NED. KANKERBESTRIJDING-KWF
Toespraak uitreiking Prof. Muntendamprijs 2001 aan prof. Voute
Toespraak mr. dr. M. Oosting bij de uitreiking van de prof. dr. P.
Muntendamprijs
aan prof. dr. P.A. Voûte op 16 juni 2001 te Roermond
Dames en heren,
Het bestuur van de Nederlandse Kankerbestrijding/Koningin Wilhelmina
Fonds heeft de Muntendamprijs 2001 toegekend aan prof. dr. P.A. Voûte.
Volgende week donderdag gaat hij met pensioen. Maar tot dan is hij nog
als kinderarts verbonden aan het Emma Kinderzieken-huis AMC te
Amsterdam.
De Muntendamprijs die hem is toegekend is een KWF-onderscheiding voor
iemand met bijzondere verdiensten voor de kankerbestrijding. De prijs
is ingesteld in 1975 als blijk van waardering voor prof. dr. P.
Muntendam die van 1968-1975 voorzitter was van de Stichting Koningin
Wilhelmina Fonds. De prijs bestaat uit een oorkonde en een penning.
Tevens mag de winnaar in overleg met het bestuur van het KWF een
bedrag van f 50.000,- bestemmen voor een doel binnen de
kankerbestrijding. Straks zal prof. Voûte dit doel bekend maken.
Het is de 27e keer dat de Muntendamprijs wordt toegekend. Maar het is
voor het eerst, dat iemand wordt onderscheiden die ooit bestuurslid is
geweest van de Vereniging Koningin Wilhelmina Fonds. Om precies te
zijn van 1973-1988, waarvan de laatste vier jaar als vice-voorzitter.
Ongetwijfeld is prof. Voûte een zeer verdienstelijk bestuurslid
geweest, maar de verdiensten waarvoor hij vandaag de Muntendamprijs
ontvangt, liggen op een geheel ander terrein, dat van jeugdkanker
oftewel de kinderoncologie.
Een aantal van u herinnert zich prof. Voûte wellicht nog van de
NCRV-actie 'Geven voor Leven' naar aanleiding van het 25-jarig
jubileum van het KWF in 1974. Vanaf die tijd is hij min of meer het
boegbeeld geweest van de kinderoncologie in Nederland. In de loop der
jaren werd hij van de jonge jeugdkanker-dokter tot, zoals dat wel
deftig wordt gezegd, de 'éminence grise'' van de wereld van de
bestrijding van jeugdkanker.
Als ik prof. Voûte zo noem, maak ik daar meteen twee kanttekeningen
bij. Eén van de dingen waar prof. Voûte voortdurend op heeft gewezen,
is dat de hele kankerbestrijding baat heeft bij wat bereikt wordt op
het gebied van jeugdkanker. Gebleken is, dat zowel nieuwe inzichten in
het ontstaan van jeugdkanker als nieuwe behandelmogelijkheden op dat
terrein, ook van belang zijn voor inzicht in en behandelmogelijkheden
bij kanker bij volwassenen. De wereld van de bestrijding van
jeugdkanker maakt dus deel uit van de wereld van de kankerbestrijding
in zijn totaliteit.
Een tweede kanttekening betreft het begrip 'éminence grise'. Die
aanduiding is misschien wat minder van toepassing op iemand die ook
als 64-jarige nog elk jaar minstens één marathon loopt. Waarbij hij
dan in een kleine drie uur een afstand aflegt van zeg maar op en neer
van Roermond naar Venlo, Sittard of Weert.
Maar 'éminence grise'is ook een soort eretitel voor iemand die al vele
jaren gezaghebbend is binnen zijn werkveld. In die zin is die
uitdrukking hier bedoeld. Want prof. Tom Voûte heeft een nadrukkelijk
stempel gedrukt op de ontwikkeling van het gebied van de
kinderoncologie, nationaal zowel als internationaal, zowel wat betreft
de behandeling van jeugdkanker als ten aanzien van psychosociale
aspecten van kanker op jeugdige leeftijd.
Ooit wilde Tom Voûte naar zee, maar op advies van zijn vader is hij
medicijnen gaan studeren. Dankzij een stage in een kinderziekenhuis is
hij in de kinderoncologie terecht gekomen. Ook daar heeft hij soms
wilde zeeën moeten bevaren, maar dan meer de zeeën van al dan niet
welkome publiciteit. De publicitaire golven waren soms meer dan
huizenhoog en de koppen al even schuimend. De stuurmanskunst was hem
waarschijnlijk aangeboren, want zonder veel averij komt Tom Voûte nu
in rustiger vaarwater.
In de loop van zijn carrière heeft Tom Voûte aan veel kinderbedjes
gestaan, maar ook aan de wieg van veel ontwikkelingen.
Ik noemde al de actie 'Geven voor Leven'. Hij was een van de
initiatiefnemers. U kent het KWF-wachtkamerblad 'OverLeven'. In het
winternummer van dit jaar staat een interview met prof. Voûte. Daarin
zegt hij dat 'Geven voor Leven' aanwijsbaar eraan heeft bijgedragen
dat de gemiddelde genezing bij kinderkanker is gestegen van 30% in de
jaren '70 tot circa 70% aan het begin van de jaren '90.
Dankzij 'Geven voor Leven' zijn in ons land verder onder meer vier
centra voor jeugdkanker opgericht: Rotterdam, Groningen, Nijmegen en
bij het Emma Kinderziekenhuis in Amsterdam. Met steun van het KWF is
enkele jaren geleden ook in het VU-ziekenhuis in Amsterdam een
kinderoncologisch centrum gekomen.
Prof. Voûte heeft zich ingezet voor samenwerking tussen
kinderoncologische centra in binnen- en buitenland bij onderzoek naar
betere behandelmogelijkheden. Ook dat heeft een wezenlijke bijdrage
geleverd aan de verbetering van de prognose voor kinderen met
kanker.
Prof. Voûte is in 1982 door het KWF benoemd als bijzonder hoogleraar
Kinderoncologie aan de Universiteit van Amsterdam; in 1992 werd hij
daar gewoon hoogleraar.
Als hoogleraar heeft Tom Voûte, naast het geven van colleges, veel
onderzoek gedaan, onder meer naar het ontstaan van kinderkanker. Hij
heeft inzichten op dit terrein altijd vertaald in verbetering van de
behandelmogelijkheden. Die verbeteringen zijn er gekomen. Prof. Voûte
zelf heeft met name veel betekend voor de verbetering van de
behandeling van nierkanker, bottumoren en neuroblastoom. Zoals wij
allemaal weten, is nog lang niet voor alle kinderen genezing mogelijk.
Betere geneeskansen waren natuurlijk één van de doelstellingen van
zijn onderzoek. Maar er is nóg een aspect waar prof. Voûte zich
intensief mee heeft bezig gehouden. Veel kinderen die wél genezen,
betalen daar soms een hoge prijs voor in hun latere leven. Late
effecten als leer- en groeistoornissen of onvruchtbaarheid
bijvoorbeeld. Daarom betekent voor hem verbetering van
behandelmogelijkheden naast meer kans op genezing ook minder tijdelijk
of blijvend nadelige gevolgen van de behandeling. En weer zien we
prof. Voûte aan een wieg staan van een nieuwe ontwikkeling. Mede op
zijn initiatief is in het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam de
Polikliniek Late Effecten Kinderoncologie (PLEK) in het leven
geroepen, met als doel studie te maken van die late effecten en hoe
die te voorkomen. PLEK volgt hoe het de kinderen vergaat die voor
kanker zijn behandeld. Het KWF heeft voor wetenschappelijk onderzoek
in het kader van PLEK een bedrag van 4 miljoen gulden subsidie
verstrekt. Een goede bestemming van onder meer giften die bij het KWF
binnenkomen voor kinderoncologie.
Prof. Voûte heeft tal van wetenschappelijke publicaties op zijn naam
staan. De meest recente parel aan de kroon van zijn wetenschappelijke
werk dateert van begin dit jaar. Een wetenschappelijke publicatie van
zijn opvolger prof. Caron en van dr. Versteeg, waaraan prof. Voûte had
meegewerkt, werd gepubliceerd in Science, een wereldwijd toonaangevend
wetenschappelijk tijdschrift. Wie daarin een artikel gepubliceerd
krijgt, heeft een wetenschappelijke prestatie van belang op zijn naam
staan.
In het artikel wordt aangetoond dat uiteenlopende soorten kanker, toch
te maken kunnen hebben met vrijwel overeenkomstige afwijkingen in het
erfelijk materiaal in de kankercellen.
Dergelijke artikelen staan tegenwoordig ook op internet. En de
belangstelling van de wetenschappelijke wereld was zo groot dat de
computer van het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam, ontregeld
raakte door de vele wetenschappers die het artikel gingen
downloaden.
Een andere wieg waaraan prof. Voûte heeft gestaan is een
internationale organisatie op het gebied van kinderkanker, de SIOP,
een afkorting waarachter een fraaie Franse naam schuilgaat: de Société
Internationale d'Oncologie Pédiatrique. Hij is binnen die organisatie
bovendien secretaris en voorzitter geweest. De SIOP is van groot
belang voor de internationale uitwisseling op het gebied van
jeugdkanker.
Prof. Voûte krijgt de Muntendamprijs ook voor zijn inzet waar het gaat
om psychosociale aspecten van de kinderoncologie. Ook daar heeft hij
aan de wieg gestaan van een aantal ontwikkelingen.
Ik noem u de Ronald McDonaldhuizen in Nederland. Het was prof. Voûte
die ervoor zorgde dat dit Amerikaanse initiatief ook in Nederland werd
opgepakt. U kent de Cliniclowns. Ook die zijn mede aan zijn inzet te
danken. Hetzelfde geldt voor vakantiekampen voor kinderen met
kanker.
Dames en heren,
prof. Voûte gaat de kinderoncologie verlaten. Hij doet dat op een
moment dat nieuwe behandelmogelijkheden in zicht komen, gebaseerd op
toepassing van nieuwe inzichten uit de moleculaire biologie. Hij
verwacht dat dankzij die nieuwe behandelmogelijkheden de komende
decennia het genezingspercentage weer verder zal toenemen. Een
positieve ontwikkeling, die hij helaas van de zijlijn zal moeten
volgen.
Helaas, zeker ook voor hemzelf, want zoals u in diverse interviews in
kranten en tijdschriften hebt kunnen lezen, heeft het hem de laatste
jaren bijzonder dwarsgezeten, dat het gemiddelde genezingspercentage
voor jeugdkanker op het niveau van begin jaren '90 bleef steken. En
dan weg te moeten gaan op een moment dat zich nieuwe kansen
aandienen.... Ik denk dat we daarin allemaal een beetje met hem kunnen
meevoelen.
Maar toch, dat er voor veel kinderen die nu kanker krijgen én voor hun
ouders betere perspectieven zijn dan in de jaren '70 is mede te
danken aan prof. Tom Voûte.
Het is mij dan ook een groot genoegen hem daarvoor nu de prof.
Muntendamprijs te mogen uitreiken.
Mr. dr. M. Oosting,
Voorzitter Nederlandse Kankerbestrijding/KWF
16 jun 01 11:00