NKI/AvL
Het Nederlands Kanker Instituut
Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis

pers-archief

ACTUEEL

P E R S B E R I C H T

Nieuw bindingseiwit gevonden en structuur nicotinereceptor ontrafeld - Dubbele Nature-publicatie voor NKI/AvL en VU

Amsterdam, 17 mei 20

01 - Op donderdag 17 mei publiceren structuurbioloog dr. Titia Sixma van het Nederlands Kanker Instituut/Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis (NKI/AvL) en neurobioloog dr. Guus Smit van de Vrije Universiteit in het wetenschappelijke tijdschrift Nature twee artikelen die van grote betekenis zijn voor de neurobiologie. Ze gaan over een eiwit dat een rol speelt bij de signaaloverdracht tussen zenuwcellen. Het is ongewoon dat Nature twee achtpagina-artikelen wijdt aan één onderwerp, maar het betreft dan ook iets waarnaar de neurobiologie al decennialang op zoek was. Later kunnen de resultaten helpen om mensen makkelijker te kunnen laten stoppen met roken, en ook nieuwe medicijnen tegen Alzheimer en schizofrenie opleveren.

Het eerste artikel behandelt de vondst van een eiwit dat de boodschapperstof acetylcholine bindt en dat afkomstig is uit gliacellen. Van gliacellen, die om zenuwcellen heen liggen, dacht men lange tijd dat ze slechts ter ondersteuning van zenuwcellen bestonden, maar de afgelopen tien jaar is men gaan beseffen dat ze een rol spelen bij de signaaloverdracht tussen zenuwcellen. Nu is een nieuw aspect van die betrokkenheid bij signaaloverdracht ontdekt. De afdeling Moleculaire en cellulaire neurobiologie van de VU deed de ontdekking in het overzichtelijke zenuwstelsel van de poelslak.

Wanneer een zenuwcel via een synaps de boodschapperstof acetylcholine afgeeft om de volgende zenuwcel te activeren, blijken gliacellen ook een stof af te scheiden. Dat is het acetylcholinebindende eiwit (AChBP). Dit vangt acetylcholine weg, zodat de boodschap van de ene aan de andere zenuwcel niet overkomt of wordt verzwakt. De gliacellen spelen op die manier dus een cruciale rol bij de signaaloverdracht. Een nog onbeantwoorde vraag is of dit mechanisme in de mens hetzelfde werkt als in de poelslak.

Het op de VU gevonden nieuwe bindingseiwit AChBP bood de mogelijkheid een vraag te beantwoorden die neurobiologen zich al decennialang stellen: wat is de structuur van nicotinereceptoren? AChBP uit de poelslak bleek namelijk overeen te komen met het acetylcholine-bindende deel van acetylcholinereceptoren. Deze receptoren zitten in celmembranen van menselijke zenuwcellen. Dit zijn ook de receptoren waarop nicotine aangrijpt. Men wilde al jaren weten hoe die receptor in elkaar zit. Dan kan men namelijk zeer gericht gaan zoeken naar middelen tegen nicotineverslaving.

Smit werkte samen met Sixma in het NKI/AvL om de structuur van AChBP te bepalen, vanwege de ervaring die dit instituut heeft met kristallografie. De structuur van AChBP werd bepaald, en daarmee was dus ook eindelijk de structuur van de acetylcholine- en nicotinereceptor duidelijk. Het vinden van die kristalstructuur staat beschreven in het tweede Nature-artikel.

Doordat de structuur van de nicotine/acetylcholinereceptor nu bekend is, kan de gerichte zoektocht naar een middel tegen nicotineverslaving en ook Alzheimer en schizofrenie beginnen. Ook zijn de resultaten van betekenis voor het onderzoek aan verwante receptoren, die weer belangrijk zijn voor de werking van bijvoorbeeld kalmeringsmiddelen en antibraakmiddelen.

Het is onwaarschijnlijk dat de recente resultaten van het NKI/AvL en de VU snel een volledige oplossing voor de genoemde ziekten zullen brengen, want daarbij spelen behalve acetylcholinereceptoren meer factoren een rol en die moeten eerst worden opgehelderd. Het nieuwe bindingseiwit en de structuur ervan hebben wel gezorgd voor een belangrijk stukje in de legpuzzel van kennis over ons zenuwstelsel. . top