TIJDENS OORLOG GEROOFDE ARCHIEVEN WEER TERUG NAAR NEDERLAND
De Duitse bezetter roofde tijdens de Tweede Wereldoorlog niet alleen
goud, effecten en kunstwerken, maar ook archieven. Honderden dossiers
van Nederlandse particuliere verenigingen, stichtingen en organisaties
zijn in de oorlogsjaren meegenomen. Bij de bevrijding confisqueerde
het Rode Leger deze archieven en bracht ze naar de Sovjetunie.
Op 5 juni 2001 deelde de president van de Russische Federatie Poetin
koningin Beatrix mee dat tientallen archiefbestanden aan Nederland
gerestitueerd zullen worden.
De onderhandelingen over restitutie waren al enige jaren aan de gang.
Het staatsbezoek van koningin Beatrix aan de Russische Federatie, dat
zij van 5 tot 8 juni aflegt, is een goed moment de teruggave te
bezegelen. Het Algemeen Rijksarchief was intermediair tussen de
ministeries van Buitenlandse Zaken en van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschappen én de archiefvormende en -beherende instellingen zoals
het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) te
Amsterdam en het Katholiek Documentatiecentrum (KDC) te Nijmegen.
De 22 archiefbestanden bestaan uit materiaal van verschillende Nederlandse religieuze, pacifistische, socialistische en andere organisaties. Ook dossiers van uitgeverijen als Allert de Lange, Joseph Bloch en Pegasus alsmede dossiers van de organisatie van Jehova's getuigen en van de Provinciaal van de Sociëteit voor Jezus zullen weer toegevoegd worden aan de Nederlandse archieven. Van negen andere archiefbestanden van Nederlandse herkomst moet nog een nadere beschrijving gemaakt worden. De Russische en Nederlandse regeringen zijn overeengekomen dat deze nadere beschrijving en de daaropvolgende besluitvorming over de Nederlandse claim in het jaar 2001 afgerond kunnen worden. Deze bestanden zijn van enkele joodse, theosofische, pacifistische, esperantistische, zakelijke en maçonnieke organisaties. Ook vormen bijna 200 dossiers van het Internationaal Archief van de Vrouwenbeweging (IIAV) onderdeel van deze archieven.
De Nederlandse regering geeft de Russische Federatie een compensatie voor opslag en onderhoud van de archieven. Bovendien zal Nederland een bijdrage leveren aan de kosten van het microficheren van de bestanden.
Het lot van de Königscollectie blijft onzeker. Voor teruggave van kunstcollecties met een bijzondere waarde moet namelijk niet alleen de Russische regering toestemming geven, maar ook de Doema.