Ringen om zon of maan nader verklaard

KNMI

Het weer nader verklaard

Ringen om zon of maan

In dunne wolkensluiers, waar de zon doorheen schijnt, is vaak een gekleurde ring rond de zon te zien. De ring ontstaat door breking en weerkaatsing van het zonlicht in de ijskristalletjes, waaruit die hoge wolken bestaan. Zo kunnen allerlei ringen, kransen, bogen in verschillende richtingen, lichtzuilen en lichtvlekken (bijzonnen) aan weerszijden van de zon ontstaan met prachtige kleuren. Deze optische verschijnselen die, in mindere mate, ook bij de maan te zien zijn, worden halo's genoemd.

Op 7 april 2001 waren in Curaçao bijzonder fraaie haloverschijnselen te zien. André Zwetsloot maakte deze opname in het begin van de middag (copyright: André Zwetsloot).

Ook fotografe Els Kroon stuurde ons een opname van de haloverschijnselen in Curaçao op 7 april 2001 (Copyright: Els Kroon).

Zeldzaam zij deze verschijnselen niet: gemiddeld om de twee of drie dagen is ergens in Nederland een halo te zien. Vaak gaat het om een kring of lichtvlekken met regenboogachtige kleuren op dezelfde hoogte als de zon. In veel gevallen zijn alleen delen van zo'n kring te zien of maar een bijzon. Toch zijn er maar weinig mensen die het opvalt omdat we meestal niet in de richting van de zon kijken. Dit in tegenstelling tot de regenboog, die aan het donkere gedeelte van de hemel tegenover de zon ontstaat.

Het is overigens zeer gevaarlijk om met het blote oog naar de zon te kijken. Dit kan tot ernstig oogletsel of blindheid leiden. Om dit soort verschijnselen bij de zon te bekijken is het absoluut noodzakelijk om een donkere zonnebril op te zetten en zodanig te gaan staan dat de zon voor de ogen schuil gaat achter een object, bijvoorbeeld een huis of verkeersbord. Om zulke verschijnselen bij de maan te zien zijn dergelijke maatregelen niet nodig.

Verschijnselen als ringen rond zon of maan werden al ver voor de jaartelling opgemerkt. Men zag het vaak als iets onheilspellends en voorbode van stormen of overstromingen. Zo zijn er verschillende weergezegden ontstaan, die ook tegenwoordig nog bekend zijn.

"Een kring om de zon, daar huilen vrouw en kinderen om; een kring om de zon, water in de ton". Zulke volkswijsheden zijn vaak waar: een kring om de zon is een voorteken van slechter weer. De sluierwolken, waarin die kringen te zien zijn, zijn vaak de eerste wolkenvormen die een gebied met slecht weer vooruit stuurt. Binnen een dag na het zichtbaar zijn van zo'n kring, volgt er vaak neerslag, maar zeker is dat niet. Het neerslaggebied kan ook op enige afstand van ons land passeren en dan houden we het, de volksweerkunde ten spijt, gewoon droog.

Nevelboog aan boord van de "polarstern" op 3 augustus 1997. Foto: H. Bäsermann. Bron: Meteorologischer Kalender 2000, Deutsche Meteorologische Gesellschafft, Berlijn.

Literatuur:

Prof.dr. M. Minnaert. De natuurkunde van 't vrije veld, deel I. Licht en kleur in het landschap (vijfde druk). Zutphen: Thieme, 1968, pagina 221-240.

G.P. Können. Gepolariseerd licht in de natuur. Zutphen: Thieme, 1980.

Prof.dr. S.W. Visser. Optische verschijnselen aan de hemel. KNMI-publicatie 137, Verspreide Opstellen, deel III, 1957.

Marko Pekkola, Ustra Astronomical Association, Finland. Nieuwe halo's vanuit Antractica en Europa. Zenit, november 1997, pagina 444-51.

Met dank aan Peter Paul Hattinga Verschure van de Vereniging voor Weerkunde en Klimatologie

De Vereniging voor Weerkunde en Klimatologie publiceert waarnemingen van optische verschijnselen, zoals kringen om de zon en bijzonnen, in Weerspiegel, het maandblad van de Vereniging. Voor informatie hierover kunt u contact opnemen met secretaris Samuel Camphuijsen.

* Halo simulaties met de computer door Les Cowley (Norfolk) en Mike Schroeder (USA)

* A magnificent halo (NOAA Historical Photo Collection)
* Volksweerkunde

Lichtverschijnselen in het weer nader verklaard

maandag 11 juni 2001