Reza Sam:
'Iran mag dan een onbegrijpelijk land zijn, hier zet ik ook mijn
vraagtekens.'
Zeven jaar geleden vluchtte hij naar Nederland, maar nog steeds
verkeert de Iraanse journalist Reza Sam in grote onzekerheid of hij
mag blijven. Het Ministerie van Justitie heropende het onderzoek omdat
de authenticiteit van een document in twijfel was getrokken. En dat,
terwijl Reza Sam in februari nog in het gelijk werd gesteld door de
Rechtbank. De NVJ reageert geschokt.
Een A-status leek in februari dichterbij dan ooit. De Rechtbank in Den
Bosch verklaarde toen het beroep van Reza Sam gegrond tegen het
besluit van de Staatssecretaris van Justitie om hem geen asiel te
verlenen. Maar terwijl Reza Sam in afwachting was van de verdere
asielprocedure, kreeg hij op 20 juni het bericht dat het onderzoek
door de staatssecretaris van Justitie was heropend. Advocaat Uco
Koopmans reageert furieus. 'De IND maakt zich schuldig aan het
geestelijk mishandelen van mijn cliënt. De beoordeling van het
asielverzoek is ambtelijk broddelwerk.'
Al op 12 maart verzocht justitie aan het Ministerie van Buitenlandse
Zaken om een nader onderzoek naar de authenticiteit van een document
dat Reza Sam in het verleden had overlegd. Deze brief van het
Persagentschap van de Iraanse Republiek zou verdenkingen bevatten
jegens Reza Sam. Op basis van onderzoek trok buitenlandse zaken dit
ernstig in twijfel en gaf justitie op 26 april antwoord in een
individueel ambtsbericht. Reza Sam en zijn advocaat werden al die tijd
niet geïnformeerd over het opnieuw laten uitvoeren van dit onderzoek.
De IND geeft nu toe dat het individuele ambtsbericht niet in het
dossier van Reza Sam terecht is gekomen. 'De onbeschofte en grenzeloos
slordige wijze, waarop de IND meent ook deze zaak te kunnen behandelen
zal zeker aanleiding geven tot nadere stappen', aldus Koopmans. Na
overleg met zijn cliënt gaat Koopmans hoogstwaarschijnlijk in beroep.
De NVJ zag in Reza Sam het voorbeeld voor journalisten die in eigen
land hun leven riskeren voor een grotere persvrijheid. NVJ-voorzitter
Ron Abram reageert geschokt over de gang van zaken. 'Dit duurt nu al
zeven jaar. De NVJ heeft in de afgelopen jaren herhaaldelijk aandacht
gevraagd voor zijn zaak. Ook hebben we de toenmalige staatssecretaris
Cohen vergeefs verzocht om een toelichting. Het is een regelrechte
schande. Klaarblijkelijk maakt de opvolgster van Cohen dezelfde fout.
In de afgelopen jaren zijn alle bezwaren van de staatssecretaris
weerlegd. De NVJ verkeerde in de veronderstelling dat nadat de rechter
de beschikking had gekraakt in februari, de A-status van Reza Sam
veilig was gesteld. Nu begint de staatssecretaris weer helemaal
opnieuw en volgt kennelijk de IND, de dienst die niet wil erkennen dat
ze prutswerk levert. Dit is het geval van één journalist, maar als dit
maatgevend is voor het niveau waarop asielaanvragen worden behandeld,
dan is er iets heel alarmerends aan de hand.'
Uco Koopmans noemt deze ontwikkeling sarren, omdat de IND al twee maal
door de Rechtbank in het ongelijk is gesteld. 'Ze willen gewoonweg
niet toegeven dat ze slordige beslissingen hebben genomen. Ze willen
nu met de heropening van het onderzoek perse hun gelijk. Maar het gaat
wel over de ruggen van mensen. En dat is het ergste. Weer een
verblijfsvergunning weigeren, is niet meer humaan.'
Het geduld van Reza Sam wordt danig op de proef gesteld. 'Iran mag dan
een onbegrijpelijk land voor jullie zijn, maar hier zet ik ook mijn
vraagtekens.' Na februari bleef het ijzingwekkend stil omtrent de
voortgang van de asielprocedure. Advocaat Koopmans diende begin mei
een klacht in bij de IND, waarop deze beloofde Reza Sam uiterlijk voor
18 juni in te lichten. Reza Sam: 'Dit wachten is misschien wel het
allermoeilijkst. Als ik vandaag niet weet waar ik aan toe ben, hoe kan
ik dan aan mijn toekomst denken?'
Reza Sam raakte in 1994 betrokken bij een omstreden petitie van 134
Iraanse schrijver die de overheid opriep een einde te maken aan de
censuur. Enkele ondertekenaars werden vermoord, anderen liepen
levensgevaar. Reza Sam verliet het land, toen uitlekte dat zijn vrouw
asiel in het buitenland had aangevraagd. De journalist en zijn vrouw
en twee kinderen leefden jarenlang in onzekerheid of ze in Nederland
mochten blijven.
Al die tijd woont het gezin in een caravan in het asielzoekerscentrum
in Den Bosch. Ze hebben geluk dat ze een gezin vormen en de kleine
ruimte niet hoeven te delen met andere nationaliteiten. 'Op een klein
oppervlak leven mensen met allemaal hun eigen problematiek. Daar is
geen ontsnappen aan. Daarom vind ik het ook zo schrijnend dat
asielzoekers zo negatief worden afgeschilderd in de Nederlandse media,
alsof we criminelen zijn. Misschien kan de NVJ haar best doen om een
einde te maken aan onterechte negatieve beeldvorming.'
In Iran loopt Reza Sam nog steeds gevaar. Hij noemt het zelf een
smeulend land en niemand weet wanneer het vuur weer oplaait. De
verkiezingsdag in Iran een maand geleden was voor hem geen reden tot
juichen. President Mohammad Khatami mag dan hervormingsgezind zijn en
daarom populair bij het volk, van grote veranderingen is het nog niet
gekomen. De economie is dramatisch slecht en van persvrijheid is geen
sprake. 'Als ik mijn broer bel, laat ik hem het woord doen. Onze
gesprekken worden nog altijd afgeluisterd en hij weet tot hoever hij
kan gaan. Ik wil hem niet in gevaar brengen.'
Zolang de geestelijk leider boven de wet staat, kan er geen sprake
zijn van democratie, vindt Reza Sam. Verkiezingskandidaten, ook
Khatami, worden aangewezen door een machtige geestelijke raad. Elke
wetgeving die niet bevalt, kan worden teruggedraaid. Daarmee blijft de
invloed van een president beperkt. 'Khatami is de minst slechte van
alle kandidaten. Hij heeft de rol van een stiefmoeder die erg probeert
haar best te doen.'
Dagelijks hoort Reza Sam over de gevolgen van de beknotte persvrijheid
in Iran. Vorig jaar werden meer dan dertig kranten en tijdschriften
verboden. Hij kent vele voorbeelden van aanslagen en wantoestanden.
'Ook op dit moment zitten meer dan tien Iraanse journalisten gevangen.
Een journalist is geëxecuteerd, omdat hij de naam van de profeet
Mohammed in spreektaal spelde. Het is wettelijk verboden om met
buitenlanders over politiek of economie in Iran te praten. Op internet
is recent een website over islam verboden. De makers waren namelijk
geen islamitische autoriteit.'
De laatste jaren doen journalisten een voorzichtige poging zich te
organiseren, maar volgens Reza Sam hebben ze nauwelijks gezag. 'Het
enige wat ze kunnen doen is gezamenlijk wegen te vinden om toch hun
werk te kunnen doen.' Toch ziet hij een minieme vooruitgang. 'Er zijn
manieren om kritische noten tussen de regels te schrijven.
Journalisten laten zich niet meer louter dicteren door het officiële
Iraanse persbureau INRA, maar worden zelf actief.'