Russen traditioneel niet democratisch
Ook vóór de communistische revolutie van 1917 hadden Russen weinig op
met democratie. Zelfs de in veel opzichten vooruitstrevende filosoof
Vladimir Solovjov (1853 - 1900) was tegen democratisering. Dat stellen
NWO-onderzoekers van de Katholieke Universiteit Nijmegen die het werk
van de filosoof Solovjov bestuderen.
De opbouw van de democratie in Rusland gaat uiterst moeizaam. Volgens
de Nijmeegse filosoof dr. Evert van de Zweerde liggen de wortels
daarvan in een Russische denktraditie, die inhoudt dat het centrale
gezag moet doen wat goed is voor het volk, en niet wat het volk wil.
Deze opvatting is onder meer terug te vinden in de politieke
wijsbegeerte van Solovjov uit het eind van de negentiende eeuw.
Solovjov wilde een betere toekomst voor de Russische bevolking die gebukt ging onder een hardvochtig regime van de Tsaar. De filosoof wilde bijvoorbeeld een gegarandeerd minimuminkomen voor iedereen. Toch pleitte hij nergens in zijn werk voor een democratische ontwikkeling in zijn land. Solovjov was bang dat het volk slechte beslissingen zou nemen. Ook zouden de belangen van groepen in de samenleving in conflict kunnen raken met het belang van de natie als geheel.
De filosoof dacht dat het Russische volk meer baat zou hebben bij een
dictatuur die is geïnspireerd op het christelijke geloof. Solovjov
schreef zelfs brieven naar de tsaar, waarin hij hem aanspoorde om als
een religieus vorst te regeren. Een op God geïnspireerd regime zou
vanzelf een goed regime zijn. Solovjov had zelfs bezwaren tegen een
constitutie die de politieke almacht van de Tsaar aan banden zou
leggen. In dit opzicht is zijn politieke filosofie nogal
paternalistisch.
Wel zag de Russische filosoof veel in een vorm van lokaal zelfbestuur
door plaatselijke adel en andere notabelen, als alternatief voor
centraal gestuurd gezag. Dit nooit gerealiseerde
bestuursorgaan,zemstvo genoemd, werd recentelijk opnieuw naar voren
gebracht door voormalig dissident Alexander Solzjenitsyn.
Ook pleitte Solovjov voor een grotere invloed van de kerk op de samenleving. In tegenstelling tot de westerse kerken speelde de Russisch orthodoxe kerk geen politieke of maatschappelijke rol van betekenis. Nadat Tsaar Peter de Grote in 1721 de kerk aan banden had gelegd, was het een in zichzelf gekeerd instituut geworden.
Vladimir Solovjov is de bekendste Russische filosoof. Hij werd al tijdens zijn leven gezien als een groot denker. Toch heeft hij weinig invloed gehad op de ontwikkelingen in Rusland. Volgens Van de Zweerde raakte hij juist door zijn veelzijdige genialiteit en door zijn consequente houding intellectueel nogal geïsoleerd.
Nadere informatie bij:
* dr. Evert van de Zweerde (KUN, Faculteit der Filosofie)
* tel. 024 3612315 (werk) of 024 3738680 (privé), fax 024 3615564
* e-mail evdzweerde@phil.kun.nl