01.05.01
Terugkeer centraal in nieuw ama-beleid
Ama-nota (in PDF -formaat)
Alleenstaande Minderjarige Asielzoekers (ama's) die niet in
aanmerking komen voor een verblijfsvergunning op asielgronden, moeten
terugkeren naar het land van herkomst. Snelle beslissingen in
asielaanvragen, plaatsing van afgewezen of jokkende ama's in
opvangcentra die gericht zijn op terugkeer, onderzoek naar
opvangmogelijkheden in herkomstlanden, verdubbeling aantal
gatecontroles en aanpak van smokkel in ama's vormen de
hoofdpunten in de ama-nota van staatssecretaris Kalsbeek van Justitie
die, na instemming door de ministerraad, vandaag naar de Tweede Kamer
is gestuurd.
Algemeen
De toestroom naar Nederland van ama's is de laatste jaren sterk
gestegen. Deze groei is niet goed voor het draagvlak van het
ama-beleid in de samenleving en zeker niet voor de kinderen zelf.
Slechts weinig kinderen die ontworteld of ontheemd raken, hebben
uiteindelijk baat bij de scheiding van ouders en hun omgeving. Het
belang van het kind staat in het ama-beleid centraal en vraagt in
beginsel om een herstel van de relatie met de ouders, familie of
sociale omgeving. De toestroom van ama's kan alleen worden
omgebogen als diegene die geen recht hebben op asiel daadwerkelijk
terugkeren. Gedurende de periode dat ama's in Nederland
verblijven moeten dubbele boodschappen zoveel mogelijk worden
vermeden. Zolang de afgewezen ama in Nederland verblijft staat de
opvang in het teken van terugkeer. Daarnaast is het onaanvaardbaar dat
er uitgebreide netwerken bestaan die veel geld verdienen aan de
smokkel van kinderen. Vanwege de actuele situatie is in het nieuwe
ama-beleid gekozen voor een consequent toelatings- en terugkeerbeleid,
een intensivering van de aanpak van illegale immigratie en een
zichtbare scheiding in de opvangmodaliteiten.
Toelating
Op een asielaanvraag moet zo spoedig mogelijk worden beslist.
Ama's die in aanmerking komen voor een verblijfsvergunning asiel
voor bepaalde tijd (bijvoorbeeld omdat zij moeten worden aangemerkt
als vluchteling in de zin van het Vluchtelingenverdrag) worden
voorbereid op hun integratie in de maatschappij. Als een ama niet in
aanmerking komt voor een verblijfsvergunning asiel voor bepaalde tijd,
wordt direct onderzocht of terugkeer naar het land van herkomst
mogelijk is. Als dat niet het geval is en de ama heeft meegewerkt aan
het vasstellen van de identiteit en de terugkeermogelijkheden, dan
wordt aan de ama in beginsel een tijdelijke verblijfsvergunning voor
een jaar verleend. Deze vergunning kan twee keer met een jaar worden
verlengd. In deze periode wordt onderzocht of terugkeer alsnog
mogelijk is Bij het bereiken van de leeftijd van achttien jaar vervalt
de vergunning automatisch en zal de ama terugkeren op basis van het
reguliere terugkeerbeleid voor volwassenen. Dat betekent dat
ama's in de leeftijd van 15 tot 18 jaar niet in aanmerking
zullen komen voor voortgezet verblijf in Nederland. De
'jokkende' ama's (ama's die, ongeacht hun
leeftijd, niet meewerken aan het vaststellen van hun identiteit of
terugkeermogelijkheden) krijgen in geen geval een tijdelijke
vergunning, maar worden wel opgevangen. Het frustreren van het
onderzoek heeft als negatief gevolg voor de betrokkene dat er geen
relevant tijdsverloop wordt opgebouwd in het kader van het
drie-jarenbeleid.
Om vast te kunnen stellen of de betrokken persoon minderjarig is,
waarmee het ama-beleid van toepassing is, zal er een
leeftijdsonderzoek plaatsvinden. Aan de hand van botonderzoek kan
worden vastgesteld of de betrokkene ouder of jonger is dan twintig
jaar. Binnenkort kan door middel van dit onderzoek ook worden bepaald
of een asielzoeker ouder of jonger is dan vijftien jaar, wat van
belang is voor de vraag of de asielzoeker in aanmerking kan komen voor
voortgezet verblijf. Als het botonderzoek niet direct uitsluitsel kan
bieden, kan na verloop van tijd een nieuw onderzoek worden uitgevoerd.
Tot nu toe kon de asielaanvraag van deze jonge kinderen pas worden
ingediend als de voogdij was geregeld. Binnenkort is dat niet meer
nodig, omdat de aanvraag wordt ingediend door een speciale
zaakwaarnemer. Dit levert een tijdwinst op van zes weken tot drie
maanden.
Terugkeer
Een minderjarige dient terug te keren als er, naar plaatselijke
maatstaven gemeten, adequate opvang aanwezig is, dan wel wanneer
opvang niet noodzakelijk is in verband met de zelfstandigheid van de
minderjarige in het land van herkomst. Of er adequate opvang aanwezig
is wordt beoordeeld aan de hand van de reguliere ambtsberichten over
de landen van herkomst van het ministerie van Buitenlandse zaken. Ook
ama's die de leeftijd bereiken van achttien jaar en nog geen
drie jaar in Nederland verblijven moeten terugkeren. Voor iedere ama
(ongeacht de leeftijd) die niet in het bezit is van reisdocumenten
geldt dat er een onderzoek naar de identiteit wordt opgestart. Door
middel van documentfouillering (sinds 1 april jl. mogelijk),
uitbreiding taalanalyse-capaciteit en gegevensuitwisseling met het
land van herkomst zal meer duidelijkheid bereikt worden over de
identiteit van de vreemdeling. Vanaf 1 oktober dit jaar staan kinderen
met een foto bijgeschreven in het Nederlandse paspoort waarmee het
moeilijker wordt voor de houders om minderjarigen als eigen kind mee
te nemen en later als ama in Nederland te presenteren. Ook zal bij de
afgifte van visa scherp worden gecontroleerd op documentfraude. In de
landen van herkomst zullen zes extra ILO's (Immigration Liaison
Officers) worden gestationeerd in het kader van pre-boarding checks.
Ama's van zestien jaar en ouder kunnen voortaan onbegeleid
terugkeren, conform de richtlijnen voor het alleengaand reizen van
minderjarigen. Het IOM (Internationale Organisatie voor Migratie) zal
extra mensen inzetten in de landen van herkomst bij de opvang van
teruggestuurde ama's. Voor de Chinese ama's is een pilot
project opgestart. Van Chinese ama's wordt verwacht dat zij door
middel van een vragenlijst voldoende aanknopingspunten geven om
onderzoek naar de identiteit en naar eventuele adequate opvang
mogelijk te maken. Indien zij hieraan niet meewerken, komen zij niet
in aanmerking voor een verblijfsvergunning. Omdat zij minderjarig zijn
worden zij opgevangen tot het moment van de daadwerkelijke terugkeer
Momenteel wordt onderzocht of het IOM een kantoor kan vestigen in
China. Bij het IOM in Nederland zal een Chinese official gestationeerd
worden. Ook zullen voortaan Chinese identiteitsexperts ingeschakeld
worden.
Opvang en voogdij
Er komt een splitsing in de opvangfaciliteiten van ama's: een
opvang gericht op terugkeer en één gericht op
integratie. Alle ama's worden gedurende de basisperiode (6 tot 9
maanden) centraal opgevangen in de terugkeervariant. Daarmee wordt van
meet af aan duidelijkheid geboden aan de betreffende AMA over zijn
perspectief. Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers verzorgt in de
terugkeervariant de materiële opvang en de begeleiding, terwijl
De Opbouw zorgdraagt voor de voogdij en opvang van ama's in de
integratievariant opvangt. Alle ama' s tussen de 0 -12
jaar worden na de basisperiode opgevangen in pleeggezinnen. In de
integratievariant worden ama's opgevangen aan wie een
verblijfsvergunning asiel voor bepaalde tijd wordt verleend of die bij
binnenkomst jonger zijn dan 15 jaar en een verblijfsvergunning voor
verblijf als alleenstaande minderjarige vreemdeling hebben gekregen.
Alle overige ama's verblijven in de terugkeervariant. Aan hen
wordt regulier onderwijs geboden maar dan met 'maatwerk'
dat gericht is op terugkeer. De Stichting De Opbouw blijft
verantwoordelijk voor de voogdij van alle ama's.
Preventie en aanpak mensensmokkel
In de beleidsplannen voor het openbaar ministerie, de politie en de
Koninklijke Marechaussee (KMar) is het tegengaan van mensensmokkel
één van de prioriteiten. Er zal extra aandacht besteed
worden aan de smokkel van ama's en de strafrechtelijke
vervolging. Het aantal controles aan de gate in het kader van
grensbewaking door de KMar zal worden verdubbeld tot 10.000. Een
belangrijk aandachtspunt is het verkrijgen van inzichten in de
smokkelroutes. Daarvoor worden uitgebreide analyses opgesteld waarbij
informatie wordt gebruikt vanuit de pilot op het aanmeldcentrum
Zevenaar en de ILO's. Deze analyses zijn van nut bij de
uitvoering van het Mobiel Toezicht Vreemdelingen van de KMar. Op
regionaal niveau onderzoekt de politie, in nauwe samenspraak met de
Unit mensensmokkel, indicaties voor strafbare feiten bij verdwijningen
van ama's uit speciale voorzieningen. Op nationaal niveau zal
het WODC van het ministerie van Justitie een onderzoek uitvoeren naar
de vraag in hoeverre in Nederland verblijvende allochtone
gemeenschappen direct of indirect betrokken zijn bij de smokkel van
landgenoten.
Voor vragen of commentaar met betrekking tot de inhoud van deze
pagina's kunt u terecht bij de Directie Voorlichting van Justitie,
telefoon: (070) - 3706850,
email: voorlichting@best-dep.minjust.nl,
fax: (070) - 3707594
Laatst gewijzigd: 01-05-2001