P E R S B E R I C H T
Amsterdam, woensdag 2 mei 2001
Toenemende zorg over uiteenvallen van de samenleving
Nederlanders voelen zich verantwoordelijk
voor de vrijheid
4 en 5 mei: vrijheid en verantwoordelijkheid
De komende vijf jaar zet het Nationaal Comité 4 en 5 mei het herdenken
en vieren in het teken van vrijheid en verantwoordelijkheid. Met name
op 5 mei - de dag van de vrijheid - wordt de balans opgemaakt hoe het
staat met de vrijheid en hoe we omgaan met onze verantwoordelijkheid
daar goed voor te zorgen. De vrijheid wordt op drie niveaus tegen het
licht gehouden: In hoeverre voelen we ons individueel verantwoordelijk
om onze vrijheid met anderen te delen? In hoeverre is de overheid
verantwoordelijk om kwetsbare groepen te beschermen en zorgt ze ervoor
dat iedereen in Nederland tot zijn recht kan komen? Tenslotte is de
vraag hoe we ook internationaal bereid zijn verantwoordelijkheid te
nemen voor het lot van mensen die slachtoffer zijn van oorlog en
onderdrukking.
Ieder jaar wordt op 4 en 5 mei een ander facet van vrijheid nader
bekeken. In 2001 zijn dit de sociale aspecten, concreet gemaakt in de
slogan 'Vrijheid is leven zonder angst'.
Nationaal Vrijheidsonderzoek
In de aanloop naar 5 mei zal het Nationaal Comité 4 en 5 mei ieder
jaar 'de staat van de vrijheid' opmaken en de houding van de
Nederlanders bekendmaken ten opzichte van vrijheid en
verantwoordelijkheid in het licht van het huidige sociale klimaat. Dit
gebeurt aan de hand van het Nationaal Vrijheidsonderzoek dat in 2001
voor het eerst is uitgevoerd door onderzoeksbureau Motivaction
Amsterdam B.V. Door de jaarlijkse herhaling wordt de uitslag van het
Nationaal Vrijheidsonderzoek een goede graadmeter die laat zien hoe
de vrijheid er voor staat in Nederland en welke trends er zijn.
Het onderzoek maakt deel uit van een grootschalige, landelijk
representatieve studie van Motivaction naar waarden en normen, waarin
sinds 1997 meer dan 8000 Nederlanders van 15 tot 80 jaar uitgebreid
zijn ondervraagd.
1. Waar staan we? - Vrijheid en verantwoordelijkheid anno 2001
A. Mensen voelen zich verantwoordelijk voor eigen buurt
Allereerst is onderzocht of mensen zich veilig voelen in hun
woonomgeving en of ze hun verantwoordelijkheid nemen om de vrijheid
met elkaar te delen.
Uit het onderzoek komt naar voren dat negen van de tien Nederlanders
zich veilig voelt in de buurt waar men woont (90%). 79% voelt zich
verbonden met de mensen in de buurt waar men leeft. Bijna alle
Nederlanders (96%) willen zich graag nuttig voelen en dingen voor
anderen doen. Ruim een op de drie Nederlanders (38%) zegt dat men zich
eigenlijk meer zou moeten inzetten voor de buurt waarin men leeft.
Daarnaast geeft 10% aan zich in de steek gelaten te voelen door de
samenleving.
Ook blijkt dat mensen zich zorgen maken over het effect van de
individualisering op de maatschappij. 88% van de mensen is het eens
met de stelling dat mensen door de individualisering steeds
egoïstischer worden en 64% beaamt de stelling dat de maatschappij ten
onder gaat aan de verregaande individualisering.
B. Overheid is niet alleen verantwoordelijk
Het Nationaal Vrijheidsonderzoek heeft ook vragen gesteld over de
verantwoordelijkheid van de overheid als het gaat om een leefbare en
veilige samenleving.
Slechts een kleine minderheid (20%) vindt dat alleen de overheid
hiervoor verantwoordelijk is. 87% voelt zichzelf erg verantwoordelijk
voor een leefbare en veilige samenleving.
De vraag of de Nederlanders vinden dat 'de overheid de plicht heeft om
verblijfplaatsen toe te wijzen voor asielzoekers, junks en daklozen,
ook al is dat tegen de wens van de omwonenden'
leidt tot grote verdeeldheid: 47% is het hiermee eens, de andere helft
niet.
Bijna tweederde (64%) is het eens met de stelling dat als je mensen
teveel vrijheid geeft, ze het er maar van nemen. 72% vindt dat er in
Nederland meer nadruk gelegd zou moeten worden op traditionele waarden
en normen. En een meerderheid van 65% vindt dat wie niet aan zijn
burgerplichten voldoet, ook geen rechten hoort te krijgen.
C. Internationale solidariteit onder druk
Tot slot is in het Nationaal Vrijheidsonderzoek gekeken naar hoe
verantwoordelijk we ons voelen voor hulp aan onderdrukten elders in de
wereld. Ook hier lopen de meningen behoorlijk uiteen. Er kan
geconcludeerd worden dat een meerderheid van de Nederlanders wel
bereid is om internationaal te helpen om vluchtelingenstromen te
voorkomen. Dat doen ze liever door daar geld te investeren dan door
hier de grenzen open te stellen
De helft van de Nederlanders (52%) is van mening dat Nederland moet
bijdragen aan vrijheid en veiligheid elders in de wereld, ook al kost
dat mensenlevens.
Driekwart van de Nederlanders (74%) vindt dat Nederland meer moet
investeren in de derde wereld om vluchtelingenstromen te voorkomen.
Een kleine minderheid (22%) vindt dat Nederland haar grenzen moet
openstellen voor iedereen die hier wil komen wonen en werken.
2. Het sociale klimaat anno 2001
Sociaal-culturele trends tonen angst
Uit het grootschalige onderzoek van Motivaction naar normen en waarden
dat sinds 1997 loopt, komen drie sociaal-culturele trends naar voren
die bepalend zijn voor het sociale klimaat en de hedendaagse beleving
van vrijheid en verantwoordelijkheid. Ook hangen ze nauw samen met
gevoelens van onveiligheid en maatschappelijke bezorgdheid. In de
trends blijken hedendaagse angsten te schuilen. Het is dan ook zeker
de vraag in hoeverre Nederlanders in de hedendaagse samenleving 'vrij
zijn en leven zonder angst'.
Allereerst toont het onderzoek van Motivaction een toenemende angst
voor het verlies van sociale binding en respect voor elkaar. Men heeft
steeds meer het gevoel dat sociale verbanden en gemeenschapszin onder
druk staan. Dit gaat samen met gevoelens van onveiligheid en een roep
om het naleven van burgerplichten. Er is een duidelijk besef dat de
grenzen van de individualisering zijn bereikt.
De tweede trend is die van de toenemende tijdstress door de komst van
het 'anderhalf-verdienershuishouden' in combinatie met het ontbreken
van een passende sociale infrastructuur, die de tijdstress kan
verlichten. Dit leidt tot afstemmingsproblemen tussen arbeid, zorg en
vrije tijd. De tijdstress levert angst op dat men niet meer kan
voldoen aan de eisen die men zichzelf stelt en gaat gepaard met
gevoelens van schuld. De tijdstress zet het privé-leven onder druk,
leidt er toe dat men zich minder inzet voor een leefbare samenleving
en dat men dergelijke verantwoordelijkheden afschuift naar anderen en
naar de overheid.
De derde trend die Motivaction aan het licht brengt, is die van een
afnemende identificatie met werk en een afnemend streven naar
economische status onder invloed van de economische voorspoed. Dit
gaat samen met een verlangen naar rustpunten en geborgenheid in de
huiselijke omgeving. Nederlanders anno 2001 zijn sterker dan voorheen
op zoek naar geborgenheid, herkenning en respect in een complexe en
onzekere wereld.
Het onderzoek van Motivaction stelt dat er zich anno 2001 een nieuw
sociaal klimaat aftekent in Nederland. Alhoewel er economische
voorspoed is, is er ook sprake van toenemende gevoelens van stress,
onmacht en maatschappelijke bezorgdheid.
Onderzoeksresultaten op televisie
Op de website van het Nationaal Comité 4 en 5 mei en op de
bevrijdingsfestivals worden de meningen over een drietal stellingen
over vrijheid en verantwoordelijkheid gepeild waaraan iedereen kan
deelnemen. Deze resultaten worden 's avonds besproken in de
live-uitzending van de NOS op Nederland 2 (20.25 - 21.25 uur) en
vergeleken met de uitkomsten van het Nationaal Vrijheidsonderzoek dat
is uitgevoerd door Motivaction.
---