellen voor internet afwikkeling. Die nieuwe modellen zullen in de praktijk er toe leiden dat de aanbieders van internetdiensten geheel onafhankelijk van KPN kunnen zijn wat betreft het factureren van de eindgebruiker. Daarmee worden alternatieve tariefschema's en innovatieve diensten voor de consument mogelijk. Denk aan een internettende scholier die op woensdagmiddag minder betaalt dan op andere dagen.

OPTA onderkent uiteraard dat aanbieders de gelegenheid moeten krijgen om, indien gewenst, hun businessplannen aan de nieuwe situatie aan te passen en eist in die gevallen een zekere overgangsperiode. De tarieven worden in die gevallen pas later van kracht.

De consequenties voor de eindgebruikers

-Voor de gemiddelde consument is het effect van de herbalancering van de tarieven neutraal. Voor de consument en zakelijke gebruiker van telefonie gaan de kosten om kort te bellen omlaag.


-Diegene die lang bellen, vooral internetters, zullen iets meer gaan betalen. Met de noodzakelijke herbalancering verdwijnt het effect dat de kortbellers de langbellers subsidiëren. Overigens betekent dit niet automatisch dat internetten per saldo duurder wordt. Zoals ik al aangaf, kunnen binnen de vele alternatieve vormen van afwikkeling van internetverkeer nieuwe tariefschema's ontstaan. Die kunnen uiteindelijk leiden tot innovatieve of meer aantrekkelijk geprijsde internetdienstenpakketten voor de consument.

Klanten van aanbieders die nu al via originating access op het internet zijn aangesloten, krijgen mogelijk met dalende tarieven te maken. De prijs voor de klanten die via de traditionele weg internettoegang hebben is afhankelijk van de specifieke mix van kosten en opbrengsten van hun eigen aanbieder.


-De herbalancering leidt tot meer mogelijkheden voor concurrenten en daarmee ook tot meer keuze voor consumenten. De burgers en bedrijven in Nederland profiteren daarvan.

Dat KPN in de toekomst bij zichzelf interconnectiediensten gaat inkopen is essentieel voor effectieve concurrentie. Kosten voor KPN Retail nemen hierdoor iets toe. Aangezien hier al dit jaar een voorschot op zal worden genomen zal de tariefdaling van komend jaar iets lager zijn dan aanvankelijk werd verwacht.


8



Concluderend:

De interconnectietarieven zijn gedaald.
De prijssqueeze is opgelost
De concurrentie wordt verbeterd
De consument wordt er beter van

You ain't seen nothing yet en u hoort nog van ons.

Ik dank u voor uw aandacht.


9