Synthetische seksgeur lokt wants
Wageningse onderzoekers hebben in een project van de
NWO-Technologiestichting STW de basis gelegd voor een val om wantsen
te vangen. De toekomstige insectenval bevat mogelijk twee soorten
lokstoffen. De eerste stof lokt mannetjes vanaf een afstand richting
val waarna de tweede stof de wantsen laat landen op een plakstrip.
De groene appelwants, Lygocoris pabulinus, is een lastig te bestrijden
plaaginsect in de fruitteelt. Ter voorkoming van plagen spuiten
fruittelers elk jaar op geregelde tijden tegen dit insect. Wageningse
entomologen zochten naar alternatieven. De onderzoekers spoorden de
geurstoffen op waarmee vrouwtjeswantsen mannetjes lokken. Deze stoffen
blijken synthetisch na te maken en kunnen in de toekomst mogelijk
dienen als lokstof voor een wantsenval.
Het opsporen van de lokstoffen was bewerkelijk. Het was de
onderzoekers aanvankelijk niet duidelijk welk orgaan de geurstoffen
produceert. De onderzoekers besloten zowel delen van de wants als een
compleet insect te verhitten. Dat gebeurt bij enkele honderden graden
Celsius zodat de wants onmiddellijk dood is. Een gaschromatograaf
analyseerde vervolgens de vrijkomende stoffen. Opmerkelijk resultaat
is dat twee soorten moleculen op de poten van wantsen in een duidelijk
andere verhouding voorkomen bij vrouwtjes dan bij mannetjes. Bij
vrouwtjes is de verhouding Z-9-pentacoseen ten opzichte van
Z-7-pentacoseen 5:1. Bij mannetjes 1:5.
Uit aanvullende gedragsproeven bleek dat mannetjes opgewonden worden
van de verhouding van de geurstoffen die op de poten van vrouwtjes
voorkomt en niet van het mengsel afkomstig van mannetjespoten.
Mannetjes reageerden op het geurmengsel als ze zich op enkele
centimeters afstand bevonden.
De moleculen die op korte afstand hun werk doen, bleken niet de enige
lokstoffen te zijn. De chemici ontdekten drie geurmoleculen,
uitgescheiden door vrouwtjes, die mannetjes lokken vanaf tientallen
meters afstand. De onderzoekers denken dat vrouwtjes de mannetjes in
twee stappen lokken. Mannetjes reageren eerst op de vluchtige
verbindingen en vervolgens op de geurmoleculen die pas van dichtbij
zijn te ruiken.
Komende zomer willen de entomologen verschillende vallen uitproberen
in een boomgaard. De vallen zullen gebaseerd zijn op de
tweestapscommunicatie en moeten uitwijzen welke combinatie van
lokstoffen en welke verhouding het meeste effect heeft.
Nadere informatie bij:
* ir. Falko Drijfhout (WU, Laboratorium voor Organische Chemie)
* tel. 0318 414177 (privé), 0317 482361(secr.), fax 0317 484914,
* e-mail falko.drijfhout@bio.oc.wau.nl
* Promotie 23 mei
Het prototype van de wantsenval, die de Wageningse NWO-onderzoekers hebben ontwikkeld.