Inleiding van Klaas van den Doel, voorzitter van het CBL, tijdens de algemene ledenvergadering van Fresh World op 26 juni 2001

Goedemiddag dames en heren. Mijn naam is Klaas van den Doel en ik sta hier als voorzitter van het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel, de koepelorganisatie van de supermarkten in Nederland. Normaal kan ik met deze inleiding over mezelf volstaan. Echter in uw gezelschap is het misschien verstandig iets meer over mijn roots te vertellen. Ik ben geboren op Goerree Overflakkee, mijn vader was landbouwer en handelaar in landbouwproducten. Kortom tot pakweg mijn 25ste jaar ben ik werkzaam geweest in de landbouw in de ruimste zin van het woord. Door mijn vrouw ben ik in het kruideniersvak terechtgekomen. Haar ouders hadden een levensmiddelenzaak in Ouddorp.

Als voorbereiding op mijn presentatie hier vandaag heb ik via het internet even gekeken welk eluster gezelschap ik vandaag moest toespreken. Los van het feit dat duidelijk is aangegeven wie de leden zijn van Fresh World ben ik eerlijk gezegd niet zoveel wijzer geworden. Of het moet zijn dat wordt aangegeven dat Barendrecht het grootste handels centrum in Groenten en Fruit is. Wat ik wel wat miste is het antwoord op de vraag waar u met elkaar voor staat als het gaat om kwaliteit, voedselveiligheid, duurzaamheid enz. Thema's die de Nederlandse voedingsmiddelen industrie, groothandel en detailhandel sterk bezig houden.

Ik ben hier vandaag omdat u mij heeft gevraagd iets te vertellen over de supermarktsector en de gevolgen van MKZ. Het thema wat u mij hebt meegegeven is: Houden we de MKZ uit de AGF. Ik zou dit eigenlijk graag wat willen aanpassen en maak daar dan ook van: Hoe winnen we het vertrouwen van de consument weer terug in ons voedsel. Het is alweer zo'n 3 maanden geleden toen de MKZ-ellende uitbrak in Nederland. Een grote crisis voor de gehele voedingssector. Het hele land was in rep en roer en op de winkelvloer was dit ook te merken. Consumenten gingen hamsteren. Naast vele pakken melk werd extra vlees, babyvoeding, dierenvoeding en zelfs appelmoes ingekocht. Gelukkig duurde het totale vervoersverbod maar een aantal dagen. Het CBL had van uur tot uur contact met het ministerie van Landbouw over de gevolgen van MKZ op de aanvoer van producten bij de supermarkten. Met name voor de inkoop van vlees had het vervoersverbod grote gevolgen.

Gelukkig waren de gevolgen van de MKZ-crisis voor de tuinbouwsector minder zwaar, met uitzondering van bedrijven gevestigd in het besmette gebied. Misschien zijn de directe gevolgen voor uw sector niet groot, maar de indirect gevolgen wel: de MKZ-crisis heeft het onderwerp voedsel en de productie van voedsel hoog op de politieke agenda gezet en vaak is dit onderwerp op het bord van de consument verschenen. En die consument is onze meester. Supermarkten zijn vertalers van consumentenwensen. Wij zijn de inkoopagent van de consument. Als wij dit niet zouden zijn en alleen producten zouden verkopen die we zelf leuk of lekker vinden, dan zouden we de tent snel kunnen sluiten.

Dat geldt ook voor vers. Het leeuwendeel van alle versproducten wordt via de supermarkt aan de consument gebracht. En dat percentage groeit nog steeds. Logisch, want klanten komen elke dag bij ons over de vloer. Vier miljoen per dag. Een supermarkt kan niet zonder uw producten. Vers, vers en nog eens vers, daar draait het allemaal om in de supermarkt van vandaag. Over een paar jaar bestaat meer dan 60% van ons assortiment uit vers. De kwaliteit en de uitstraling van de versafdelingen bepalen het imago van de hele winkel. Het is een visitekaartje van de supermarkt. De AGF afdeling en daarmee de AGF sector is voor het supermarktassortiment van eminent belang. Het is een afdeling die veel aandacht vraagt, veel zorg maar wanneer de supermarkt instaat is om die aandacht en zorg te geven is het ook voor het rendement van de supermarkt een heel belangrijke afdeling.

Mensen die bij ons op die afdelingen werken moeten over vakmanschap beschikken en een groot gevoel voor verantwoordelijkheid. Bij ons, gaat het net als bij u, ook om productiviteit, opbrengst per medewerker. Echter, het mag nooit ten koste van de kwaliteit gaan. Het zijn bij ons vaak de beste mensen die de versafdelingen runnen. Met name bij vers fungeert de supermarktformule als merk, omdat echte merken in vers vaak ontbreken.

Dames en heren,
De consument is grillig in zijn aankoopgedrag. Er zijn geen vaste aankooppatronen meer. Woensdag gehaktdag, ik denk dat we dat nog maar weinig tegenkomen. Menig consument loopt tegenwoordig zoekend door de supermarkt en vraagt zich af: "Wat zullen we vandaag weer eens eten?". En laat zich beïnvloeden door wat hij op dat moment in de supermarkt onder ogen krijgt. Boodschappen doen wordt daarmee veel meer een impulsieve en gevoelsmatige aangelegenheid: loopt het water me in de mond of niet? Een aantrekkelijke presentatie speelt daarbij een belangrijke rol. Toegevoegde waarde, dat is waar het om gaat, daar liggen de kansen. We verwachten van uw sector dat ze meedenkt en inspringt op de trends. Dat ze de supermarkt verrassen met nieuwe producten, zodat de supermarkt zijn klanten weer kan verrassen. Innovatie. Daar moeten we het met z'n allen van hebben. Nogmaals, wij zijn de inkoopagent van de consument en niet het doorgeefluik van de producent. De afgelopen jaren heeft de AGF afdeling in de supermarkt een geweldige verandering ondergaan. De aanvoer van producten is niet meer lokaal, regionaal of seizoen bepaald Mede door uw inspanning liggen producten uit de hele wereld in de supermarkt. Een rijk assortiment met veel producten die dankzij de import het gehele jaar rond verkrijgbaar zijn. Wij, maar ook u, gaan er vanuit dat de wereld onze inkoopmarkt is, mits voldaan wordt aan de eisen die we aan de producten stellen. Veiligheid en duurzaamheid zijn daarbij steekwoorden. U, als importeur of grossier, zult in de toekomst veel meer dan nu het geval is, verantwoordelijkheid moeten nemen voor de controle van deze producten op bijvoorbeeld, teeltmethodes, gebruik van meststoffen en het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Een affaire zoals we hebben gehad met druiven en aardbeien mag niet meer voorkomen. De consument eist veilig voedsel en terecht vinden wij als supermarkt branche.

U zult daarom veel dieper de keten in moeten dan vroeger. U zult moeten weten hoe de producten tot stand gekomen zijn. Die dans kunt u niet ontspringen. Een tweede belangrijke ontwikkeling in de AGF sector is het bewerken van producten. Dit neemt een grote vlucht en u weet het. Ook hier spelen versheid, en veiligheid een buitengewoon belangrijke rol. Een gesloten koelketen, het uitsluitend verwerken van de beste producten zijn daarbij slechts rand voorwaarden. Deze ontwikkeling zal naar onze mening de komende jaren in versnelde mate doorgaan. Naar mijn mening duurt het niet eens zo lang meer of de kinderen weten niet meer hoe een krop sla er uit ziet. Dan is sla in de ogen van de jeugd, groene sliertjes in een zakje in de koeling van de supermarkt. We moeten het zover niet laten komen, we zullen in de toekomst veel meer dan nu het geval is informatie moeten geven over het ontstaan van een product. De teelt methode en de zorg communiceren waarmee een product omgeven wordt.

Informatie en communicatie worden dan ook belangrijke thema's voor de toekomst om het vertrouwen van de consument te houden. Belangrijk is natuurlijk dat we 100% zeker zijn van de herkomst en kwaliteit van de producten.

Recent heeft een commissie onder leiding van oud Rabo-voorzitter Wijffels een rapport uitgebracht over de toekomst van de veehouderij in Nederland. De commissie wil de agrarische sector maar liefst 10 jaar de tijd geven om zich aan te passen aan de wensen van de consument. Die consument zou daar dan wel meer voor moeten gaan betalen. Saillant detail is overigens dat het juist de Rabobank is geweest die de boeren en tuinders stimuleerde om maar vooral meer en meer te produceren? Maar waarom moet de consument 10 jaar wachten? Elk goed lopend bedrijf speelt direct in op de wensen uit de markt. Als je daar 10 jaar over doet, dan kun je het wel vergeten! Een product hoort gewoon veilig te zijn. Anders dan de commissie Wijffels zegt moet de consument daar niet extra voor hoeven te betalen. Wij vinden het niet meer dan logisch dat voedselveiligheid gegarandeerd is. Producten die niet veilig zijn horen niet in het schap thuis.

Het is dan ook van de zotte dat de commissie Wijffels de consument en in het kielzog de supermarkten uit maakt voor koopjesjagers. Steeds opnieuw proberen allerlei groeperingen in de samenleving hun eigen falen af te wentelen op de Supermarkten. Zwarte Pieten noemden wij dat vroeger als kinderen! Supermarkten zijn de inkoopagent van de consument en niet het doorgeefluik van de producent, importeurs of grossiers. Op concurrentie op het gebied van voedselveiligheid, zoals minister Brinkhorst voorstelt, zit de consument niet te wachten. Voedselveiligheid hoort niet in de aanbieding. In tegendeel, voedselveiligheid is een basis voorwaarde. In hun streven naar een zo'n veilig mogelijk product willen de supermarkten juist hun kennis nationaal en internationaal delen. Die kennis willen we ook graag met u delen. Wij vinden dat u onderling die kennis ook zou moeten delen. Fresh World zou daar mogelijk een platform voor kunnen zijn.

Een zaak waar het CBL sterk voor ijvert is één voedselveiligheidloket bij de overheid. Het feit dat twee ministeries zich met voedselveiligheid bezighouden, belemmert supermarkten om in tijden van een calamiteit snel te kunnen reageren. Een knelpunt dat zich tijdens de dioxine-affaire openbaarde. Een verdeling van bevoegdheden binnen de overheid werkt in een crisissituatie niet. Er moet duidelijk één ministerie worden aangewezen, dat de eindverantwoordelijkheid heeft. Eén autoriteit die snel antwoorden op brandende vragen van de supermarkten kan geven. Het is dan ook jammer dat de Nederlandse Voedselautoriteit voorlopig onder twee ministeries gaat vallen. In het nieuwe Regeerakkoord zal hierover volgend jaar een knoop moeten worden doorgehakt. Het meest voor de hand liggend is dat de NVA bij het ministerie van Volksgezondheid gaat horen.

Dames en heren, de grote terughaalactie tijdens de dioxine-affaire heeft ook het belang van een goede traceerbaarheid aangetoond. Om snel te kunnen reageren op calamiteiten moet snel de juiste informatie beschikbaar zijn over partijen goederen. Internationale regelgeving uit Brussel vereist in de toekomst waterdichte registratie van de herkomst van producten. Binnen de levensmiddelenbranche groeit dan ook de behoefte aan geautomatiseerde systemen voor tracking & tracing. Voor efficiënt tracking & tracing vormt de EAN 128 verzendcode de basis. Deze code vormt de sleutel die ladingdragers zoals pallets, kratten en rolcontainers van een uniek nummer voorziet. Koppeling tussen de uniek genummerde ladingdragers en de automatiseringssystemen van handel en industrie maakt het mogelijk de dagelijkse goederenstromen sneller en beter af te handelen. Vorig jaar zijn ook in uw sector hiervoor pilots gestart.

Supermarkten worden ook steeds meer aangesproken over de verkoop van producten met genetisch gemodificeerde ingrediënten. Het CBL is voorstander voor optimale duidelijkheid naar de consument. Dit wordt bereikt door bronetikettering. Dat wil zeggen dat op het etiket wordt vermeld of er ergens in het productieproces gebruik is gemaakt van genetische modificatie.

Dames en heren, zoals ik al aangaf, marktgericht denken is essentieel. We verwachten dat ook van de agrarische sector. Boeren en tuinders houden van hun vak, net als kruideniers. Maar vaak zijn boeren zo met hun eigen vak bezig dat ze onvoldoende tijd overhouden om te vragen wat de consument wil. Dat kan je ze nog niet eens kwalijk nemen. De overheid, de productschappen, de coöperatie en de RABO hebben de boeren jarenlang verteld dat ze steeds maar meer en meer moeten produceren. Zonder dat ze stilstaan bij de eindgebruiker, de consument.

De supermarkten bestaan bij de gratie van de consument. Wij stellen daarom de consument centraal in onze supermarkten. Als de consument verandert, moeten wij mee veranderen. En de klant van vandaag is anders dan die van gisteren. Consumenten zijn de afgelopen jaren steeds kritischer geworden. Dat kritische wordt nog eens versterkt door alle voedselcrises die er zijn geweest. De consument stelt tegenwoordig veel hogere eisen op dit gebied dan vroeger. Deze eisen vertalen de supermarkten in eisen bij de inkoop.

Consumenten willen antwoord hebben op specifieke vragen. Niet alleen over de samenstelling van producten, maar ook over de manier waarop het tot stand is gekomen. Zijn producten genetisch gemanipuleerd? Wij spreken altijd over gemodificeerd Worden er bestrijdingsmiddelen gebruikt? Is er in het productieland sprake van kinderarbeid ? Allemaal vragen waar we in de toekomst, en die toekomst is dichtbij, antwoord op zullen moeten kunnen geven.

De ene supermarktorganisatie gaat met zijn inkoopbeleid verder dan de andere; het moet passen in de formulefilosofie. Ik hoor van mijn collega's in het buitenland dat ook daar de eisen aangescherpt worden. Op Europees niveau heeft een groep Europese retailers het initiatief genomen en Eurep Gap opgericht. Deze club heeft gezamenlijke standaards opgesteld op het gebied van voedselveiligheid, milieu en diervriendelijkheid. Zeker in het licht van alle recente voedselschandalen een belangrijke zaak. Wil uw sector de boot niet missen, dan moet u zich nu oriënteren op de normen die zijn of worden vastgelegd binnen Eurep Gap.

Een trend die aansluit bij de kritisch wordende consument is het biologische product. Het aanbod neemt alsmaar toe in de supermarkt en een steeds grotere groep consument koopt deze producten. Binnen het CBL zetten de supermarkten zich in voor de stimulering van het biologische product. Door consumenten voor te lichten en het biologische product meer kans te geven op het schap. Dit hebben de supermarktorganisaties vorig jaar afgesproken in het CBL Actieplan Aanpak Stimulering Biologische Verkoop.

Dit actieplan maakt inmiddels onderdeel uit van het Convenant Marktontwikkeling Biologische Landbouw dat minister Brinkhorst recent heeft gesloten. De doelstelling van het Convenant is 5% biologisch in 2004. Voor de uitvoering van het Convenant trekt de minister f 85 miljoen uit. Hiervan in f 10 miljoen bestemd voor reclame en promotie. Bijvoorbeeld om het prijsverschil tussen reguliere en biologische producten te verklaren. Nu is het nog zo dat biologisch een meerprijs heeft. Dit is helemaal niet zo erg, als je maar duidelijk communiceert waar de consument die meerprijs voor betaalt.

Ook is het CBL met steun van het ministerie begonnen met het opzetten van een biologische website: www.biologischinhetschap.nl Supermarkten kunnen deze site gebruiken om hun personeel op een gemakkelijke en toegankelijke manier via internet meer informatie te geven over biologisch. De site zal antwoord geven op de meest gestelde vragen over biologische producten van klanten. Er wordt veel gebruik van de site gemaakt. Sinds de lancering in april hebben al ruim 60.000 winkelmedewerkers de site bezocht.

Dames en heren, ik rond af.
Onze branche staat de laatste jaren in het brandpunt van de belangstelling. De supermarktbranche wordt dikwijls verweten alleen maar voor de prijs te gaan. Onzin. De prijs is belangrijk, maar altijd in relatie tot alle hiervoor genoemde punten. Ook u wordt meer en meer geconfronteerd met deze nieuwe ontwikkelingen. Grossiers, importeurs en ver- en bewerkings bedrijven zullen steeds meer naar de bron moeten om alle vragen van de consument te kunnen beantwoorden. Om calamiteiten te voorkomen. Dat vraagt kennis, alertheid en steeds intensievere controle. U speelt uw eigen rol in dit krachten veld. Dat moet vooral zo blijven. Echter samen zullen we moeten werken aan een verdere professionalisering van de sector. Daar gaan we voor, daar staan we voor. Ik wens u veel succes.

dinsdag 26 juni 2001