Vrij 08-06-2001 Oratie hoogleraar-directeur Centrum voor Duitslandstudies
15:45 uur Prof. dr. R.H. Lieshout (Letteren)
Titel rede: Een Duitsland dat zijn plaats weet.
Konrad Adenauer,
het Franse plan voor een
Unie van Staten en de opdracht aan de hedendaagse
Duitse Europese Politiek
De noodzaak van Europese eenheid op het gebied van buitenlandse politiek en
defensiebeleid is nog even groot als veertig jaar geleden. Nog altijd is
Europa niet bij machte in zijn eigen veiligheid te voorzien, nog altijd
spreekt Europa niet met één stem, nog altijd is er binnen het Atlantisch
bondgenootschap geen sprake van een gelijkwaardige relatie tussen de
Verenigde Staten aan de ene kant en Europa aan de andere kant. Gezien deze
treurige stand van zaken, is er alle reden dat verdere stappen worden gezet
naar een verenigd Europa. Verwijzend naar Konrad Adenauer is Lieshout van
mening dat dan iedere stap in die richting goed is. "Supranationaliteit mag
geen keurslijf zijn".
"Het heeft weinig zin allerlei supranationale constructies te bedenken als
men weet dat landen als Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk daar faliekant
tegen zijn. Het allerlaatste dat men volgens Lieshout moet doen als men een
Europa een goed hart toedraagt, is een debat gaan voeren over hoe een
federaal Europa er over zoveel jaar uit zou moeten zien". Dit is volgens
Lieshout het middel om te voorkomen dat er iets gebeurt. "Wat dat aangaat,
is het drie-stappen-plan naar een Europese federatie, dat de Duitse minister
van buitenlandse zaken, Joschka Fischer, vorig jaar ontvouwde in zijn
inmiddels befaamde lezing aan de Humboldt-universiteit, weinig behulpzaam".
In zijn oratie blikt Lieshout terug op de Franse plannen voor een Politieke Unie, die door de Gaulle tijdens een persconferentie in september 1960 bekend werden gemaakt. Deze organisatie zou een strikt intergouvernementeel karakter hebben en gestalte krijgen door middel van regelmatige consultatiegesprekken tussen de deelnemende staten. De Franse ideeën voor een 'Unie van Staten' konden rekenen op sterke steun van de Duitse bondskanselier Konrad Adenauer, voor wie de verzoening met Frankrijk en de noodzaak van de Frans-Duitse samenwerking zwaar wogen. Adenauer was zelfs bereid de Gaulles totale afwijzen van alles wat met Europese integratie te maken had voor lief te nemen, zolang daarmee het streven naar een verenigd Europa gediend was. In de visie van Adenauer kon alleen de Frans-Duitse samenwerking aan de basis staan van een verenigd Europa en zou binnen deze samenwerking Frankrijk de leidende rol moeten spelen.
Na de Duitse hereniging en de val van het Sovjet-imperium zijn de
verhoudingen in Europa drastisch gewijzigd en lijkt de Frans-Duitse
verzoening voltooid. Volgens Lieshout zou de huidige impasse met betrekking
tot een Europese buitenlandse politiek en veiligheidsbeleidbinnen het
Europese kunnen worden doorbroken door de vroegere Franse plannen voor een
Politieke Unie nieuw leven in te blazen, maar dan nu onder leiding van
Duitsland. "Duitsland is nu eenmaal de machtigste mogendheid binnen Europa
en als zodanig voelt het zich ook het meest verantwoordelijk voor het reilen
en zeilen binnen Europa. De bestaande Europese kaders bieden een uitgelezen
mogelijkheid om het wantrouwen tegen Duitse initiatieven weg te nemen, maar
intergoevernementele constructies en wederzijdse consultaties bieden daartoe
natuurlijk ook goede mogelijkheden. Gebaande paden durven te verlaten en
leiding te geven aan de Europese eenwording. Dat is de opdracht aan de
hedendaagse Duitse Europese politiek".
Prof. dr. R.H. Lieshout (Malden) is benoemd tot hoogleraar-directeur van het
Centrum voor Duitslandstudies aan de Faculteit der Letteren van de KU
Nijmegen. De heer Lieshout was reeds sinds 1994 als hoogleraar Politicologie
verbonden aan de KUN. Hij publiceerde veel over internationale betrekkingen
en de West-Europese samenwerking, met speciale aandacht voor het Duitse
politieke bestel in zijn Europese context. E-mail: B.Lieshout@let.kun.nl