Kraamkamer peroxisomen ontdekt
NWO-onderzoekers van het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam
hebben samen met Utrechtse celbiologen bij toeval ontdekt hoe
peroxisomen ontstaan. De rugbyvormige celorganen die de spijsvertering
van de cel verzorgen, blijken buisvormige voorlopers te hebben. De
voorlopers ontspruiten aan het verdeelstation van de cel, het
endoplasmatisch reticulum.
De Amsterdamse onderzoekers kwamen het ontstaan van de peroxisomen op
het spoor dankzij waarnemingen van Utrechtse celbiologen. De
Utrechters bekeken elektronenmicroscopische foto's van een speciaal
soort muizencellen. Ze zagen buisvormige structuren die nog nooit
eerder in deze muizencellen waren waargenomen. De structuren leken
iets te maken te hebben met peroxisomen. De Utrechtse celbiologen, die
zich hoofdzakelijk richten op andere celorganen, waarschuwden hun
Amsterdamse collega's, specialisten op het gebied van peroxisomen.
Met een antilichaam markeerden de Amsterdamse biochemici Pex13p, een
eiwit dat aanwezig is in het omhulsel van volgroeide peroxisomen. Met
behulp van immuno-elektronenmicroscopie zagen de onderzoekers dat het
eiwit niet alleen in het membraan van volgroeide peroxisomen aanwezig
was. Ook in losse buisvormige structuren en in buisjes die nog
vastzaten aan het verdeelstation van de cel, het endoplasmatisch
reticulum kwam het peroxisoom-eiwit voor. De resultaten tonen aan dat
het verdeelstation van de cel een hoofdrol speelt in het leveren van
omhulsels voor peroxisomen.
De biochemici gaan er van uit dat de buisvormige structuren niet
alleen bij muizen voorkomen, maar bijvoorbeeld ook bij de mens en bij
de veel in onderzoek gebruikte bakkersgist. Dat vermoeden wordt
versterkt doordat volgroeide peroxisomen in verschillende soorten
organismen grote overeenkomsten vertonen in opbouw, vorm, inhoud en
functie.
Peroxisomen zijn celorganen die een rol spelen in de spijsvertering
van de cel. Talloze groepen over de wereld bestuderen de celorganen om
te ontrafelen hoe de cel in elkaar zit. Baby's bij wie deze organellen
ontbreken, overlijden vaak al binnen enkele maanden. Kinderen met
slecht werkende peroxisomen vertonen een achterstand in groei en op
mentaal vlak.
De muizencellen die de sleutel vormden tot de ontdekking zijn
zogenaamde dendritische cellen. Dendritische cellen zijn voorlopers
van macrofagen. Dat zijn cellen die betrokken zijn bij het
afweermechanisme van het lichaam. Dendritische cellen hebben dus niets
te maken met dendrieten, zenuwuitlopers.
Nadere informatie bij:
* An Stroobants (AMC, Afdeling Biochemie, inmiddels werkzaam bij de afdeling Klinische Chemie)
* tel. 020 5668504 of 020 5665159 (secretariaat Biochemie), fax 020 5669120 (Klinische Chemie)
* e-mail a.k.stroobants@amc.uva.nl
* Promotie 22 juni
Amsterdamse NWO-onderzoekers zagen op foto's van muizencellen de vorming van peroxisomen. Ovaalvormige peroxisomen (P) zijn omringd door staafvormige exemplaren. De pijlen geven aan waar de staafvormige peroxisomen overlopen in het endoplasmatisch reticulum. De zwarte stippen in figuur 1 tonen het membraaneiwit Pex13. De stippen in figuur 2 en 3 geven eiwitten weer die niet aan het membraan gebonden zijn.
Foto gebruiken met bronvermelding 'AMC, Biochemie'