Informatie voor de pers. Vrije Universiteit Amsterdam.
07/06/2001
Vroegere bewoners van Nederland beheersten het Latijnse schrift Bataafse boeren waren geen barbaren
De Bataven, het volk dat in de eerste drie eeuwen van de jaartelling het Nederlandse rivierengebied bewoonde, blijken intensieve gebruikers van het Latijnse schrift te zijn geweest. Deze conclusie trekken archeologen van de Vrije Universiteit, en ze tonen daarmee aan dat het beeld dat wij van de Bataven hebben niet klopt. Terwijl Bataven in geschiedenisboeken staan beschreven als primitieve boeren in berenvellen die met het hele gezin en het vee in één ruimte sliepen, hebben ze van de als beschaafd bekend staande Romeinen het schrift overgenomen.
Dat de Bataven konden schrijven leiden de archeologen, onder leiding van hoogleraar Provinciaal-Romeinse Archeologie Nico Roymans, af aan zogeheten zegeldoosjes. Zegeldoosjes zijn kleine bronzen doosjes die dienden ter bescherming van een zegel, waarmee de Romeinen teksten zoals brieven verzegelden. Ze schreven op met was bestreken, houten schrijfplankjes. Die bonden ze dicht met een snoer, waarvan ze de uiteinden in het zegeldoosje samenknoopten. Door over de knoop bijenwas aan te brengen en er met hun zegelring een afdruk in te maken, verzegelden ze de brieven. Van de schrijfplankjes zelf is dikwijls niets overgebleven, zodat alleen de metalen zegeldoosjes inzicht kunnen geven in de verspreiding van geschreven documenten.
Terwijl archeologen tot voor kort vooral zegeldoosjes bij Romeinse legerplaatsen vonden, vinden ze ze nu ook in de buurt van vroegere Bataafse boerderijen. In een Bataafse nederzetting in Elst (Gld) zijn naast zegeldoosjes ook delen van een legeruitrusting gevonden en een militair diploma dat werd uitgereikt aan soldaten die hun 25 jaar diensttijd hadden volbracht. De VU-archeologen concluderen uit deze en andere vondsten dat Bataven op grote schaal in het Romeinse leger dienden en dat ze na hun diensttijd terugkeerden naar hun nederzetting, met hun uitrusting als eigendom. In de tussentijd hadden ze, zo blijkt uit de zegeldoosjes, hun familie op de hoogte gehouden door brieven te schrijven. De Bataven zullen het schrift tijdens hun diensttijd in het Romeinse leger hebben geleerd.
De nieuwe inzichten zijn verkregen in het kader van het NWO-gefinancierde Batavenproject, dat vorig jaar aan de VU van start ging en waaraan vijf onderzoekers deelnemen. Het doel van het project is het in kaart brengen welke rol de Bataven speelden in het Romeinse Rijk en hoe Romeins de Bataven zijn geworden onder invloed van de Romeinen, vanuit een nieuwe invalshoek en met nieuwe bronnen zoals de zegeldoosjes. "Voorheen bestond het beeld dat de Bataven niet erg veranderden door de komst van de Romeinen", vertelt onderzoeker dr. Ton Derks. "Dat hoogstens een elite onder hen wat Romeinse gebruiken overnam. Nu is dus duidelijk dat de romanisering onder de Bataven zo ver ging dat grote groepen Latijn konden lezen en schrijven."