SNELLE AANWAS DOUBLE TROUBLE PATIENTEN DWINGT HULPVERLENERS TOT NIEUWE AANPAK
Nederland wordt de komende jaren geconfronteerd met een forse groei van het aantal double-trouble patiënten. Het gaat hier om personen waarbij zowel sprake is van een psychiatrische stoornis (vaak schizofrenie) als van middelengebruik. Geschat wordt dat in Nederland 160.000 personen lijden aan schizofrenie. Hiervan is slechts ongeveer 30% bekend in de professionele GGZ-hulpverlening. In die zin is er dus sprake van een aanzienlijke onderbehandeling. Geschat wordt dat ongeveer eenderde van hen bekend is met het gebruik van geestveranderende stoffen, meestal bij wijze van zelfmedicatie.
In de GGZ-regio Eindhoven komt men tot een ruwe schatting van 30% drugsgerelateerde psychoses. De regio Amterdam meldt dat ongeveer 20% van de crisisconsulten op de politiebureaus verband houden met alcohol- of drugsgerelateerde problemen. Uit onderzoek van het IVO in Rotterdam (1997) blijkt dat 51% van de cliënten uit de methadonhulpverlening kampt met psychische problemen. Van meer dan de helft van hen bestaat geen psychiatrische diagnose; de verdeling over primair verslaving of primair psychiatrische stoornis is ongeveer gelijk (± 21 procent). Slechts een klein deel van hen (18%) komt, volgens het Psychiatrisch casusregister van Rotterdam, in contact met de GGZ. Hierbij gaat het in twee van de drie gevallen om kortdurende contacten ( Al veel te lang en nog veel te vaak worden deze double trouble patienten heen en weer gepingpongd tussen de GGZ en de verslavingszorg.
In Amsterdam hebben naar schatting 5% van de 5000 polidrugverslaafden een chronische psychose. 1 % van de bevolking heeft een psychose, waarvan meer dan 50% regelmatig drugs gebruiken, die de psychotische symptomen verergeren. De standaardbehandelingen in de verslavingszorg zijn niet geschikt voor psychotische patiënten en in de GGZ veroorzaken de patiënten met een dubbele diagnose vaak beheers- en behandelproblemen, waardoor hulpverleners in de ggz de neiging hebben deze patiënten naar de verslavingszorg te verwijzen voor een behandeling van de verslaving, voordat de psychose adequaat behandeld kan worden. Kenmerkend voor de patiënten is dat zij vaak geweerd worden door zowel de hulpverlening in de ggz als de verslavingszorg en daardoor tussen wal en schip raken , aldus psychiater P.J. Geerlings, 1e geneeskundige Jellinek en universitair hoofddocent psychiatrie van de Universiteit van Amsterdam.
Hij is op woensdag 13 juni 2001 in Amsterdam (de Rode Hoed) een van de sprekers op het symposium Psychosen en verslaving; dubble trouble? .
Dit symposium voor meer dan 200 psychiaters en andere hulpverleners is georganiseerd ter gelegenheid van de introductie van de zogeheten 4e Liberman-module. In dit programma staat de behandeling centraal van patiënten die zowel lijden aan schizofrenie en aanverwante aandoeningen en daarnaast ook nog verslaafd zijn. Twee collega s van Prof. Liberman die de nieuwe module Omgaan met verslaving mee hebben ontwikkeld en getest, presenteren hun ervaringen en gegevens van effectonderzoek. Ook komt de Nederlandse bewerking van deze module aan bod en vindt er een workshop plaats met een patiënt (acteur). Daarnaast wordt de zorg voor deze groep patiënten belicht vanuit het perspectief van de verslavingszorg en vanuit de geestelijke gezondheidszorg.
Onder de naam Social and Independent Living Skills Program (Vaardigheidstraining voor een zelfstandig leven) ontwikkelde prof. dr. R.P. Liberman, samen met een groot aantal vooraanstaande onderzoekers en therapeuten, een trainingsprogramma. Hiermee kunnen mensen met een ernstige psychiatrische stoornis op een systematische manier vaardigheden verwerven waardoor ze uiteindelijk een zelfstandiger leven kunnen leiden. Prof. Liberman is hoogleraar psychiatrie en directeur van het Clinical Research Center for Schizophrenia and Psychiatric Rehabilitation (University of the City of Los Angeles). In Nederland wordt het in de VS ontwikkelde trainingsprogramma de liberman-modules gebruikt bij de begeleiding van mensen met schizofrenie en andere psychiatrische aandoeningen. Deze patiënten kunnen -dankzij dit trainingsprogramma- soms (weer) een min of meer normaal leven gaan leiden. Het resultaat is een minder sterk beroep op de gezondheidszorg. Dit trainingsprogramma is in 15 talen vertaald. Het programma (eerste module) wordt sinds 1996 in de Nederlandstalige geestelijke gezondheidszorg gebruikt.
De belangrijkste resultaten van de Liberman-modules:
Algemeen:
¨ Patiënten die de trainingen hebben gevolgd, verblijven minder in psychiatrische ziekenhuizen, moeten minder vaak worden opgenomen, hebben minder recidieven, hebben meer en langere periodes van remissie en belanden minder vaak in crisissituaties dan patiënten die een standaard individuele behandeling hebben gevolgd.
¨ Patiënten die de vaardigheidstrainingen hebben gevolgd functioneren sociaal beter en kunnen adequater omgaan met dagbesteding of werk.
¨ Patiënten die m.b.v. de module omgaan met psychotische symptomen leren hun eigen waarschuwingssignalen te signaleren en bij te houden die wijzen op het ontstaan van een recidief, krijgen minder recidieven.
¨ Patiënten die vaardigheidstrainingen volgen, functioneren significant beter en behouden beter de aangeleerde vaardigheden dan patiënten die een doorsnee begeleiding volgen. Deze vaardigheden bleven aanwezig, zonder enige vermindering, bij onderzoek na ½, 1 en 2 jaar.
¨ Bij testen voorafgaand aan de training en 2 jaar later blijkt dat de volgende levensgebieden significant verbeterd zijn:
¨ Omgaan met geld
¨ Dagbesteding en het vinden en behouden van een baan
¨ Relaties en contacten
¨ Vaardigheden die nodig zijn om een baan kunnen behouden
¨ Zelfverzorging
¨ Zorg voor de omgeving
¨ Eerste testresultaten van de module Omgaan met verslaving in de VS geven aan dat :
* Patiënten veel verschillende copingstrategieën leren om druggebruik te voorkomen
* Psychiatrische symptomen significant verminderden
* Druggebruik en alcoholgebruik verminderden
* Kwaliteit van leven verbeterde
* Patiënten waren tevreden over het volgen van de training
In Nederland worden de Liberman-modules vertaald, bewerkt door de Stichting Liberman Modules. Binnen deze stichting werken o.a. samen vier psychiatrische centra (De Geestgronden te Bennebroek, Parnassia te Den Haag, Mentrum Amsterdam, GGZ Eindhoven). De Stichting verzorgt training en opleiding van professionals en ondersteunt ggz instellingen bij de implementatie en het gebruik van deze methodiek.
Voor verdere informatie: Stichting Liberman Modules (internet: www. Liberman.nl)
Drs. Ellen S.G. Karman-Mogendorff, directeur 030-2254281. E-mail :