Geen feestje waard
Ervaringen van gehandicapten
rond de zevende verjaardag van de WVG
Auteurs:
Tuur Elzinga
Henk van Gerven
Peter Verschuren
Ger Wouters
Rotterdam, mei 2001
Dit rapport kon geschreven worden dankzij de betrokkenheid van enkele duizenden WVG-ervaringsdeskundigen en van de vrijwilligers van de hulpdiensten van 32 SP-afdelingen die de ervaringen opgetekend hebben. Graag willen wij op deze plek iedereen bedanken voor zijn of haar medewerking.
Na zeven jaar ellende:
tijd voor radicale veranderingen
Begin dit jaar was ik aanwezig bij het half- praktijk is. Op 14 maart 2001 bijvoor- jaarlijkse overleg van de plaatselijke Hulp- beeld, op de hoorzitting van de Tweede diensten van de SP. Toen het woord WVG Kamer over de WVG, bracht een tiental viel, barstten onze mensen los. In een pei- gehandicaptenorganisaties een lange reeks ling bleek dat íedereen op het spreekuur schrijnende klachten naar voren die naad- regelmatig geconfronteerd was met klach- loos aansluiten bij onze ervaringen. ten over de gehandicaptenvoorzieningen. Mede omdat er een evaluatie aan zat te Na zeven jaar WVG is voor mij het bewijs komen van de Wet Voorzieningen Gehan- geleverd dat de weg die we in 1994 inge- dicapten, besloten we tot een bundeling slagen zijn, een doodlopende is. van al die klachten. Enerzijds om plaat- De nieuwe opzet waarbij gemeenten de selijk het gemeentebestuur te kunnen bevoegdheid kregen eigen beleid te ont- bestoken, en anderzijds als munitie voor wikkelen en vervolgens te weinig geld mij in het landelijke WVG-debat. om dit goed te kunnen doen is een heil- loze gebleken. Hoog tijd dus voor radicale Wat u nu vóór u hebt, is de uitkomst van veranderingen. In het belang van de men- het besluit. In één week tijd zijn ruim 3000 sen die door een handicap minder kansen klachten gemeld. Vaak schrijnende verha- hebben in onze samenleving. In het belang len ervaringen die pijnlijk aangeven dat van de beschaving. de samenleving helemaal niet zo zorgzaam is als we zouden willen. Ik spreek van een Jan de Wit schokkend rapport, vooral ook omdat dit Tweede-Kamerlid voor de SP de zoveelste aanklacht tegen de WVG-
Geen feestje waard 2
Van overschotten naar tekorten
Op 1 april 1994 trad de WVG in werking, gen voor wat betreft de vervoersvoorzie- de Wet Voorzieningen Gehandicapten. De ningen onder de WVG gebracht. wet regelt de woon-, verhuis- en vervoers- In 1999 is vervolgens de sleutel aangepast voorzieningen (inclusief rolstoelen) voor waarmee het WVG-budget verdeeld wordt mensen met een handicap. De WVG over de gemeenten. En op 1 april 2000 zijn kwam in de plaats van het onderdeel voor- ook de woningaanpassingen boven de zieningen van de AAW (rolstoelen, ver- 45.000 gulden gedecentraliseerd naar de voersvoorziening), en van de rijksregeling gemeenten en is de zorgplicht uitgebreid voor woningaanpassingen. met uitraasruimten voor gehandicapten Met de invoering van de WVG werden met gedragsproblemen. twee belangrijke veranderingen door- gevoerd: de uitvoering werd opgedragen Aanvankelijk hielden veel gemeenten geld aan de gemeenten, die daarbij een aanzien- over van het overigens niet geoormerkte lijke mate van beleidsvrijheid kregen, en WVG-budget dat ze van het Rijk kregen. ook ouderen kregen recht op voorzienin- Uit angst zelf te moeten toeleggen op de gen. (De voormalige AAW-voorzieningen uitvoering van de wet, had men een erg hanteerden 65 jaar als leeftijdsgrens.) terughoudend beleid geformuleerd. Bo- Bij de invoering van de wet was de ver- vendien duurde het enige tijd voordat de wachting dat het schrappen van de leef- ouderen de weg naar het WVG-loket von- tijdsgrens zou leiden tot een verdubbeling den. Thans komen echter steeds meer van het aantal rechthebbenden in vergelij- gemeenten tekort op het WVG-budget. king met de AAW. Opmerkelijk daarbij Het iRv, Kenniscentrum voor revalidatie was, dat het budget níet verdubbelde. Ster- en handicap, constateerde in juli 1999 dat ker nog, er kwam in eerste instantie geen de financiële status `in veel gemeenten cent extra bij het bedrag dat gemoeid was uiterst penibel is'. Minister Melkert van met de uitvoering van de oudere regeling. Sociale Zaken in januari '98: `Gelet op deze te verwachten groei van het aantal Sinds april 1994 is enkele keren een forse WVG-cliënten in de komende jaren kan aanpassing aangebracht in de wet. Voor het geconcludeerd worden dat er geen sprake eerst gebeurde dat in 1996, als reactie op is van structurele overschotten op de de vele klachten en protesten. De eigen bij- WVG. Vanaf 1999/2000 is een tekort zelfs dragen werden afgeschaft voor rolstoelen niet uit te sluiten.' en verlaagd voor andere verstrekkingen in Ook de cijfers tonen aan dat er een ontwik- natura en voor woningaanpassingen. Ook keling is van gemeentelijke overschotten werden de bewoners van AWBZ-instellin- naar gemeentelijke tekorten.
Toevoegingen aan het Uitgaven gemeenten 1994/1998 gemeentefonds 1994-1999 (verplichtingenbasis)
1994 771,4 miljoen 572,8 miljoen 1995 1196,4 miljoen 958,4 miljoen 1996 1429,5 miljoen 1368,4 miljoen 1997 1550,0 miljoen 1587,0 miljoen 1998 1640,8 miljoen 1878,2 miljoen 1999 1666,4 miljoen 1964,8 miljoen
Geen feestje waard 3
De ontwikkeling die we nu zien in veel gaven maar omlaag. Deze ontwikkeling gemeenten, is dat de tekorten of dreigende wordt mogelijk gemaakt door de erg sobe- tekorten leiden tot een versobering van het re uitleg die de Centrale Raad van Beroep voorzieningenpakket. Het rijksgeld wordt geeft aan het begrip adequaat in de zin van gezien als het totale bedrag dat beschik- de WVG. Volgens de wet hebben mensen baar is voor de WVG. De verwachting is met een handicap recht op `adequate' dat de uitgaven in 2000 daardoor iets zul- voorzieningen. De beroepsrechter en len dalen, terwijl de behoefte juist stijgt. steeds meer gemeenten leggen dat uit als Een extra toevoeging aan het beschikbare `minimaal adequaat': de bodem die de ju- budget van 230 miljoen in 2000 zal deze risprudentie aangeeft, wordt in toenemen- ontwikkeling waarschijnlijk niet kunnen de mate door de gemeenten gezien als `de keren. Is dat te weinig, dan moeten de uit- norm'.
Geen feestje waard 4
Blijvende aandacht omdat ook de
klachten blijven
Vanaf het moment waarop de eerste erva- komen. Op lokaal niveau eisten we onder ringen opgedaan werden met de WVG, andere: afschaffing van de eigen bijdragen kwamen de klachten binnen bij de SP-af- bij woningaanpassing en voorzieningen in delingen en op de spreekuren van onze natura, minimaal 5.000 gulden verhuis- Hulpdiensten. In heel veel gevallen heb- kostenvergoeding en bieden van keuze- ben we individuele juridische hulp ge- vrijheid aan gehandicapten die aangewe- boden. En op een aantal manieren hebben zen zijn op een vervoersvoorziening. we de geconstateerde problemen ook structureel aan de kaak gesteld en aan- In de zomer van 1995 verrichte het weten- gepakt. schappelijk bureau van de SP op verzoek Al in juni 1994 verscheen het SP-rapport van de Kamerfractie nieuw onderzoek WVG, een wet vol handicaps. Op basis van naar de uitvoering van de WVG. Daaruit vergelijkend onderzoek onder 39 gemeen- bleek dat een minderheid van de gemeen- ten concludeerden we dat er bizarre ver- ten het beleid inmiddels verbeterd had, en schillen ontstaan waren in de rechten van dat van een ontwikkeling in de richting gehandicapten in de verschillende gemeen- van meer landelijke uniformiteit nog geen ten. Bovendien bleek dat de verschillen sprake was. Het onderzoeksrapport werd niet willekeurig verdeeld waren, maar dat gepresenteerd tijdens een opmerkelijke er in een aantal gevallen sprake was van rolstoelmarathon. Gesponsord door de SP `slechte' en `goede' gemeenten. Een derde rolde een gehandicapte in elf etappes van conclusie was, dat het voorzieningen- Groningen naar Den Haag. niveau voor gehandicapten onder de 65 jaar over de hele linie duidelijk verslech- Najaar 2000 bracht het wetenschappelijk terd was. bureau van de SP een nieuw WVG-rapport Het rapport werd in het najaar van '94 uit: WVG, Weg Voorzieningen Gehandi- gevolgd door klachtenweken die we orga- capten? Op basis van een analyse van de niseerden in 56 gemeenten. Meer dan ontwikkelingen die de gehandicaptenvoor- 3.000 gehandicapten deden hun beklag bij zieningen vanaf 1994 hebben door- de plaatselijke afdelingen en op de lande- gemaakt, en van de visie van de partij op lijke SP-Alarmlijn. Op basis van de klach- wat een redelijk voorzieningenniveau is, ten kwamen we met een aantal aanbevelin- werd het volgende tienpuntenprogramma gen. Op landelijk niveau pleitten we voor ontwikkeld. Ook werd berekend dat uit- een snelle evaluatie, waarbij nadrukkelijk voering ervan een structurele verhoging het terugdraaien van de beleidsvrijheid van het WVG-budget vergt van 400 tot van de gemeenten aan de orde zou moeten 500 miljoen gulden.
Geen feestje waard 5
Tien-puntenprogramma:
1De gehandicapte heeft recht op een passende voorziening. 7Het gebruik van de (bruikleen) auto moet mogelijk blijven. Dus niet op de goedkoopste voorziening. Het Rijk moet de gemeenten voorschrij-
2 ven in welke situaties een bruikleenauto Bij de beoordeling of een gehandi- verstrekt moet worden. capte recht heeft op een WVG- voorziening dient de situatie van het gezin te worden betrokken. 8Woningcorporaties dienen te wor- den verplicht op eigen kosten een Nu gaat de WVG uit van individuele vastgesteld percentage eenvoudig aan rechten, waarbij de gezinssituatie niet te passen woningen te bouwen. wordt betrokken. Aanpasbaar bouwen betekent een kosten-
3 besparing voor de gemeenschap. Er worden geen eigen bijdragen geheven.
Eigen bijdragen zijn feitelijk een straf op 9De minimale verhuiskostenvergoe- ding wordt vastgesteld op 5000 je handicap en daarom ongewenst. gulden.
4 Er moet een einde komen aan de overdre- Gehandicapten dienen de vrije keu- ven zuinigheid van een aantal gemeenten. ze te hebben tussen individueel en collectief vervoer dan wel een combina- Middelen worden pas als alge- tie van beide. meen gebruikelijk bestempeld 10 Dus (aanvullend) collectief vervoer in als deze voor de gehandicapten redelij- elke regio, maar ook de mogelijkheid om kerwijs als gebruikelijk te beschouwen zelf het vervoer te regelen. zijn.
5 Ten onrechte worden nu voorzieningen De individuele vervoerskostenver- afgewezen met als enige argument `dat ze goeding bedraagt tenminste het ook in de winkel te koop zijn, en dus niveau dat bij de invoering van de algemeen gebruikelijk'. WVG in 1994 aanvaardbaar werd geacht, dat wil zeggen 50 procent van de geïndexeerde AAW-norm.
Minder dan de helft van het bedrag vóór invoering van de WVG is helemaal on- acceptabel.
6Het door het Rijk geregelde boven- regionale aanvullend vervoer dient qua prijsstelling en reismogelijkheden gelijkwaardig te zijn aan het reguliere openbaar vervoer.
Gehandicapten moeten immers volwaar- dig aan de samenleving kunnen deel- nemen.
Geen feestje waard 6
Een nieuwe klachtenweek
Als reactie op de aanhoudende stroom woningaanpassingen met vijf en de hulp- klachten én vanwege de naderende eva- middelen met vier procent. Drie procent luatie van de WVG door de Tweede Ka- van de klachten richt zich op de afhan- mer, besloten de lokale Hulpdiensten van deling van de aanvraag, en elf procent de SP opnieuw een landelijke klachten- rangschikken we onder `overige'. week te organiseren. Die werd gehouden van 12 tot en met 16 maart. De plaatselij- Collectief vervoer ke Hulpdiensten besloten zelf hoe zij hun klachtenweek organiseerden en hoe ze er Onder de AAW-voorzieningen kregen bekendheid aan gaven. Vrijwilligers no- mensen met beperkingen op het gebied teerden de verhalen van de mensen, van het vervoer een geldbedrag uitgekeerd maakten soms afspraken voor een ver- en soms een bruikleenauto. Het standaard- volggesprek, verwezen waar nodig door bedrag van de vervoersvoorziening lag tot naar hulpverleners en maakten een ver- 1 oktober 1992 op 3250 gulden per jaar. slag van de binnengekomen klachten. Vanwege de verwachte uitbreiding van het Voor het opstellen van dit rapport zijn de aantal rechthebbenden, startte al vóór de gegevens uit de diverse verslagen gebun- invoering van de WVG de discussie over deld en gesystematiseerd. `collectief vervoer'. De gehandicapte krijgt daarbij geen geld, maar het recht om De klachtenweek is gehouden door 32 gebruik te maken van een systeem waarbij Hulpdiensten. (Zie tabel achterin voor de hij of zij op verzoek vervoerd wordt met lijst van deelnemende afdelingen.) In to- een taxibusje waarvan gelijktijdig ook an- taal reageerden 1681 mensen, die samen deren gebruik maken. Een klein aantal ge- 3434 klachten uitten. meenten ging al direct bij de start van de WVG over op collectief vervoer. Veel an- Uit een beschouwing van de klachten dere volgden in de afgelopen jaren, waar- blijkt dat vooral het collectief vervoer een bij een lappendeken aan vervoerssystemen grote bron van ergernis is: 70 procent van ontstond, die op alle mogelijke onderdelen alle klachten gaat hierover. Het individuele van elkaar verschillen maar allemaal vervoer en TraXX zijn samen goed voor aanleiding geven tot veel klachten. nog eens zes procent. Daarna volgen de
tabel 1: de klachten uitgesplitst
Verdeling klachten
Aanvraag 3%
Parkeren 1%
Traxx 2%
Individueel vervoer 4%
Hulpmiddelen 4%
Woning aanpassing 5%
Overigen 11%
Collectief vervoer 70%
Geen feestje waard 7
De problemen met het collectief vervoer de beslissing wordt bezwaar gemaakt en zijn divers: klachten komen binnen over een medische keuring volgt. De arts stelt het afnemen van de keuzevrijheid en de vast dat alleen collectief vervoer onvol- beperkte regio waarbinnen gereisd kan doende is; er moet een aanvullende voor- worden, maar ook over de lange wachttijd, ziening komen. Mevrouw wil graag haar de slechte service en de ongeschiktheid vergoeding houden. Neen, beslist de ge- van de busjes. Opmerkelijk is dat vier pro- meente, dat kan niet. Ze kan wel een scoot- cent van de mensen erover klaagt, dat ze mobiel krijgen: kosten 8.000-10.000 gul- helemaal niet opgehaald zijn nadat ze een den plus onderhoud, afschrijving in 7 jaar. busje besteld hadden. Veel van de klachten over het collectief vervoer kwamen uit de `Omdat ik al een paar keer heel lang heb Oostelijke Mijnstreek en Zuidoost Bra- moeten wachten op de taxi heb ik geen zin bant, gebieden waar het systeem onlangs meer om met de taxi mee te gaan. Daar- in ingevoerd. De tegenstelling tussen het om maak ik geen gebruik meer van de zelf mogen organiseren van je eigen dage- taxiritten.' lijks vervoer en afhankelijk worden van een ander die de organisatie bovendien `Vroeger kon je een buurman vragen om niet in orde heeft is erg groot en roept je ergens naar toe te brengen. Dan gaf je veel klachten op. wat geld voor de benzine. Nu kan dat niet meer. Dat geld moet dan van het huis- Ook uit gemeenten waar het collectief ver- houdgeld af en dat is al niet veel.' voer al zeven jaar bestaat, komen echter klachten. Dat het er minder zijn, zal er veel `Toen ik bij de chauffeur klaagde over het mee te maken hebben, dat de mensen de feit dat hij zo laat was, zei hij: mevrouw, zin van klagen niet langer inzien. Want: als u ergens op tijd wil zijn dan moet u de `de politiek luistert toch niet'. luchtmacht maar bellen.'
Een 81-jarige vrouw rijdt nog in een De beperkte gemeentelijke vervoersplicht eigen auto, dankzij de vergoeding van tot de eigen regio roept haar eigen klach- 145 gulden per maand. Vanaf 1 oktober ten op. Zo is het collectief vervoer in Den 2000 krijgt zij deze niet meer. Wel een Bosch beperkt tot een reikwijdte van vijf pasje voor het collectief vervoer. Tegen strippen.
tabel 2: de ervaringen met het collectief vervoer
nader beschouwd
Collectief vervoer
Te weinig privacy 0% Te lange wachttijd 5%
Begeleiding 1% Budget te laag 6%
Tarief onduidelijk 2% Actieradius te beperkt 8%
Slechte service chauffeur 3% Te vroeg/laat opgehaald 13%
Busje niet geschikt 3% Is niet op maat 13%
Niet opgehaald 4% Ik heb geen keuzevrijheid 15%
Minder vervoer 5% Overig 22%
Geen feestje waard 8
`Ik kan niet meer naar mijn zus in Til- Een instelling voor geestelijk gehandicap- burg, met TraXX is dat veel te omslachtig. ten had zelf een bus aangeschaft voor Eerst met de taxi naar het station, dan groepsvervoer. Die werd betaald door de met de trein naar Tilburg en dan weer bewoners, van hun individuele vervoers- overstappen in een taxi.' voorziening. Nu deelname aan het collec- tief vervoer daarvoor in de plaats is Een groepsleidster: `Wij kunnen met onze gekomen, moest de bus weg. Het collec- bewoners niet meer gaan paardrijden in tief vervoer werkt niet: de bewoners Biezenmortel, ook de dierentuin ligt bui- komen vaak te laat bij hun activiteiten, ten het vervoersgebied.' of worden helemaal niet opgehaald.
Op 1 januari ging het collectief vervoer `Ik kom niet meer naar mijn stacaravan. in. Wie vond dat hij daar geen gebruik Die staat buiten het gebied dat bediend van kan maken, moest maar een bezwaar- wordt door de regiotaxi van het collectief schrift indienen. Mevrouw kan niet met vervoer.' het busje reizen omdat ze en ijzeren plaat in haar rug heeft en een prothese in haar Meneer bezoekt zijn echtgenote die op- knie. Op 15 januari vroeg ze een beter genomen is. De deeltaxi die om 16.00 uur passende voorziening aan. Op 10 maart afgesproken is om hem op te halen, komt kwam bericht van de gemeente dat ze pas niet. Meneer is gebleven voor het avond- over 14 weken een beslissing kan ver- bezoek en heeft zijn kinderen gebeld om wachten. Mevrouw zit dus maandenlang hem op te halen. De dag erop: de deeltaxi geïsoleerd in haar woning. komt om 17.00 uur in plaats van de afspraak: 16.00 uur. De dag erop: meneer Een gehandicapte vrouw is moeder van vraagt bij het maken van de afspraak of een tweeling. De kinderen kan ze niet men nu wel op tijd komt: de hoorn wordt vervoeren op haar scootmobiel. Met het op de haak gegooid. Meneer gaat nu collectief vervoer kan ze zelf wel goed- alleen nog op bezoek als zijn kinderen of koop reizen; haar kinderen echter niet. bekenden hem brengen. Een ritje naar het nabijgelegen consul- tatiebureau kost zodoende 23,50 gulden. De chauffeur nam de rolstoel niet mee.
`De chauffeurs weten het ook allemaal
niet meer, want elke gemeente heeft een
tabel 3: de ervaringen met het individueel net wat andere regeling terwijl wel overal
vervoer nader beschouwd hetzelfde bedrijf rijdt.'
Individueel vervoer `Ik kan de cursus Spaans niet meer vol-
Krijgt geen bruikleenauto 2% gen, want na afloop sluiten ze het gebouw
af en moet ik buiten afwachten of de deel-
Geen aanpassing auto 5% taxi komt.'
Tevreden 6%
Moet eigen auto verkopen 14% `Ik heb zwaar astma en moet toch mee
Declaratiesysteem omslachtig 29% met het busje. Ik kan echt niet in een bus-
(Kilometer)vergoeding te laag 44% je met drie of vier andere passagiers
erbij.'
Geen feestje waard 9
`De deeltaxi neemt weleens te veel men- organiseren of de werkelijke kosten te sen in het busje mee. Dat geeft problemen kunnen declareren tot een maximum van bij het uitstappen.' 1.852 gulden per jaar. `Ze hebben dui- zend gulden van mij gestolen' was een `Ik kan niet meer naar het kerkhof. Ze van de reacties daarop. Mensen snappen willen me wel brengen, maar om me op te het declaratiesysteem ook niet en vinden halen moet apart geboekt worden en op dat het hooguit een overbodige bureau- het kerkhof is geen telefooncel.' cratie op het gemeentehuis in het leven roept `wie betaalt die ambtenaren die Individueel vervoer mijn declaratie controleren?' `Worden die loonkosten ook in mindering gebracht op Bijna de helft van de mensen die belden het WVG-budget?' over het individueel vervoer gaf aan hier tevreden over te zijn. Dat ze toch tijdens de De gemeente biedt de mogelijkheid om je klachtenweek belden, komt veelal voort scootmobiel gedurende de winter te stal- uit ongerustheid over plannen om in hun len. En vervolgens trekken ze daarvoor gemeente ook over te stappen op een col- een deel van je vervoersvoorziening af. lectief systeem. Klachten over het indivi- dueel vervoer op zich betreffen vooral de Als mijn aangepaste auto de pijp aan verregaande beperking van de mogelijk- Maarten geeft, krijg ik een booster, dan heden een bruikleenauto te krijgen veelal kan ik hooguit nog naar de binnenstad en mensen die vroeger zonder veel proble- terug. Dan word ik pas echt gehandicapt. men een bruikleenauto via de AAW gekre- gen hadden en nu NEE te horen krijgen op Met dat declaratiesysteem valt je privé- de aanvraag voor vervanging , en de af- leven weg: de gemeente controleert waar wijzing van aanvragen om een auto aan te je wanneer naar toe gaat. laten passen.
Ik ben 73 jaar en kreeg op 3 jaar polio. Uit financiële overwegingen is onlangs Eerst zijn mijn vervoerskosten afgewezen, een aantal gemeenten overgeschakeld op ik wilde geen rolstoel of scooter. Nu ben een declaratiesysteem, waarbij rechtheb- ik afhankelijk van Van Driel. Mijn doch- benden de keuze krijgen tussen 800 gul- ter woont in Berghem, daar kan ik niet den per jaar om zelf het eigen vervoer te meer naar toe. Ook niet naar andere familie in het verzorgingshuis. Al zou je maar 100 gulden per maand krijgen, dan tabel 4: de ervaringen met TraXX nader beschouwd zou het leven nog zin hebben, zo hoeft het niet meer. Ik ga nu maar in mijn schuurtje TraXX zitten met de poort open, zo zie ik toch Tevreden 0% nog mensen. Onpraktisch in de grensstreek 6%
Te lange reistijd 9%
Begeleider is probleem/erg duur 11%
Onbegrijpelijk systeem 36%
Te duur 38%
Geen feestje waard 10
Traxx weer een grote omweg naar je bestem- ming en op de terugweg hetzelfde TraXX is het bovenregionale collec- ritueel.' tieve vervoerssysteem voor gehan- dicapten. Het ministerie van Sociale `De overstaptijden zijn niet afgestemd op Zaken en Werkgelegenheid, verant- mensen met een handicap. Je mist dus woordelijk voor de WVG, heeft dat altijd de aansluitende trein.' uitbesteed aan Connexxion. TraXX is dus een dienst van de busmaat- `TraXX is duur, bovendien is het zeer schappij Connexxion, omdat die dat omslachtig en onbetrouwbaar. Bovendien goedkoper voor de minister kon is Alkmaar geen TraXX-station.' regelen dan de NS. Problemen heb- ben de klagers vooral met de kosten `Mijn man wordt van a naar b via c ver- en de te lange reistijd. (TraXX werkt voerd. Na geruime tijd komt hij weer maar met een beperkt aantal treinsta- voorbij de opstapplek.' tions als op- en uitstaphalte. TraXX werpt daarnaast een onoverkomelij- `TraXX en Combinet rijden tot de grens ke hindernis op voor mensen in de met België ik kan mijn familie net over de grensstreek die voor belangrijke so- grens nu niet meer bezoeken.' ciale contacten (bezoek van familie of vrienden) de grens over moeten. `Moeder ging vóór de nieuwe regeling TraXX voorziet daar niet in. Ook vaak vanuit Tilburg naar haar zoon in klagen mensen over de onduidelijk- Beerse (bij Turnhout). Dat gaat nu niet heid die er nog steeds is rond TraXX. meer.' Ze worden door TraXX naar het regionaal vervoer gestuurd, en daar Woningaanpassing vandaan terugverwezen naar TraXX. Bij woningaanpassingen is het vooral de `Het is onbegrijpelijk dat er zo wei- lange afhandelingtijd die tot klachten leidt. nig opstapstations voor TraXX zijn. Andere knelpunten zijn de hoge eigen bij- Eerst word je al via de deeltaxi met drage die gevraagd wordt en de verplich- een grote omweg naar een station ting om te verhuizen als antwoord op de gebracht. Dan de treinreis en dan vraag om een vergoeding de woning aan te passen.
tabel 5: de ervaringen met woningaanpas- Aangepaste kranen (hendelkranen) wor-
singen nader beschouwd den vanaf 1 januari 2001 niet meer ver-
goed worden. De reden daarvoor is dat je
Woningaanpassing ze gewoon in de winkel kunt kopen.
Meneer is reumapatiënt en kan de kraan
Te lage verhuisvergoeding 3% niet normaal opendraaien zoals een an-
Te hoge eigen bijdrage 10% der.
Verhuisplicht maar geen huis 11%
Niet tevreden 16% Meneer heeft door een hersenbloeding
Te lange wachttijd 60% verlammingen. Het advies was: een trap-
lift, hendelkranen in badkamer en keuken,
Geen feestje waard 11
een douchezitje, verhoogd toilet en beu- De traplift voldoet niet meer aan de ge- gels binnen en buiten. Kosten 13.500 stelde veiligheidseisen, maar wordt niet gulden. Afgewezen: meneer moest maar vervangen. verhuizen. Hij woont er al 40 jaar en is helemaal verknocht aan zijn woning en Beide echtgenoten zijn gehandicapt en zijn buurt. willen verhuizen naar een appartement in het centrum. Toilet en natte cel zijn Een ergotherapeute belde om haar beklag geschikt, de keuken behoeft nog verdere te doen over gemeente B. Daar worden aanpassing. De gemeente geeft geen aanvragen voor woningaanpassing vrij- toestemming. `Het werkoverleg blijft van wel standaard afgewezen als de kosten mening dat u moet wachten op een aan- hoger zijn dan 10.000 gulden. Men moet gepaste woning in het centrum.' dan maar verhuizen.
`Na de nodige aanpassingen wordt ook Aanvraag van woningaanpassing is toe- de WOZ-waarde van het huis met 40.000 gewezen. De woningstichting weigert hem gulden verhoogd, terwijl de aanpassin- echter uit te voeren, met als argument `u gen voor mijn handicap noodzakelijk woont op een bovenwoning. Als wij de zijn.' woning aanpassen, wordt hij onverhuur- baar.' `Vader kan niet naar huis, omdat de aan- vraag voor woningaanpassing sinds Woningaanpassing is toegekend. Al meer september 2000 in behandeling is.' dan drie maanden is het wachten op de woningstichting. Het gaat om een eenvou- Aanpassing van de keuken is anderhalf dige ingreep: een drempel verwijderen en jaar geleden toegezegd, maar een nieu- enkele deuren aanpassen. we medewerker van de gemeente heeft de aanvraag pas alsnog afgewezen. Woningaanpassing van de eigen woning is toegekend. Het werk is aanbesteed. Een gezin met drie gehandicapten wacht `Dan wacht de gemeente vier maanden al 14 maanden op toestemming om de met het overmaken van de 40.000 gulden badkamer aan te passen. Het bezwaar die zijn toegezegd. Wij zijn hierdoor tegen de geplande afwijzing is na 13 financieel in de problemen gekomen.' weken nog niet behandeld.
`Op 20 mei 1997 is onze aanvraag tot
tabel 6: de ervaringen met hulpmiddelen woningaanpassing ingediend. Op 12
nader beschouwd maart 2001 is er nog geen beschikking.
De woning waar ik naartoe zou kunnen
Hulpmiddelen staat vanaf augustus 199 leeg en verpau-
pert enorm.'
Tevreden 0%
Klachten over onderhoud 11% Mevrouw heeft vanwege een woningaan-
Overig 13% passing van 2000 gulden van april tot
Te lange wachttijd 22% einde november in een verzorgingstehuis
Niet het juiste hulpmiddel 54% moeten verblijven.
Geen feestje waard 12
Hulpmiddelen ker in de buurt laten maken. Maar wel moet nog steeds de monteur uit Uden Hulpmiddelen via de WVG zijn bijvoor- komen om het geld voor de reparatie bij beeld rolstoelen, scootmobielen en tillif- mij contant af te rekenen. Overmaken ten. Rollators en aangepaste bedden en naar de fietsenmaker kan Welzorg niet, stoelen vallen onder de AWBZ en worden daartoe is hun administratie niet inge- vergoed via de ziekenfondsen. Opmerke- richt, heb ik te horen gekregen. Deze lijk is, dat ruim de helft van de klachten overbodige bureaucratie drijft de kosten luidt dat men niet het juiste hulpmiddel voor de gemeente toch enorm op? gekregen heeft. Andere redenen om te klagen zijn onvrede over het onderhoud De aanvraag om een toiletverhoger is en over de lange tijd die gemoeid is met afgewezen omdat ik al een verhoogd toilet de afhandeling van een aanvraag. heb. Men heeft er geen begrip voor dat ik ook bij iemand waarbij ik op bezoek ga Meneer is 64 jaar en geboren met een soms op het toilet moet. Ik moet maar niet slecht been en een te korte en lamme zoveel drinken als ik ergens op bezoek hand. Meneer had een auto, maar krijgt ben, zei de ambtenaar. geen vervangende van de WVG. Hij vraagt een scootmobiel aan: een rolstoel De aangepaste rolstoel is in maart 2000 wordt toegewezen. Meneer kan daar niets aangevraagd, maar nog niet geleverd. De mee, omdat hij hem onmogelijk zelf kan tijdelijke rolstoel zit niet: ons kind zit voortbewegen. De scootmobiel van zijn onder de blauwe plekken. echtgenote mag hij niet gebruiken, maar dat doet hij uiteraard wel... Mevrouw kan een klein brom-mobiel krij- gen. Dit is door mevrouw afgewezen om- Welzorg moet mijn driewielerfiets onder- dat zij dan nog slechts een van haar twee houden. De monteur komt maar eens per kinderen kan meenemen. Gemeente: `Het in de week uit Uden. Na lang aandringen brom-mobiel is voor vervoer van me- heeft de gemeente erkend dat ik niet zo vrouw, niet voor haar kinderen.' Moet je lang zonder fiets en dus zonder vervoer peuters dan alleen thuis laten? kan. Nu mag ik de fiets bij een fietsenma- Mevrouw krijgt van de gemeente geen sportrolstoel. `U kan toch gaan zwem- tabel 7: de ervaringen met uitvoerende instanties nader men.' beschouwd
We hebben voor onze dochter twee loop- Behandeling gemeente, RIO, GGD of keuringsarts rekjes aangevraagd, een voor thuis en een Kastje naar de muur 3% voor op school. De gemeente versterkt er Klacht niet geaccepteerd 8% maar een. Onze dochter van 9 jaar kan dat ene looprekje niet op haar rolstoel Tevreden 9% meenemen zodat ze nu kleine stukjes op Wachttijd te lang 10% school niet kan lopen. Onduidelijke procedure 10%
Luistert niet goed 13%
Niet correct 47%
Geen feestje waard 13
Behandeling uitvoerende Bewoners van ons tehuis krijgen meestal instanties geen rolstoel, want voor het vervoer naar de koffiekamer moet maar personeel in- Van de mensen die een opmerking maak- gezet worden. Zowel personeel als bewo- ten over de behandeling tijdens de afhan- ners voelen zich van het kastje naar de deling van de aanvraag, zei negen procent muur gestuurd. tevreden te zijn. Klachten zijn er over de lange wachttijd, het niet afhandelen van Heb je klachten over het vervoer, word je klachten, en het gevoel van het kastje naar van gemeente naar het taxibedrijf ge- de muur gestuurd te worden. In veel geval- stuurd, die stuurt je weer naar het WVG- len was niet duidelijk waar de kneep pre- bureau. cies zat, maar vond de beller dat hij niet correct behandeld was. Onze gemeente erkent niet dat zij de zorg- plicht heeft voor iemand die niet onder de De gemeente heeft alle gegevens door- AWBZ-status valt, maar wel een deel van gegeven aan de uitvoerder van het cvv. de week doorbrengt in een AWBZ-instel- Aan mij is hiervoor geen toestemming ling, Resultaat: je wordt van het kastje gevraagd, ik voel mij in mijn privacy naar de muur gestuurd. aangetast.
De gemeente heeft ons wel om onze me- Ik heb mijn vervoersvoorziening in juli ning gevraagd: iedereen heeft laten weten 2000 aangevraagd. Omdat ik zelf gebeld niets te zien in collectief vervoer. Toch heb valt de beslissing in februari 2001 in gaan ze dat invoeren. Gehandicapten de bus: afwijzing. worden zo monddood gemaakt.
De aangevraagde vervoersvergunning liet Als ik declareer, mag ik niet meer dan een
tien maanden op zich wachten. De kwartje per kilometer in rekening bren-
gemaakte kosten uit die periode worden gen. Dat is belachelijk weinig.
niet vergoed.
Je dossier gaat van de ene ambtenaar
Die man van de GGD vertelde me dat ik naar de andere. Hoe zit het met je priva-
met mijn auto maar de winkel moet bin- cy? Geen wonder ook dat woningaanpas-
nenrijden als lopen vanaf het parkeerter- sing kan oplopen tot wel 4 jaar.
rein te ver is.
De bureaucratie zou doorbroken moeten
worden. Voor wat betreft overleg tussen
tabel 8: de overige klachten nader beschouwd gemeente en Rio maar ook tussen cliënt
en Ligtvoet. Besluitvorming duurt hier-
Overigen door vaak erg lang.
Reisnet garandeert geen terugreis 17% Van het totale aantal klachten hebben we Klacht ingediend bij reisnet 5% 11 procent onder overige klachten gerubri- Callcentre verstaat mij niet 33% ceerd. We volgen daarmee de indeling die Te weinig parkeerplaatsen 16% de afdelingen gemaakt hebben. Veel `ove- rige klachten' zijn bijvoorbeeld geregis- Overigen 29% treerd in de Oostelijke Mijnstreek, waar de
Geen feestje waard 14
terugbelservice van het collectief vervoer Mevrouw is gehandicapt vanwege een niet werkt: 62 mensen durven niet met bedrijfsongeval. De verzekeraar van het Reisnet te reizen omdat hun terugreis niet bedrijf eist dat mevrouw eerst bij de ge- gegarandeerd wordt. Ook geven 18 men- meente gaat leuren bij de WVG. Pas wan- sen hier aan dat ze een klacht ingediend neer die een afwijzing stuurt, komt Delta hebben bij Reisnet, en daarop geen reactie Lloyd weer in beeld. ontvingen. 118 mensen klagen dat het Callcenter van Reisnet in Tilburg hen niet Een klacht uit Brunssum: `Het call-center verstaat. Een bron van `overige klachten' van Reisnet zit in Tilburg. Daar verstaan die in het hele land voorkomt, is het gebrek ze me bijna niet, en kennen ze ook de aan parkeerplaatsen voor invaliden in en plaatsen niet waar ik het over heb. Ik durf bij winkelcentra. Dit heeft niets met de niet meer te bellen.' WVG te maken, maar beperkt mensen wel in hun vervoersmogelijkheid.
Geen feestje waard 15
Conclusies
Ook zeven jaar na invoering van de wet, sen met een handicap. is de WVG een bron van veel klachten Gemeenten schuiven hun financiële pro- voor de mensen die erop aangewezen bleem het gegeven dat ze van het Rijk zijn. Onze klachtenweek was beperkt van minder voor de uitvoering van de WVG opzet slechts gehouden in 32 plaatsen, krijgen dan ze er bij een ruimhartige uit- zonder landelijke publiciteit maar lever- voering aan kwijt zijn door naar de de toch 3434 klachten op, van 1681 men- gehandicapten. Dat leidt er bijvoorbeeld sen. De klachtenweek die we in het najaar toe dat al snel een aanvraag voor woning- van 1994 organiseerden, leverde een ver- aanpassing afgewezen wordt met een ver- gelijkbaar aantal klachten op. Toen deden wijzing naar de verhuisplicht en dat er echter meer plaatselijke afdelingen mee, nauwelijks rekening gehouden wordt met en was er ook landelijke bekendheid aan de gezinssituatie van de aanvrager. De for- gegeven. De conclusie lijkt gerechtvaar- mulering van de wet, waarin sprake van digd dat de onvrede met de WVG is toe- een recht op adequate voorzieningen maar genomen. dat begrip niet uitgewerkt wordt, maakt dit mogelijk. Minimaal adequaat is immers Veruit de grootste bron van ergernis is het ook adequaat. collectief vervoer. Dat was in 1994 niet anders. Toen kon er nog gewezen worden De verschillen tussen de gemeenten zijn op kinderziekten die onlosmakelijk ver- nog steeds bijzonder groot en leiden tot bonden zijn aan een nieuw systeem. Nu veel onbegrip. Aan gehandicapten die kan dat niet meer. Ook op langere termijn woedend zijn over het stoppen van hun blijkt het collectief vervoer niet de juiste individuele vervoersvoorziening is onmo- voorziening voor veel mensen met een gelijk uit te leggen waarom iemand in een handicap. Naar onze mening moet dat aan- vergelijkbare situatie die enkele kilome- leiding zijn voor een complete herbezin- ters verderop woont, wel zijn vergoeding ning op de vervoersvoorziening voor men- houdt.
Geen feestje waard 16
Hoe verder?
De problemen met de WVG kunnen na cap. En we vinden het een verantwoorde- zeven jaar niet meer afgedaan worden als lijkheid van Verkeer en Waterstaat om aanloopproblemen. Met de wet is structu- hiervoor te zorgen zonder te putten uit reel iets mis, luidt onze conclusie op basis de gelden voor extra vervoerskosten voor van de veelheid en de ernst van de klach- ouderen en gehandicapten. Een groot ten. Dus is de tijd rijp voor ingrijpende ver- voordeel is ook, dat de verantwoordelijk- anderingen. Op zijn minst moeten de aan- heid van Verkeer en Waterstaat kan afre- bevelingen overgenomen worden van het kenen met de lappendeken van verschil- tien-puntenprogramma op bladzijde 6 van lende en niet op elkaar aansluitende ver- dit rapport. Maar nog beter is het volgens voerssystemen van de gemeenten. Eén ons om na te denken over verdergaande landelijk systeem werkt veel beter en eer- veranderingen. lijker.
In de huidige structuur is de gemeentelijke Andere voorzieningen autonomie gekoppeld aan een wet die wei- naar de AWBZ nig concrete rechten waarborgt en aan een strak budgettair kader. Die structuur maakt Hulpmiddelen, woningaanpassingen, en het mogelijk dat overheden zeggen dat ze autoaanpassingen kunnen het beste on- gehandicapten een volwaardige plaats in dergebracht worden in de AWBZ. Dat is de samenleving gunnen, maar in de prak- een volksverzekering waar mensen recht tijk een beleid voeren dat hiermee in op hebben: er is een afdwingbare indivi- tegenspraak is. Naast de politieke wil om duele zorgplicht. Onder een landelijk mensen met een handicap echt te laten AWBZ-regiem verdwijnen bovendien meetellen, is daarnaast ook een uitvoe- ook hier de onaanvaardbare verschillen ringsstructuur nodig die garanties biedt dat tussen de gemeenten onderling. het hier echt van komt. Met een aanzet voor zo'n nieuwe structuur besluiten we Vaste vergoeding voor dit rapport. Daarbij spreken we de hoop extra reiskosten uit, dat de klachtenbundeling en onze toe- komstschets op korte termijn tot discussie De forfaitaire reiskostenvergoeding voor en vervolgens tot veranderingen leiden. In alle vervoersgehandicapten dient hersteld het belang van de mensen die vanwege een te worden. Het vervoer is duurder voor handicap aangewezen zijn op een solidaire gehandicapten, ook bij goed werkend samenleving. openbaar vervoer. Denk aan de verplaat- sing naar halteplaats, de vaak grotere af- Collectief vervoer naar hankelijkheid van de auto of het openbaar Verkeer & Waterstaat vervoer, medische beperkingen die het gebruik van collectief vervoer onmoge- Momenteel tekent de ontwikkeling zich lijk maken, ook al is dat aangepast. Daar- af, dat allerlei vormen van collectief ver- om pleiten we voor een forfaitair bedrag, voer ook voor mensen zonder handicap op basis van een realistische schatting gefinancierd worden uit WVG-gelden. van de meerkosten. Die zullen al gauw Dat is een verkeerde ontwikkeling. Wij 2000 gulden per jaar bedragen. Dit be- vinden dat ál het openbaar vervoer opti- drag kan naar eigen inzicht worden maal toegankelijk moet zijn voor ieder- besteed aan een individuele vervoers- een, dus ook voor mensen met een handi- voorziening of aan het openbaar vervoer.
Geen feestje waard 17
Dit voorstel zal natuurlijk verder uitge- 2. Zelf regelen moet mogelijk zijn werkt moeten worden, maar de voordelen De voorzieningen uit de AWBZ worden staan voor ons als een paal boven water in principe collectief geregeld. Wie echter en zijn groter dan de nadelen die er op liever zelf zijn voorzieningen regelt, sommige punten ongetwijfeld ook aan kle- krijgt daarvoor een realistisch te besteden ven. Bij de uitwerking zijn voor ons enkele bedrag toegewezen. Na de gemaakte keu- zaken in ieder geval van groot belang: ze wordt dit vergoed (nadat de voorzie- ning door het uitvoerend orgaan gekeurd
1. Open-eindregeling is of de voorziening al voorzien was van Voor de WVG-voorzieningen gaat in de een keurmerk). De landelijke overheid is AWBZ een openeinderegeling gelden. Het verantwoordelijk voor een optimale kwa- budget mag niet langer bepalend zijn voor liteit van de voorzieningen en zorgt dat het antwoord op de aanvraag. Het gaat im- duidelijk is waar mensen terechtkunnen mers om noodzakelijke voorzieningen. voor goede voorzieningen. Hiermee Mensen moeten gewoon krijgen wat ze no- wordt het nadeel van de oude situatie op- dig hebben, niet meer maar ook niet minder. geheven, waarbij mensen niet konden Dit betekent ook, dat de voorzieningen aan- kiezen vanwege een gebrek aan midde- gepast moeten worden aan individuele be- len. hoefte en voorkeur. De budgettering van de De uitvoering van de voorzieningen-ver- afgelopen jaren heeft immers geleid tot een strekking (indicatie en toewijzing) moet beperking van de keuzevrijheid en niet tot kleinschalig gebeuren (bijvoorbeeld lo- de meest adequate voorzieningen. kaal) en niet los staan van de zorg.
Geen feestje waard 18
SP-afdelingen die een klachtenweek
georganiseerd hebben
Alkmaar Haarlem Maastricht Veldhoven Amersfoort Hardenberg Middelburg Zoetermeer Boxtel Heerlen Oss Zutphen Brunssum Helmond Reiderland Zwolle Culemborg Hengelo Roosendaal De gezamenlijke De Bilt Horst Schiedam afdelingen in Den Bosch Landgraaf Schijndel Friesland Den Haag Leiden Tilburg Eindhoven Lelystad Valkenswaard
Geen feestje waard 19