Afbakening van natuurgebieden uitgebreid met 32.000 ha
Met het oog op de Open Natuurdagen van komend weekeind is Vlaams minister van Leefmilieu en Landbouw Vera DUA bij- zonder verheugd dat de Vlaamse regering een nieuwe, uit- gebreide afbakening van de Habitatrichtlijngebieden goedgekeurd heeft. Daardoor worden de Habitatgebieden in Vlaanderen uitgebreid met ongeveer 32.000 ha, wat de totale oppervlakte op 102.000 ha brengt.
De Habitatrichtlijn heeft tot doel de natuurwaarden in de Europese Unie te behouden. Elk land dient hiervoor spe- ciale beschermingszones aan te duiden die deel zullen uitmaken van het Europese Natura 2000-netwerk.
De afbakening dient te gebeuren op basis van wetenschap- pelijke criteria en omvat - representatieve zones van de habitattypen of soorten van de richtlijn, bijvoorbeeld heiden, vennen en moeras- sen, hooilanden en waardevolle bostypen, maar ook over- winteringsplaatsen voor vleermuizen of biotopen voor zeldzame libellen en kamsalamanders; - aansluitende zones waar goede mogelijkheden bestaan om deze habitattypen of leefgebieden van soorten te herstel- len of te ontwikkelen; - noodzakelijke bufferzones voor de duurzame instand- houding en het functioneren van deze samenhangende enti- teiten of ecosystemen.
40 procent van het afgebakende gebied overlapt met de Vogelrichtlijn. 90 procent kan zonder bestemmingswijzi- ging opgenomen worden in het Vlaams Ecologisch Netwerk of in het integraal verwevend en ondersteunend netwerk. Enkele voorbeelden:
Wijnendalebos (West-Vlaanderen
Het bos van Wijnendale vormt het grootste nog resterende complex oud bos in Zandig Binnen-Vlaanderen, een restant van de uitgestrekte bossen die eens het West-Vlaamse Houtland zijn naam gaven. De totale bosoppervlakte bedraagt ongeveer 300 ha. Daarvan zijn circa 200 ha domeinbos. Ongeveer de helft daarvan werd aangewezen als bosreservaat. Hier wordt het bos de kans gegeven volle- dig spontaan te evolueren.
Het grootste deel van de huidige bosoppervlakte bleeft de laatste eeuwen ononderbroken bedekt met bos. Daaraan dankt het bos ook zijn bijzondere waarde. Het gaat gro- tendeels om zuur eiken en eiken-beukenbos. In het bos ontspringen meerdere beken. Heel bijzonder is het voorkomen van het Essenbronbos ter hoogte van enkele bronniveaus. Dit zeldzame bostype wordt voornamelijk teruggevonden in de brongebieden van de Vlaamse Ardennen. Het voorkomen ervan in deze streek is uniek en het is meteen ook de meest noordwestelijk gelegen locatie van dit bostype in Vlaanderen. Naast bos vinden we in het gebied ook relicten van droge heide en in een beekvallei natte graslanden met Dotterbloem.
Zilte graslanden van het Meetjeslands krekengebied (Oost- Vlaanderen
De voormalige invloed van de zee is nog duidelijk te herkennen in het huidige landschap van het krekengebied en uit zich in kreken, kronkelende waterlopen, kleine plassen en natte zilte graslanden, terwijl de talrijke dijken, aangelegd bij de vele inpolderingen, overblijfse- len zijn van de strijd tussen mens en zee. De grote wateroppervlaktes van de kreken die omringd zijn door brede rietkragen en voedselrijke ruigtes, vormen het foerageergebied van de zeldzame Meervleermuis, terwijl de kleinere plassen die verspreid in de graslanden gelegen zijn, het leefgebied vormen van talrijke amfibieën waaronder de Kamsalamander. De zilte invloed van de zee komt echter nog het best tot uiting in de zilte graslan- den die talrijke zouttolerante soorten herbergen als Zeeaster, Schorrezoutgras en Kweldergrassen. Aan de ran- den van de zilte graslanden naar de sloten toe komen kleine slikplaatjes voor met pioniersoorten als Zeekraal.
Middenloop van de Zwalm (Oost-Vlaanderen)
In het zeer reliëfrijke landschap van de Vlaamse Ardennen kronkelt de grote beek de Zwalm. De bron van de Zwalm is gelegen nabij de grens met Henegouwen. Deze beek baant zich verder een weg tot de monding in de Bovenschelde. Over de gehele loop wordt ze gevoed door verschillende, vaak kalkrijke, bronbeken die ontspringen op de vallei- flanken. De bronbeken binnen de historische boskernen zijn het leefgebied van de uiterst zeldzame Rivierdonder- pad, Beekprik, Beekforel en Vuursalamander. Op de flanken komen er verschillende bostypes voor zoals de eiken-haagbeukenbossen en de beukenbossen op lemige bodems met typische voorjaarsflora als Bosanemoon, Daslook, Eenbes, Salomonszegel, Muskuskruid, Wrangwortel en Boshyacint. In de vallei, die regelmatig overstroomt, vinden we een mozaïek van beekdalbossen, schrale graslan- den en moerassige gedeelten. Die moerassige gedeelten bestaan uit typische moerasspirea-moesdistelruigten.
Bossen van Averbode (Antwerpen)
De Bossen van Averbode vormen een gebied met een grote ruimtelijke samenhang, die in een recent verleden een grote waarde bezat met betrekking tot stuifzanden, heide- vegetaties, oligotrofe en mesotrofe wateren en oude zuur- minnende eikenbossen. Restanten en minder goed ontwik- kelde habitats komen momenteel nog steeds verspreid over het gebied voor. Historisch kaart- en herbariummateriaal tonen aan dat de natuurwaarden recent sterk achteruit zijn gegaan. De Vlaamse overheid heeft de intentie de vergane glorie van het gebied op korte termijn optimaal te renatureren en veilig te stellen voor de toekomst.
Vallei van de Bosbeek (Limburg)
De bronnen van de Bosbeek situeren zich aan de rand van het Kempisch plateau. Van hieruit zoekt de beek over een afstand van 26 km zijn weg richting Maas. De natuurlijk meanderende bovenloop met een zeer goede waterkwaliteit wordt omzoomd door aaneengesloten elzenbroek- en veenbos- sen, natte heide, rietvelden en kleinschalige hooiland- jes. Hogerop in de vallei gaan de nattere vegetaties over in droge heidevegetaties en landduincomplexen. Dit grotendeels intacte beekdalsysteem is een zeldzaamheid voor Vlaanderen.
Het Heverleebos (Vlaams-Brabant)
Het Heverleebos is samen met het Meerdaalwoud, Zoniënwoud en Hallerbos een belangrijke restant van het oorspronke- lijke 'kolenwoud' dat eens Midden-België bedekte. Het Heverleebos is een groot (circa 575 ha) onafgebroken bebost gebleven gebied dat ondanks de actuele dominantie van de Amerikaanse eik, zeer grote potenties bezit voor het herstel van het zuurminnend beukenbos. Om die reden werd reeds het bosreservaat "Grote Omheining" opgericht. Met het naastliggende Meerdaalwoud vormt het een van de grootste en meest waardevolle bosgebieden in Vlaanderen. De variatie aan bostypes, samen met de ouderdom en grootte van het gebied (meer dan 2.000 ha) maakt dat het complex Heverleebos-Meerdaalwoud een grote aantrekkings- kracht uitoefenen op heel wat diersoorten waaronder de voor Vlaanderen zeldzame Vuursalamander en Middelste Bonte Specht.
* * *
In het verleden werd in Vlaanderen nauwelijks rekening gehouden met de Habitatrichtlijn. Dit leidde ertoe dat er tot hier toe door de Europese Commissie 14 juridische procedures tegen Vlaanderen werden opgestart voor het niet naleven van de richtlijn (o.a. Deurganckdok en Ver- rebroekdok). Het is een uitdrukkelijke optie om de Habi- tatrichtlijn wel toe te passen bij het overleg over nieuwe projectontwikkelingen, zoals de voorbereiding van infrastructuurprojecten waaronder de ontwikkelingen in de achterhaven van Zeebrugge, maar ook bij concrete vergun- ningsdossiers en bij het aankoopbeleid. Minister Dua wil vòòr het Belgisch voorzitterschap van de Europese Unie het Decreet Natuurbehoud aanpassen, zodat de Europese Richtlijnen in duidelijke rechtsregels verankerd worden in de Vlaamse wetgeving.
Ook de Vogelrichtlijngebieden zijn aan een evaluatie toe. Net als voor de Habitatgebieden zou hier ook een afba- kening op grotere schaal moeten gebeuren. In een volgen- de fase zal Vlaams minister Dua een nieuwe afbakening van de Vogelrichtlijngebieden voorleggen aan de Vlaamse regering.
persinfo : Ann Bats, woordvoerder van minister Dua - tel. (02) 553 27 81 e-mail: persdienst.dua@vlaanderen.be