Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Directie Veiligheidsbeleid Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag
Datum 11 juni 2001 Auteur DVB/VD
Kenmerk DVB/VD344/01 Telefoon 3485241
Blad /7 Fax 3485479
Bijlagen 6 E-mail dvb-vd@minbuza.nl
Betreft Verslag NAVO Ministeriële Raad, Permanente Gemeenschappelijke Raad,
NAVO-EU vergadering, Euro-Atlantische Partnerschapsraad, NATO-Ukraine
Commission
Zeer geachte Voorzitter,
Op 29 mei vond in Boedapest de voorjaars-vergadering van de
Noord-Atlantische Raad op ministerieel niveau plaats. Deze werd gevolgd door
een ministeriele bijeenkomst van de Permanente Gemeenschappelijke Raad (PGR)
met Rusland en op 30 mei door een gemeenschappelijke vergadering van de
ministers van Buitenlandse Zaken van de NAVO en de EU, en door bijeenkomsten
van de Euro-Atlantische Partnerschapsraad (EAPR) en de NATO-Ukraine
Commission (NUC). Het communiqué van de Noord-Atlantische Raad, alsmede de
verklaring van de PGR, de gemeenschappelijke persverklaring van het EU
Voorzitterschap en de Secretaris-Generaal van de NAVO, de
voorzittersverklaring van de EAPR, en de verklaring van de NUC zijn
bijgesloten.
Tijdens de Noord-Atlantische Raad van de Ministers van Buitenlandse Zaken
van de NAVO stonden drie onderwerpen centraal: de toestand op de Balkan en
met name in Macedonië, Missile Defense en het Europese veiligheids- en
defensiebeleid (EVDB).
Balkan
De actuele ontwikkelingen in Macedonië stonden bovenaan de agenda. De
aanwezige Hoge Vertegenwoordiger van de EU, Solana, deed verslag van zijn
gesprekken met vertegenwoordigers van de diverse Macedoonse partijen en
reisde na afloop van de vergadering ook weer richting Macedonië af. Algemeen
werd het gewelddadig optreden van de extremistische Albanese groeperingen
veroordeeld. Steun werd uitgesproken voor het streven deze groepen zoveel
mogelijk te isoleren, en voor de totstandkoming van een brede
coalitie-regering in Macedonië. De Macedoonse autoriteiten werden opgeroepen
disproportioneel gebruik van geweld te vermijden, en snel concrete stappen
te ondernemen ter verbetering van de inter-etnische verhoudingen. Van veel
kanten is tevens waardering uitgesproken voor de goede en vooral
pragmatische samenwerking tussen EU en NAVO in Macedonië.
In mijn interventie heb ik gezegd dat de NAVO een belangrijke ondersteunende rol speelt bij de beëindiging van de crisis in Macedonië. Extremistische groeperingen in Macedonië gebruiken Kosovo immers als basis en daarom blijft een nauwe samenwerking tussen KFOR en de Macedoonse regering van belang, waarbij de grenscontrole prioriteit verdient. De NLA moet snel geïsoleerd en gedemobiliseerd worden en de druk dient verder vergroot te worden door betere grenscontrole en het afsnijden van de financiële steunkanalen.
T.a.v. Bosnië herbevestigde Secretary of State Powell, namens de President, de Amerikaanse positie: 'we went in together, we go out together.' De discussie over reducties vindt plaats in het kader van het zesmaandelijke "review"-proces; er zullen geen unilaterale reducties plaatsvinden.
Van mijn kant heb ik de noodzaak benadrukt dat de nieuwgekozen leiders van
Bosnië een grotere mate van 'ownership' voor de implementatie van Dayton
aanvaarden dan thans het geval is. V.w.b. de omvang van SFOR ziet Nederland
wel ruimte om de operatie efficiënter te maken, maar er is bepaald geen
ruimte voor grootschalige reducties. Er bestaat in dit verband ook het
risico dat de optelsom van kleinere reducties van troepenleverende landen
tesamen kunnen leiden tot een omvangrijke aanpassing van de
troepenaanwezigheid. Unilaterale troepenreducties zullen dan ook vermeden
moeten worden.
T.a.v. Kosovo heb ik opgeroepen voor blijvende waakzaamheid, aangezien het
Albanese extremisme nog niet verdwenen is. Het zou verstandig zijn indien
KFOR het huidige troepenniveau handhaaft.
In het kader van de bespreking van de situatie op de Balkan verdient
vermelding dat allerwegen lof is toegezwaaid aan de Nederlandse diplomaat
Feith voor zijn succesvolle inspanningen, als vertegenwoordiger van SG NAVO,
voor een oplossing van de crisis in de Ground Safety Zone (Presovo).
M.b.t. het EVDB benadrukte minister Powell vooral de noodzaak van het ontwikkelen van nieuwe militaire capaciteiten. Het EVDB mocht geen "airball" worden. Ook moest goed gekeken worden naar de rol die Deputy Saceur kon spelen. Minister Fischer bepleitte o.m. vermijding van dubbele structuren. Minister Cook wees op het belang van nauwe afstemming van het DCI in de NAVO en het Head Line Goal-proces in de EU. Hij sprak de hoop uit dat binnenkort het probleem met Turkije inzake de betrokkenheid van de 6 non-EU Europese bondgenoten kon worden opgelost. Minister Cem sprak over het belang van een complementaire relatie EU-NAVO. V.w.b. de betrokkenheid van de "6" bedankte hij het VK, de VS en Nederland voor hun inspanningen.
Zelf heb ik twee opmerkingen gemaakt. De eerste was dat in de praktijk NAVO en de EU al goed samenwerken, met name in Macedonië. De theorie volgt hier in feite de praktijk. De tweede opmerking betrof de noodzaak om nu snel de arrangementen en mechanismes tussen EU en NAVO te voltooien. Indien de EU eind dit jaar operationeel wil worden, zal dit in orde moeten zijn.
Het derde onderwerp betrof Missile Defense. De Secretary of State begon de discussie met de opmerking dat de situatie sinds de tijd dat hij voorzitter van de gezamenlijke chefs van staven was, eind jaren '80, en toen verantwoordelijkheid droeg voor enkele tienduizenden kernwapens, totaal veranderd was. Rusland vormt al vele jaren geen vijand meer. De aantallen kernwapens zijn sterk verminderd, en de tijd is rijp voor verdere reducties. Tegelijkertijd is sprake van een nieuw veiligheidsprobleem, veroorzaakt door de proliferatie van massavernietigingswapens en hun overbrengingsmiddelen. Missile Defense zal kunnen bijdragen aan de strategische stabiliteit, evenals non-proliferatie dat zal moeten blijven doen. Op het gebied van Missile Defense is de VS bereid samen te werken met de RF, bijvoorbeeld in het kader van gemeenschappelijke oefeningen. Tegelijkertijd benadrukte Powell dat het fungerende ABM-verdrag naar de mening van Washington een hinderpaal vormt bij het vinden van geschikte antwoorden op de nieuwe dreiging. Hij onderstreepte de Amerikaanse bereidheid om te consulteren met de Bondgenoten, alsmede met de RF en ook met China.
Van mijn kant is gesteld dat Nederland een intensieve dialoog in de NAVO
over alle aspecten die betrekking hebben op Missile Defense op prijs stelt.
Nederland erkent dat de proliferatie van massavernietigingswapens en
ballistische raketten een directe bedreiging kan vormen voor de Bondgenoten.
Het eerste antwoord hierop vormt nog steeds het geheel aan internationale
afspraken over non-proliferatie en wapenbeheersing. Dit dient naar de mening
van Nederland ook een code tegen ballistische raketproliferatie te omvatten,
een spoedig in werking getreden kernstopverdrag en een effectief
verificatieprotocol bij het Biologisch Wapenverdrag. Defensieve systemen
vormen ook onderdeel van de benodigde alomvattende benadering. In dit
verband maakte ik melding van de inspanningen die Nederland op het gebied
van Theatre Missile Defense (Patriot raketten) reeds levert. Nederland
verwelkomt daarom het Amerikaanse initiatief tot consultaties over de nieuwe
gedachtenvorming in de VS over Missile Defense, en over een nieuw kader voor
een meer co-operatieve verhouding met de RF, zoals door President Bush in
zijn speech van 1 mei aangekondigd. In het bijzonder acht Nederland een
intensieve dialoog tussen de VS en Rusland noodzakelijk over de toekomst van
het ABM-verdrag. Ik heb daarbij -opnieuw- gepleit tegen opzegging door de VS
van dit verdrag. Ook hecht Nederland veel waarde aan de dialoog tussen NAVO
en RF in het kader van de PGR over proliferatie van
massavernietingingswapens en raketten en over mogelijke samenwerking bij
Theatre Missile Defense.
De discussie over Missile Defence zal de komende maanden in het
Bondgenootschap worden voortgezet. V.w.b. Boedapest spitste de discussie
zich in de onderhandelingen voor het communiqué vooral toe op de verwijzing
naar het ABM-verdrag, en de aard van de dreiging. V.w.b. het eerste wordt in
het communiqué vanwege de Amerikaanse opstelling niet meer verwezen naar het
ABM-verdrag, dat in het verleden werd omschreven als hoeksteen van de
strategische stabiliteit en basis voor verdere reducties in strategische
wapens. V.w.b. het tweede kon geen overeenstemming bereikt worden over de
omschrijving van de dreiging die uitgaat van de proliferatie van
massavernietingswapens en ballistische raketten als een "gemeenschappelijke
dreiging", zoals de VS voorstelde, zodat nu in het communiqué wordt gesteld,
zoals ook al eerder gebeurde, dat deze proliferatie een bedreiging "kan"
vormen voor de bondgenoten.
Binnenkort zullen de collega van Defensie en ik Uw Kamer een notitie over
Missile Defense doen toekomen.
PGR
Vervolgens vond de Gemeenschappelijke Permanente Raad (PGR) op ministerieel
niveau met Rusland plaats. De sfeer ten opzichte van de vorige PGR afgelopen
december was duidelijk verbeterd. De goede praktische samenwerking in de
Balkan werd van veel kanten benadrukt, evenals het feit dat de
internationale gemeenschap in de Balkan alleen succesvol kan zijn, indien er
tussen NAVO, EU en Rusland consensus bestaat over de te voeren politiek.
Minister Ivanov gaf aan niet erg optimistisch te zijn over de ontwikkelingen op de Balkan, waar sprake zou zijn van een systematische destabilisatie van de gehele regio. V.w.b. de NAVO-Rusland relatie was hij van mening dat de mogelijkheden die de Stichtingsakte bood nog niet volledig benut werden.
In mijn interventie heb ik de uitstekende samenwerking van de NAVO met
Rusland in SFOR en KFOR geroemd. Deze samenwerking had bijgedragen aan het
stabiliseren van de regio. De stem van de gematigden wordt sterker en onze
prioriteit dient te zijn dat deze gematigden aan het roer blijven. De
verkiezingen in Kosovo zijn in dit verband belangrijk, waarbij de eerdere
ervaringen in Kosovo en Montenegro de overtuiging hebben bevestigd dat het
democratische proces de beste garantie vormt voor het succes van de
gematigde krachten. De NLA moet geïsoleerd en gedemobiliseerd worden,
waarbij KFOR een rol kan spelen.
T.a.v. massavernietigingswapens hecht Nederland zeer aan de dialoog met
Rusland in het kader van de PGR. V.w.b. de dialoog over mogelijke
samenwerking op het gebied van Theatre Missile Defence heb ik erop gewezen
dat Nederland één van drie NAVO-landen is die over een TMD-capaciteit
beschikt.
Het voorkomen van proliferatie van (technologie van)
massavernietigings-wapens en hun overbrengingsmiddelen is en blijft
essentieel. Daarom moeten de non-proliferatieverdragen,
wapenbeheersingsovereenkomsten en export-controleregimes in stand worden
gehouden en verder worden versterkt. Ik maakte in dit verband melding van
onze zorgen m.b.t. de nucleaire samenwerking van Rusland met Iran en India.
Nederland is verder verheugd over het feit dat recent de consultaties tussen
de VS en Rusland zijn gestart over Missile Defence en het ABM-verdrag en
hoopt dat deze consultaties zullen leiden tot voor beide partijen
aanvaardbare oplossingen.
Tot slot heb ik gesteld dat met instemming kennis is genomen van de
Russische bereidheid om de voorstellen van de NAVO verder te bespreken over
vertrouwenwekkende maatregelen. Dialoog over nucleaire zaken vormt immers
een essentieel element van de Stichtingsakte en gehoopt wordt dat deze
discussies zal leiden tot concrete samenwerking tussen de NAVO en Rusland,
waarbij ik heb gewezen op de voorstellen van de NAVO inzake nucleaire
vertrouwenwekkende maatregelen als uitvloeisel van het zgn. para 32-proces.
Gemeenschappelijke NAVO- EU vergadering
In de ochtend van 30 mei vond een formele EU-NAVO vergadering op
ministerieel niveau plaats, overeenkomstig de afspraken die daartoe eerder
tussen NAVO en EU zijn gemaakt.
Tijdens deze eerste officiële EU-NAVO ministeriele bijeenkomst werd
stilgestaan bij het historische karakter van deze bijeenkomst en door velen
de hoop uitgesproken dat de samenwerking zich zal voortzetten en verdiepen.
De meeste ministers roerden het feit aan dat de theorie hier de praktijk
volgt. Terwijl nog niet alle arrangementen tussen NAVO en EU zijn
uitonderhandeld wordt immers in de praktijk intensief en goed samengewerkt.
Allerwege werd de gemeenschappelijke inzet t.a.v. Macedonie en
Presevo-vallei geroemd en met name de uitstekende samenwerking tussen HV
Solana en SG Robertson.
In mijn interventie heb ik eveneens de nauwe samenwerking inzake Macedonië
verwelkomd. Ik wees erop dat op het gebied van EVDB de gezamenlijke EU-NAVO
agenda een volle is. Het verbeteren van de 'hard core' van EVDB - de
capaciteiten - dient daarbij bovenaan onze politieke agenda te blijven
staan. Er is daarom geen reden voor zelfgenoegzaamheid: we dienen als
Europese landen beter samen te werken en meer te doen.
EAPR
De Minister van Buitenlandse Zaken van de FRJ Svilanovic was aanwezig bij de
bijeenkomst van de ministers van Buitenlandse Zaken in de Euro-Atlantische
Partnerschapsraad. Zijn aanwezigheid als EAPR- gastspreker werd algemeen
verwelkomd als signaal van de positieve wending in de FRJ relatie met
Bondgenoten en Partners. Minister Svilanovic zette de hoofdpunten van het
FRJ buitenlands beleid uiteen, waarbij integratie in de EU voorop staat,
gevolgd door de samenwerking met landen in de eigen regio. Vervolgens is de
bevordering van de relaties met EU-landen, de VS en Rusland van belang.
Toetreding tot het Partnerschap voor de Vrede past in het kader van het
streven de regionale samenwerking te bevorderen. Vooruitgang in de eigen
regio staat of valt met eerbiediging van de territoriale integriteit en
souvereiniteit. In dit verband stelt Belgrado voorwaarden aan zijn
medewerking aan de Kosovo Assemblee-verkiezingen van dit najaar. Niet alleen
de veiligheid van alle bevolkingsgroepen en de complete ontwapening van
burgers is een vereiste, maar ook de implementatie van
Veiligheidsraadsresolutie 1244.
Minister Svilanovic achtte de samenwerking met de NAVO in de Ground Safety
Zone buitengewoon positief. Belgrado blijft vaart zetten achter
vertrouwenwekkende matregelen. Zo staat nu open het aanbod aan etnisch
Albanezen om zitting te nemen in het FRJ kabinet. Voor het overige brak
Svilanovic nog een lans voor het FRJ initiatief te komen tot een regionale
conferentie ter bekrachtiging van bestaande grenzen en respect voor
mensen-en minderhedenrechten. Svilanovic sprak niet op eigen initiatief over
FRJ samenwerking met het ICTY. Desgevraagd zei hij dat het ontwerp voor een
wetsvoorstel terzake op 30 mei in het FRJ kabinet aan de orde kwam.
Tijdens mijn interventie in de EAPR heb ik drie punten benadrukt. Allereerst heb ik de FRJ geprezen voor de ingrijpende veranderingen die men tot stand heeft gebracht, en die het land dichter bij de Euro-Atlantische structuren hebben gebracht. De professionele en ingehouden manier waarop de Servische strijdkrachten de GSZ zijn binnengetrokken, verdient alle lof. Ik heb gezegd erop te vertrouwen dat de autoriteiten nu zo snel mogelijk de vertrouwenwekkende maatregelen zullen implementeren. Samenwerking van Belgrado met ICTY en haar opstelling jegens Kosovo is van belang voor haar toenadering tot Europa. Ik heb de hoop uitgesproken de FRJ binnenkort te kunnen begroeten als lid van het Partnerschap voor de Vrede (PvV).
In Bosnië vereist de situatie constante aandacht. Een stabiel Bosnië vormt
een hoeksteen van veiligheid in Zuid-Oost Europa. Ik heb verder mijn
waardering uitgesproken voor de regering van Albanië voor haar zeer
positieve en matigende rol ten opzichte van etnische Albanese leiders in
naburige landen.
NUC
Minister Zlenko van Oekraine verzekerde de Bondgenoten dat vaart wordt gezet
achter het onderzoek naar de verdwijning van journalist Gongadze. Er zijn
fouten gemaakt, maar die zouden worden rechtgezet. Ook de geruchtmakende
presidentiële bandopnames zijn inmiddels onderwerp van politie-onderzoek. De
samenwerking bij de reïntegratie van overtollig militair personeel in de
samenleving loopt goed. Van Nederlandse zijde is benadrukt dat stabiliteit
in eigen land, alsook 'good governance' en respect voor de persvrijheid van
groot belang zijn teneinde het het potentieel van de NAVO-Oekraïne
samenwerking volledig te benutten.
De Minister van Buitenlandse Zaken
Kenmerk
Blad /1
===